مردم و باز هم آونگ شدن میان تأیید و تکذیب‌ها

سعیده علیپور

هنوز 500 هزار نفر هم در کشور80 میلیون نفری ایران، دوز اول واکسن کرونا را دریافت نکرده‌اند‌، که حرف و حدیث‌ها در مورد پولی شدن واکسن سر زبان‌ها افتاده است. مقام بلندپایه‌ای خبرش را می‌دهد و سخنگویی آن را شایعه می‌داند. مدیرکلی از روش‌های عملیاتی واردات و فروش آن می‌گوید و مسئول دیگری آن را از بیخ رد می‌کند. هر چند برخی این تایید و تکذیب‌ها را نه رد اساس خبر، بلکه راهی برای گرفتن تلخی و تیزی سیاستی می‌دانند که از نگاه کالامحورانه به سلامت مردم نشات می‌گیرد.

زمزمه‌های فروش واکسن

زمزمه پولی شدن واکسن کرونا در ایران از مصوبه هفتم فروردین ستاد ملی مقابله با کرونا آغاز شد. مصوبه‌ای که تاکید می‌کرد؛ بخش‌خصوصی می‌تواند با استفاده از ارز نیمایی واکسن کووید-۱۹ به کشور وارد کند.

چند روز پس از این مصوبه حسن روحانی، رئیس‌جمهور با اشاره به سفر خارجی برخی ایرانیان برای تزریق واکسن کرونا گفت: «چرا یک ایرانی برای زدن واکسن برود در کشور دیگر پول بلیط هواپیما، هتل بدهد و یک ماه بماند تا واکسن را تزریق کنند. این را مصوب و ابلاغ کردیم و وزارت بهداشت دنبال می‌کند و هر دستگاهی بیاورد هیچ مشکلی در این زمینه نداریم». سخنان او بدان معنا بود که ایرانیان به جای ارزبری، پول‌های خود را در داخل کشور خرج کنند. این برداشت از سخنان روحانی به نوعی با اظهارات روز یکشنبه علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا هم تایید شد. او با بیان اینکه برخی عجله دارند و صبر نمی‌کنند تا طبق سند ملی واکسیناسیون واکسن را دریافت کنند، گفت: «این افراد برای دریافت واکسن کرونا به خارج از کشور مراجعه می‌کنند که ممکن است از آنها کلاهبرداری شود یا اصلا واکسن تقلبی به آنها تزریق شود، بر همین اساس، ستاد ملی مقابله با کرونا مجوز داده تا افراد یا شرکت‌ها با ارز نیمایی، واکسن وارد کنند تا افرادی که نمی‌توانند طبق سند ملی واکسیناسیون، منتظر دریافت واکسن باشند از واکسن‌های وارد شده توسط این افراد استفاده کنند و پول آن را نیز پرداخت کنند».

در ادامه این صحبت‌ها هم حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، در برنامه «تهران ما سلامت» رادیو تهران نرخ احتمالی واکسن را اعلام کرد و یک قدم دیگر در راه عرضه واکسن پولی برداشت. او گفت: «در صورت واردات واکسن با ارز نیمایی، آن‌ها که در اولویت تزریق نیستند می‌توانند آن را ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان از داروخانه‌ها تهیه کنند». او حتی در گفت و گویی که روز گذشته با ایسنا انجام داد ضمن تشریح بروکراسی اخذ مجوز واردات واکسن گفت: «تاکنون سه شرکت از بخش خصوصی مجوز واردات واکسن کرونا را از سازمان غذا و دارو دریافت کردند و قرار شده واکسن را وارد کنند».

باز هم تکذیب

در حالی که توضیحات مقامات ارشد وزارت بهداشت و ریاست دولت کامل و واضح به نظر می‌رسید و البته صدای بسیاری را هم درآورد، کیانوش جهانپور، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا گفت که «واکسیناسیون پولی کرونا در کشور صحت ندارد».

او افزود که «واکسیناسیون در چارچوب سند ملی واکسیناسیون علیه کووید-۱۹ به‌صورت رایگان تا رسیدن به نقطه هدف یعنی ایمنی جمعی ناشی از واکسیناسیون انجام خواهد شد».

جهانپور تأکید کرد: «وزارت بهداشت هرگونه سیاست موازی یا دور زدن این برنامه ملی تحت هر عنوان اعم از پرداخت هزینه واکسن را که ناقض برنامه ملی واکسیناسیون باشد، تکذیب می‌کند».

انتقاد از روند کُند واکسیناسیون

اما این تایید و تکذیب‌ها در حالی رخ می‌دهد که در ماه‌های گذشته بسیاری از شهروندان، کارشناسان و حتی مسئولان از روند کُند تهیه واکسن در کشور انتقاد کرده‌اند.

بنا به گفته علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد کرونا در روز شنبه، تاکنون در مجموع حدود یک میلیون و ۸۹۵ هزار دوز واکسن تحویل ایران شده است. رقمی که بسیاری آن را چهار ماه پس از آغاز واکسیناسیون در دنیا، بسیار پایین و حتی پایین‌تر از کشورهای منطقه می‌دانند و معتقدند، دولت به دلایل مختلف در واردات واکسن موفق عمل نکرده است.

با توجه به پیش‌بینی وزیر در خصوص نیاز به تداوم واکسیناسیون مجدد در سال‌های آینده، برنامه ملی واکسیناسیون رایگان هزینه‌های فراوانی را روی دست دولت می‌گذارد و در نتیجه باید به واکسیناسیون پولی تن داد

 هر چند وزیر دلیل ناکامی زیرمجموعه‌اش در واردات واکسن را ناشی از بی‌عدالتی در نظام توزیع جهانی واکسن می‌داند و از کوواکس انتقاد می‌کند و پای تحریم‌های ظالمانه را هم به میان می‌کشد، اما منتقدان این ناکامی در واردات واکسن را تعمدی می‌دانند و آن را به دو دلیل نسبت می‌دهند.

دلایل کُندی واردات واکسن

برخی می‌گویند اگر واردات واکسن در این قدر آسان است که شرکت‌های خصوصی می‌توانند تنها با دسترسی به ارز نیمایی، راه‌های تهیه آن را بجویند و آن را وارد و به مردم بفروشند، چرا دولت نتوانسته در این چهار ماه این کار را انجام دهد و آن را در اختیار مردم قرار دهد و حتی تلاش‌های هلال احمر هم در این خصوص بی‌نتیجه مانده است؟

شاید در پاسخ به این پرسش بتوان دو دلیل را ذکر کرد. نخستین دلیل که برخی از منتقدان به آن اشاره دارند؛ انتظار برای تولید واکسن داخلی است. این در حالی است که از میان تمامی واکسن‌های ایرانی تنها واکسن کوو‌برکت در فاز ۳ قرار دارد و به نوعی آن را پشت‌سر گذاشته است. به گفته مقامات وزارت بهداشت باقی واکسن‌ها هنوز در فاز ۲ یا آستانه فاز ۳ هستند. ضمن اینکه با توجه به عدم دریافت گواهی تایید از سوی سازمان بهداشت جهانی، بسیاری نیز در مورد اثربخشی این واکسن‌ها ابراز تردید می‌کنند.

اما با زیاد شدن حرف و حدیث‌ها در خصوص پولی شدن واکسن کرونا، شق دوم کُندی واردات واکسن را شاید بتوان اینگونه توضیح داد: با توجه به پیش‌بینی وزیر در خصوص جهش‌های چند باره این ویروس و نیاز به تداوم واکسیناسیون مجدد در سال‌های آینده، برنامه ملی واکسیناسیون رایگان هزینه‌های فراوانی را روی دست دولت می‌گذارد و در نتیجه باید به راه دوم یعنی واکسیناسیون دلخواه با پرداخت هزینه، آن هم احتمالا بدون حمایت بیمه‌ای تن داد. درست آن چیزی که در مورد واکسن آنفلوآنزای فصلی انجام می‌شود.

 نگاه کالامحور به سلامت مردم

اما با وجود این بسیاری روند پولی شدن واکسیناسیون در کشور را مبتنی‌بر عدالت اجتماعی نمی‌دانند و معتقدند واکسن کرونا در بیشتر نقاط دنیا، حتی در سرمایه‌داری‌ترین نظام حاکم بر جهان یعنی آمریکا به صورت رایگان است.

روزنامه فرهخیتگان به نقل از علیرضا ناجی، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا و عضو کمیته ملی واکسن کرونا نوشت: «اگر بخواهیم به‌عنوان اولین کشور واکسیناسیون را پولی کنیم درست است یا خیر، تا جایی که من اطلاع دارم هیچ‌کشوری واکسن را به مردم کشور خود نمی‌فروشد. ما اولین کشوری هستیم که چنین تصمیمی می‌گیریم. این ظاهر خوبی ندارد».

دیروز هم سخنگوی شورای شهر تهران در واکنش به خبر مربوط به فروش واکسن توسط بخش خصوصی گفت: «در همه جای دنیا واکسیناسیون یک وظیفه حاکمیتی است و ورود بخش خصوصی در این حوزه باعث تجاری شدن و برخورد سوداگرانه با سلامت است».

علی اعطا با بیان این که باز شدن پای بخش خصوصی به قصد فروش واکسن به مردم، باعث کالایی شدن سلامت می‌شود، گفت: «دولت در ابتدا گفت بر‌اساس سند ملی کرونا، همه را به صورت رایگان واکسن خواهد زد اما متاسفانه در ادامه صحبت از واکسن پولی شد و گفته شد شرکت‌های خصوصی نیز می‌توانند واکسن وارد کنند و با قیمت مصوب به قشری که توانایی خرید آن را دارند، بفروشند».

وی با بیان اینکه اگر قرار است از شرکت‌های خصوصی کمک گرفته شود و فقط باید در حوزه واردات واکسن باشد، افزود: «اگر قرار است که شرکت‌های خصوص به دولت کمک کنند، این باید در زمینه واردات باشد و نباید واکسن‌های وارداتی توسط شرکت‌های خصوصی به اقشار برخوردار فروخته شود».

زمزمه  واکسن کرونا در ایران از مصوبه هفتم فروردین ستاد ملی مقابله با کرونا آغاز شد. مصوبه‌ای که تاکید می‌کرد؛ بخش‌خصوصی می‌تواند با استفاده از ارز نیمایی واکسن کووید-۱۹ به کشور وارد کند

سخنگوی شورای شهر تهران با اشاره به اینکه ورود شرکت خصوصی به بحث فروش مستقیم واکسن به مردم، یک سیاست غلط است، ادامه داد: «واکسن پولی برای قشری از جامعه، موجب می‌شود بخش‌های دیگر جامعه تبعیض را با تمام وجود احساس کنند. وظیفه ذاتی حاکمیت، حفظ و نگهبانی از حق حیات تک تک افراد جامعه است و پولی شدن واکسن باعث می‌شود که در این وظیفه حاکمیت خدشه‌دار شود و این تصور ایجاد شود که حق حیات عده‌ای نسبت به عده‌ای دیگر برتر شمرده شده است».

هر چند کیانوش جهانپور، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت موضوع پولی شدن واکسن کرونا را مردود می‌داند، اما شاید به استناد به گفته حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو که گفته بود «واکسن رایگان فعلاً تنها برای گروه‌های در معرض خطر است که شمار آنها حدود دو میلیون و ۲۰۰ هزار نفر برآورد می‌شود»، بتوان این تاییدها و تکذیب‌ها را سرآغازی بر پایان زودهنگام واکسیناسیون رایگان سراسری دانست.