تأیید و تکذیب‌های صادرات دو میلیون اسپوتنیک از ایران به روسیه
این پالت‌ها وارد می‌شوند یا خارج؟!
سعیده علیپور
حالا دیگر تصاویر پالت‌های واکسن اسپوتنیک‌وی در محوطه گمرک فرودگاه ایران معنای دیگری پیدا کرده است. تصاویری که پیشتر به معنای واردات واکسن بود، بعد از صحبت‌های، محمد کریمی‌نیا، معاون قرارگاه پدافند زیستی، برداشتی 180 درجه متفاوت پیدا کرد، به طوری که حالا معلوم نیست این عکس‌ها مربوط به اسپوتنیک‌های وارداتی‌ست یا صادراتی!
کریمی‌نیا در گفت‌و‌گویی که دیروز شنبه در روزنامه جوان منتشر شد گفت که «روسیه ماهی 2 میلیون واکسن اسپوتنیک در ایران تولید می‌کند و همه‌اش را هم می‌برد!». این در حالی است که براساس گزارش وزرات بهداشت تا پایان مرداد امسال، تنها یک میلیون دوز واکسن اسپوتنیک در قالب 10 محموله به کشور وارد و کمتر از این میزان تا همین چند روز پیش به شهروندان تزریق شده است.
گفته‌های کریمی‌نیا هر چند خیلی زود و با لحنی تند از سوی کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو «کذب محض» قلمداد شد. اما کمتر کسی را قانع کرد. به گفته چهانپور، خروج و ورود هر نوع واکسن مستلزم مجوز سازمان غذا و دارو خواهد بود که چنین چیزی تاکنون در مورد واکسن‌های کرونا از جمله واکسن اسپوتنیک‌وی صادر نشده است.
سخنگوی سازمان غذا و دارو در واکنش به اظهارات معاون قرارگاه پدافند زیستی، گفت: «هنوز طرف روسی محصول تولید شده اولیه واکسن اسپوتنیک لایت تولیدی شرکت خصوصی ایرانی را برای تولید انبوه تحت لیسانس تایید نکرده است».
با وجود این توضیحات بازخوانی دوباره گفته‌های پررمز و راز و لاپوشانی مسئولان بهداشتی و سیاسی و از جمله همین سخنگو در چند ماهه اخیر نشان می‌دهد، صحبت‌های معاون قرارگاه پدافند زیستی چندان هم بیراه نیست و شاید بر واقعیت منطبق باشد.
ماجرای تولید اسپوتنیک‌وی از کجا شروع شد؟
دوم اردیبهشت بود که سعید نمکی، وزیر بهداشت سابق از تولید مشترک واکسن اسپوتنیک‌وی با روسیه در استان البرز خبر داد و گفت: «ما از خرداد به بعد یکی از تولیدکنندگان بسیار خوب از نظر واکسن کرونا در جهان می‌شویم و در آینده تنها کشورهایی واکسن خواهند زد که خودشان آن را تولید کنند».
سعید نمکی دوم اردیبهشت با افتخار گفت که تا دو هفته آینده تولید مشترک واکسن کرونای اسپوتنیک‌وی با روسیه در استان البرز راه‌اندازی می‌شود و همه اقدامات لازم هم انجام شده است.
اما اسپوتنیک تنها واکسنی نبود که در آن ماه خبر رونمایی از آن مخابره می‌شد. در همان زمان خبرگزاری‌ها اسمی مختلفی از واکسن‌های ایرانی و محصولات مشترک با کشورهایی چون کوبا را اعلام کردند. خبرهایی که خیلی زود معلوم شد که چندان هم جدی و قابل اتکا نیست و بعدتر از توزیع آنها در مراکز واکسیناسیون هم خبری نشد.
بدعهدی روسیه
بسیاری خط تولید اسپوتنیکِ فوق‌الذکر را هم در رده واکسن‌های بی‌حاصل رونمایی شده طبقه‌بندی کردند. چرا که از ورود این قلم نیز به پایگاه‌ها واکسیناسیون خبری نشد.
در این میان خط تولید واکسن اسپوتنیک که در استان البرز رونمایی شد، اما بسیاری آن را تنها خبرسازی در جهت آرام کردن فضای ملتهب جامعه‌ای می‌دانستند که در میانه مرگ و میرهای روزافزون ناشی از کرونا، به دنبال واکسیناسیون عمومی است.
گفته‌های علیرضا رئیسی سخنگوی ستاد کرونای کشور هم در تیر ماه به نحوی موید این تصور شد. او گفت که: «خط تولیدی به ما دادند، که به درد ما نمی‌خورد». بسیاری این صحبت‌ها را به معنای خط تولیدِ بدونِ تولید، تلقی کردند.
هرچند کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه، در برابر همین اظهارات سر و ته بسته هم برآشفت و پا به میدان نهاده و مدعی شده که سخنان این مسئول وزارت بهداشت «تحریف» شده است، سایر مقامات هم بی توجه به وظیفه خود برای تهیه واکسن برای تسریع واکسیناسیون عمومی، در مقام توجیه عملکرد روسیه بر آمدند.
کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو هم در آن زمان در واکنش به صحبت‌های سربسته علیرضا رئیسی رسانه‌ها را متهم کرد و گفت که عنوان گزارش‌هایی که در رسانه‌ها برای سخنان علیرضا رئیسی انتخاب شده با اظهارات او بی‌ارتباط بوده است.
براساس گزارش وزرات بهداشت تا پایان مرداد امسال، تنها یک میلیون دوز واکسن اسپوتنیک در قالب 10 محموله به کشور وارد و کمتر از این میزان تا همین چند روز پیش به شهروندان تزریق شده است
جهانپور که حال مدعی دروغ بودن تولید واکسن روسی بدون تحویل بخشی از آن به ایران است در آن زمان اعلام کرد: «دولت و ملت روسیه در حد توان در کنار نظام سلامت و مردم ایران هستند».
او در توضیح سخنان علیرضا رئیسی گفته بود که منظور رئیسی این بوده که «این واکسن هنوز در چرخه واکسیناسیون عمومی» در ایران قرار نگرفته و از این رو مشکلی را حل نمی‌کند.
این در حالی است که جهانپور بارها گفته بود : «کشورهای غربی با تحریم‌ها و فشارهایی که اعمال کردند، هر تلاشی را انجام دادند که به ایران واکسن داده نشود و ایران واکسن تولید نکند».
تولید اسپوتنیک در ایران
اما در پس این بازی‌های کلامی مسئولان و سنگ به سینه‌زدن‌ها برای دولت روسیه، اسپوتنیک‌وی در استان البرز همانطور که نمکی وعده داده بود به تولید انبوه واکسن رسید. هر چند حتی از این تولیدات داخلی که وزیر بهداشت سابق بارها به آن افتخار کرده بود چیزی نصیب مردم نشد و حتی شهروندان استان البرز که احتمالا سهمی از آب و برق و هوا و نیروی کارشان را برای این امر اختصاص می‌دادند، از این واکسن‌ها طرفی نبستند.
در حالی که مرتضی خاتمی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس، روز چهارم مرداد گفته بود که روس‌ها خواهان سهم عمده‌ای از خط تولید واکسنی هستند که در حال راه‌اندازی آن در ایران هستند، اما نگاهی به آمار تفکیکی واکسن‌های تزریق شده که یک ماه بعد از سوی وزارت بهداشت منتشر شده و واکسن‌های اسپوتنیک وارد شده، نشان می‌دهد که کمتر از یک میلیون دوز واکسن تزریق شده اسپوتنیک بوده است. واکسن هایی که احتمالا مربوط به همان 10 محموله‌ای است که تا مرداد ماه از روسیه به ایران وارد شده بود. رقمی که نشان می‌داد از واکسن‌های اسپوتنیک تولید داخل به وزارت بهداشت ایران تحویل داده نشده است.
آیا روس‌ها سر ایران را کلاه گذاشتند؟
در روزهای اخیر ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در انتقاد از تصمیمات کشورهای غربی در قبال ایران صحبت‌های حاشیه سازی کردکه مخالفان روسیه آن را فریب و دوستدارانش سندی بر دوستی دانستند. پوتین که در نشست مجمع اقتصادی شرق در شهر ولادی‌وستوک سخن می‌گفت، با انتقاد به اینکه حتی صحبتی از برداشتن برخی تحریم‌های ایران نشده، گفت: «انسانیت کجاست؟ ایران در مقابله با همه‌گیری کرونا به کمک نیاز دارد و غرب تمایلی به برداشتن تحریم‌ها ندارد».
کریمی‌نیا، معاون قرارگاه پدافند زیستی در گفت‌و‌گویی خاطرنشان کرد که «روسیه ماهی 2 میلیون واکسن اسپوتنیک در ایران تولید می‌کند و همه‌اش را هم می‌برد!»
این دلسوزی روسیه به حال مردم ایران در حالی در یک مجمع جهانی اعلام شد که حتی برخی مسئولان وزارت بهداشت هم اعلام کردند که روسیه به وعده‌هایش در خصوص تحویل 62 میلیون دوز واکسن اسپوتنیک تا پاییز امسال به ایران عمل نکرده است.
سعید نمکی هفتم مرداد گفته بود: «در دنیا واکسن را به‌راحتی به ما نمی‌دادند و نمی‌دهند و حتی آنها که به‌عنوان دوست رویشان حساب می‌کردیم و تزریق را به روزی ۳۰۰ هزار رسانده بودیم، ناگهان ترمز را کشیدند».
وزیر بهداشت سابق هرچند نام این «کشور دوست» را نبرده ولی بسیاری با اشاره به دوستان اندک ایران، حرف او را متوجه کشور روسیه دانستند.
سوء برداشت از یک قرارداد
اما با وجود افشای صادرات 2میلیون واکسن از ایران به روسیه از سوی معاون قرارگاه پدافند زیستی کشور، محمد کریمی‌نیا، در گفت و گویش با روزنامه جوان، روسیه را مقصر نمی‌داند. او در این گفت و گو گفت: «قرارداد تولید ۲ میلیون دوز واکسن اسپوتنیک در ماه در ایران بین شرکت اکتوورکو و اسپوتنیک روسیه بسته و این قرارداد در سطح گسترده رسانه‌ای و به همه کشور اعلام می‌شود که به زودی ماهی ۲ میلیون دوز واکسن اسپوتنیک را به بازار ایران عرضه می‌کنیم، اما در تیرماه دکتر رئیسی، معاون بهداشتی وزارتخانه اعلام می‌کند که روس‌ها سر ما کلاه گذاشتند. واقعیت این بوده که روس‌ها به درستی با شرکت اکتوور قرارداد بسته‌اند تا واکسن اسپوتنیک در ایران تولید و به روسیه تحویل شود نه ایران! در واقع روسیه برای تولید واکسن برون‌سپاری کرده‌است».
هر چند برخی می‌گویند اگر ظرفیت تولید ۲میلیون دوز واکسن در ماه در داخل کشور طبق استانداردهای بین‌المللی وجود دارد، چرا این ظرفیت را در اختیار سایر تولیدکننده‌هایمان نگذاشتیم تا محصولات ایرانی زودتر وارد بازار شود؟!
دیدگاه تان را بنویسید