هزارتوی تولید داخلی یا خرید خارجی واکسن کرونا

ریحانه جولایی

ماه‌هاست که جهان درگیر ویروس کرونا شده و در این ماه‌ها جدال بر سر مدیریت بیماری در همه کشورها ادامه داشته، اما آنچه بیش از هر چیز در این میان چشمگیر بوده، تلاش برای تولید واکسن کرونا است که ایرانیان هم در این مسیر به دنبال این نوش‌دارو هستند.

تلاش برای تولید واکسن کرونا تبدیل به یک رقابت نفس‌گیر جهانی شده است و کشورهای زیادی مدعی تولید واکسن کرونا هستند. ایران هم یکی از کشورهایی است که مشغول ساخت واکسن کروناست و مسئولان اعتقاد دارند واکسن داخلی سال آینده برای تزریق به مردم آماده می‌شود.

این روزها یکی از جنجالی‌ترین موضوعات؛ تولید و تهیه واکسن کرونا است و مردم ایران هم برای هرچه سریع‌تر رسیدن واکسن به دستشان به هر دری می‌زنند. از تورهای مسافرتی خارج از کشور گرفته تا زمزمه‌هایی از رفتن و واکسن زدن برای آن‌هایی که امکان اقامت در کشورهای دیگر را دارند.

اما سؤالی که برای بسیاری ایجاد شده این است که واکسن کرونا چه زمانی به دست مردم می‌رسد؟ در این مورد مقامات و مسئولان پاسخ‌های متفاوت و بعضاً متناقضی به این سؤال می‌دهند. این گزارش در همین رابطه است.

دستور خرید واکسن توسط رئیس‌جمهور

صحبت‌های ضدونقیض در مورد خرید واکسن کرونا زیاد است. روز گذشته حسن روحانی، رئیس‌جمهور از تلاش‌های دولت برای خرید واکسن کرونا سخن گفت. او همچنین اعلام کرد که دستور خرید واکسن کرونا دیروز توسط خودش صادر شده است.

او در ادامه اعلام کرد: «برخی کشورها واکسن ساخته‌اند و ما تصمیم گرفتیم از یک کشور واکسن خریداری شود، دستور این کار را هم صادر کردم و به چند کشور سفارش داده‌ایم.»

از سوی دیگر سعید نمکی، وزیر بهداشت هم گفته است تهیه واکسن کرونا تحت تأثیر فشارهای ناجوانمردانه آمریکایی‌ها و مشکلات در نقل‌وانتقال پول قرار داشت که خوشبختانه گره‌های آن دارد گشوده می‌شود و به‌این‌ترتیب واکسن وارداتی کرونا برای تزریق در گروه‌های آسیب‌پذیر وارد کشور خواهد شد.

ظاهراً روحانی و نمکی در مورد خرید واکسن خارجی خوش‌بین هستند درحالی‌که به گفته رئیس بانک مرکزی تاکنون تمام تلاش‌های ایران برای انتقال ارز موردنیاز خرید واکسن کرونا با مانع روبرو شده است. عبدالناصر همتی گفته است که به دلیل تحریم آمریکا، ایران نتوانسته از دارایی‌های بلوکه‌شده خود در خارج استفاده کند.

رئیس‌کل بانک مرکزی ایران در یک یادداشت اینستاگرامی درباره موانع خرید واکسن کرونا تأکید کرده که ایران تاکنون موفق به استفاده از دارایی‌های ارزی بلوکه‌شده در کره جنوبی نشده و صندوق بین‌المللی پول هم به خاطر فشار و تهدید آمریکا حتی تقاضای وام بشردوستانه ایران را در هیئت‌مدیره مطرح نکرده است.

به‌طور رسمی فروش اقلام بشردوستانه، ازجمله دارو و تجهیزات پزشکی مشمول تحریم‌های آمریکا نمی‌شوند اما در عمل به علت محدودیت‌های شدید معاملات بانکی و مالی با جمهوری اسلامی خرید و واردات آن‌ها نیز با مشکلاتی روبرو است.

رئیس‌کل بانک مرکزی در یادداشت اینستاگرامی خود از ناکامی تلاش‌های ایران برای انتقال ارز خبر داده و نوشته است: ازآنجاکه خرید واکسن کرونا بایستی از مسیر رسمی سازمان بهداشت جهانی انجام گیرد، تاکنون هر طریقی برای پرداخت و انتقال ارز موردنیاز، به خاطر تحریم غیرانسانی دولت آمریکا و ضرورت اخذ مجوز اوفک (دفتر کنترل دارایی‌های خارجی، از ارگان‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا) با مانع مواجه شده است.

نه توان خرید واکسن کرونا را داریم نه به ما خواهند داد

از سوی دیگر حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت مجلس بیان کرده است که نه توان خرید واکسن کرونا را داریم نه به ما خواهند داد. او همچنین گفته است نتوانسته‌اند یک دلار برای خرید واکسن بدهند و نگرانم سرنوشت واردات این واکسن هم به همان سرنوشت واکسن آنفلوانزا گرفتار شود.

بر اساس آنچه معاون رئیس‌جمهور گفته است بودجه بخش بهداشت و درمان از ۳۴هزار میلیارد تومان به ۷۷هزار میلیارد تومان افزایش یافت و بخش تملک رشد ۲۰درصدی داشته که برای ساخت بیمارستان مصرف خواهد شد. همچنین به دلیل شیوع کرونا استخدام ۵۳ هزار نیروی جدید برای کادر جدید در نظر گرفته‌شده و یارانه واکسن، دارو و شیرخشک در بودجه ۱۴۰۰، ۲۰۹درصد رشد داشته است.

این ارقام در شرایطی در بودجه ۱۴۰۰ دیده می‌شود که دولت در ماه‌های گذشته عملکرد ضعیفی را در این حوزه از خود به‌جای گذاشته و به گفته شهریاری منابع بودجه‌ای در بیشتر موارد محقق نشده است.

او همچنین اظهار کرده: بر اساس فرمان رهبری قرار بود که یک میلیارد یورو از صندوق توسعه ملی به بخش بهداشت و درمان برای مقابله با کرونا اختصاص پیدا کند اما تنها ۶۰ درصد آن اختصاص‌یافته است. اما در شرایطی ۴۰ درصد بودجه در نظر گرفته ‌شده از منابع صندوق توسعه ملی تاکنون محقق نشده که کشورهای مختلف منابع عظیمی را برای مقابله با این ویروس و کشف واکسن کرونا هزینه کرده‌اند.

مینو محرز: مردم باید منتظر واکسن کرونای ایرانی باشند چراکه در خوش‌بینانه‌ترین حالت، واکسن‌های آمریکایی به مصرف داخلی خودشان می‌رسد، شرکت‌های تولید واکسن در هندوستان نیز قادر هستند به تولید انبوه واکسن دست پیدا کنند که این امر حداقل یک سال زمان می‌برد

او می‌گوید: ترکیه از هفته آینده واکسیناسیون را شروع خواهد کرد و عراق هم به دنبال خرید و واکسیناسیون است. اما بانک مرکزی در تأمین ارز موردنیاز برای خرید این واکسن همچنان تعلل می‌کند.

آن‌گونه که از گفته‌های شهریاری برمی‌آید، سازمان بهداشت جهانی(کواکس) سهمیه‌ای را برای ۳۱ کشور تعیین کرده است که بر اساس آن ایران قرار است ۱۶ میلیون دوز واکسن کرونا دریافت کند. البته برای خرید آن‌ها باید ۵۲ میلیون دلار پرداخت کند که هنوز این اتفاق از طرف بانک مرکزی رخ نداده است.

شهریاری که امیدی به کشف واکسن کرونای ایرانی تا قبل از اردیبهشت سال ۱۴۰۰ ندارد، حالا هشدار می‌دهد که اگر تأمین ارز به‌موقع صورت نگیرد، اتفاقی که در واردات واکسن آنفلوآنزا رخ داد این بار در واکسن کرونا هم تکرار خواهد شد.

برای واکسن کرونای ایرانی باید تا چه زمانی صبر کرد؟

شهریاری از ناامیدی نسبت به کشف واکسن کرونای ایرانی می‌گوید درحالی‌که که ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت وعده داده تا بهار 1400 واکسن ایرانی کووید-۱۹ در دسترس مردم قرار خواهد گرفت.

حریرچی با اشاره به تلاش گسترده و وسیع دانشمندان ایرانی برای تولید واکسن کرونا گفت: خبر خوش ما این است که یکی از واکسن‌ها مجوز‌های لازم را از کمیته اخلاق و پژوهش برای کارآزمایی بالینی روی انسان دریافت کرده است و تا اواخر دی‌ماه ۲ تا ۳ مورد دیگر از واکسن‌ها نیز این مجوز‌ها را دریافت می‌کند و با آزمایش روی نمونه انسانی، اثربخشی آن مورد تأیید قرار خواهد گرفت.

او در همین خصوص ادامه داد: هم‌زمان با روند طی شدن این واکسن‌ها، خط تولید واکسن کرونا نیز راه‌اندازی می‌شود و بر اساس معیار‌های بالینی تأثیر آن به اثبات خواهد رسید تا روند تولید آن نیز در اقدامات بعدی قرار بگیرد.

حریرچی می‌گوید بهار آینده واکسن کرونا آماده تزریق می‌شود و مینو محرز، عضو ستاد مقابله با کرونا می‌گوید واکسن ایرانی کرونا مرحله آزمایش روی حیوانات را به‌طور موفقیت‌آمیز طی کرده و مجوز ورود به فاز مطالعات انسانی دریافت کرده‌ است. در صورت موفقیت این فاز، تولید آن تابستان آینده آغاز می‌شود.

به عقیده محرز مردم باید منتظر واکسن کرونای ایرانی باشند چراکه در خوش‌بینانه‌ترین حالت، واکسن‌های آمریکایی به مصرف داخلی خودشان می‌رسد، شرکت‌های تولید واکسن در هندوستان نیز قادر هستند به تولید انبوه واکسن دست پیدا کنند که این امر حداقل یک سال زمان می‌برد. به‌طورکلی هر کشوری باید واکسن بومی خود را تولید کند و به دلایل مختلف مانند مسائل ژنتیکی دل‌بسته واکسن‌های خارجی نباشد.

رئیس‌کل بانک مرکزی: تاکنون تمام تلاش‌های ایران برای انتقال ارز موردنیاز خرید واکسن کرونا با مانع روبرو شده است و به دلیل تحریم آمریکا، ایران نتوانسته از دارایی‌های بلوکه‌شده خود در خارج استفاده کند

محرز همچنین توضیح داده که واکسن کرونای ایرانی درواقع ویروس ضعیف شده است و مانند واکسن‌هایی است که در کشورهایی مانند چین و روسیه ساخته‌شده است. ویروس ضعیف کرونا به تولید آنتی‌بادی در بدن انسان و افزایش مقاومت بدن استفاده‌کنندگان از آن در برابر ابتلا به کرونا کمک می‌کند. این فرایند، روش سنتی تولید واکسن در جهان است. اما واکسن‌هایی که شرکت‌های فایرز و بیون‌تک و نیز شرکت مودرنا تولید می‌کنند فرایند دیگری را در تولید آنتی‌بادی در بدن انسان طی می‌کنند. این واکسن‌ها پس از ورود به بدن، به سلول‌ها فرمان می‌دهند پروتئین ویروس کرونا موسوم به «اسپایک» را تولید کنند. تولید این پروتئین، سیستم ایمنی بدن انسان را برای تولید آنتی‌بادی فعال می‌سازد.

جهان در انتظار نوشدارو

در آخر اینکه همه جهان در انتظار نوش دارویی برای کروناست و شاید خوشحال‌کننده‌ترین خبر در ماه‌های آینده، دست‌یابی به واکسن مؤثر و بی‌خطر کووید-۱۹ باشد که سازمان جهانی بهداشت ایمنی و تأثیر آن را تأیید کند. این در شرایطی است که بدانیم ماجرای کووید-۱۹ چیزی فراتر از یک بیماری است و آنچه در این مسیر حرف اول را می‌زند، همبستگی و همکاری است.

جهان پس از ماه‌ها جدال با ویروس کرونا، چشم‌انتظار نوش دارو است. به‌هرحال دانشمندان و محققان ایرانی هم در این میدان سخت تلاش می‌کنند تا از این رقابت برای نجات جان هم‌وطنان خود عقب نمانند. تلاشی ستودنی که امید است به بهترین شکل به ثمر بنشیند.

آنچه در این مسیر بیش از هر چیزی اهمیت دارد این‌که هنوز واکسن کرونا به شکل مؤثر و ایمن از طرف سازمان جهانی بهداشت تأیید نشده است. مهم‌ترین اقدام در حال حاضر، رعایت مسائل بهداشتی و حفظ فاصله‌گذاری و پیشگیری از ابتلا به کووید-۱۹ است. حتی در شرایطی که واکسن تأیید شده به دست بسیاری از کشورها برسد هم باید این مسائل و نکات بهداشتی و پیشگیری را رعایت کرد تا از احتمال ابتلا کم شود. یافتن نوشداروی کرونا فعلاً در رأس اخبار جهان قرار دارد، اما چیزی که در همه ماه‌های گذشته اهمیت خود را نشان داد، حفظ سلامت و تقدم پیشگیری بر درمان است.