افزایش فاصله اجتماعی، کاهش فاصله عاطفی

ریحانه جولایی

#در_خانه_ بمانید، حتماً در ماه‌های گذشته بارها با این عبارت روبه‌رو شده‌اید، هشتگی که انجام آن مؤثرترین راه مقابله با کروناویروس است، اما فرآیند در خانه ماندن به این سادگی‌ها هم نیست و سختی‌های زیادی برای مردم به وجود آورده است.

تنهایی، احساسی که هر کسی در زندگی بارها با آن روبه‌رو شده است، یکی از اصلی‌ترین قسمت‌های سبک زندگی جدید این روزهای شهروندان است. برای مقابله با شیوع کروناویروس طرح فاصله‌گذاری اجتماعی در کشورهای مختلف، به شکل‌های گوناگونی در حال اجرا است و همان‌طور که از اسم این طرح مشخص است، افراد زیادی به خاطر آن در چند ماه گذشته با تنهایی مواجه شده‌اند.

ارتباط گرفتن، مثل غذا خوردن نیاز بنیادی است

برخلاف کروناویروس، تنهایی پدیده ناشناخته‌ای برای دانشمندان نیست و در طول سال‌های گذشته تبعات مختلفی از آن شناخته شده است. افرادی که احساس وصل شدن به دیگران ندارند، به‌احتمال بیشتر درگیر سرماخوردگی، سکته قلبی، افسردگی و ... می‌شوند و حتی طول عمرشان کوتاه است. براساس نتایج مطالعه‌ای که ۱۰ سال پیش انجام‌شده بود، تنهایی در بلندمدت اندازه چاقی و مصرف سیگار، به انسان‌ها آسیب وارد می‌کند.

در همین راستا چند ماه پیش تحقیقی منتشر شد که ابعاد جدیدتری از تنهایی را مشخص کرده است، ابعادی که علل دردناک در خانه ماندن را نشان می‌دهد. در این تحقیق افراد برای ۱۰ روز در محلی قرنطینه و گرسنه نگه‌داشته شدند و بعد دانشمندان با روش‌های مختلف مغز آن‌ها را موردمطالعه قراردادند، مطالعه‌ای که نتیجه عجیبی همراه داشت؛ تنهایی و گرسنگی در اعماق بخش از مغز انسان سیگنال مشترکی دارند، بخشی که مسئول قسمت پاداش و انگیزه مغز است. به زبان ساده‌تر نیازمان برای ارتباط با دیگران به‌اندازه نیازی که به غذا داریم، بنیادی است.

بسیار اتفاقی این مطالعه در زمانی منتشر شده است، که ده‌ها میلیون نفر در سرتاسر دنیا گرسنه برقراری ارتباط هستند. نتایج این مطالعه دقیقا مشابه همان چیزی است که این روزها میلیون‌ها نفر تجربه می‌کنند؛ میل به حضور در اجتماع،  درست زمانی که برای محافظت از سلامت عموم باید در خانه ماند.

کرونا و رنج تنهایی

در این دوران تنهایی به سراغ بسیاری از ما آمده و عده زیادی از مردم را به کام افسردگی کشانده است. افراد زیادی بوده‌اند که رنج‌های زیادی را تنهایی به دوش کشیده‌اند. عزیزانشان را از دست دادند و نتوانستند کنار نزدیکان سوگواری کنند؛ چه بسیار سالمندانی که ماه‌هاست از دیدار فرزندانشان محروم شده‌اند و جوانانی که نمی‌توانند مثل گذشته به‌راحتی با دوستان و نزدیکان ارتباط بگیرند. همه این موارد بر تنهایی انسان افزوده است.

بسیاری از پزشکان و روانشناسان بر این باورند که پس‌ازاینکه جهان بتواند ویروس کرونا را شکست دهد با مشکلات دیگری همچون افسردگی روبه‌رو خواهد بود. افسردگی که دلیل اصلی آن تنها شدن در دوره کروناست؛ تنهایی که منجر به تغییر رفتار و حتی تغییر سبک زندگی خواهد شد.

مطالعه‌ای که اخیرا انجام شده نتیجه عجیبی به همراه داشت؛ تنهایی و گرسنگی در اعماق بخشی از مغز انسان سیگنال مشترکی دارند، بخشی که مسئول قسمت پاداش و انگیزه مغز است. به زبان ساده‌تر نیازمان برای ارتباط با دیگران به‌اندازه نیازی که به غذا داریم، بنیادی است

در شرایطی که بیماری کووید-19 بسیاری از عرصه‌های کشور را دچار آسیب جدی کرده، بی‌توجهی به‌سلامت روان می‌تواند پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و افسردگی بیشتری را به جامعه تحمیل کند. سلامت روان از اولویت‌های ضروری است که در بیشتر موارد در انتهای صف اولویت‌ها قرار می‌گیرد. افزایش دغدغه‌های زندگی امروزه باوجود مشکلات فراوان اقتصادی، اشتغال، ازدواج و به‌ویژه بحران‌های جدید ناشی از شیوع ویروس کرونا باعث شده که به‌سلامت روحی و روانی کمتر پرداخته شود.

انگ زدن و تنها شدن کادر درمان و بیماران

فارغ از اینکه بسیاری در این دوره به‌واسطه مصون ماندن از بیماری در خانه‌مانده و تنهایی را تجربه کردند عده‌ای هم پس از ابتلا به ویروس و طی کردن دوره بیماری تنها شده‌اند. بر اساس نتایج تحقیقات دانشکده بازرگانی کمبریج، افرادی که علائم بیماری کووید-19 دارند و یا قبلاً به این بیماری مبتلا شدند، احساس تنهایی را بیش از سایرین تجربه می‌کنند. در این گروه می‌توان پزشکان، پرستاران و در کل کادر درمان و هر آنکه به‌نوعی با بیماران و فضای بیمارستانی سروکار دارند را هم اضافه کرد که در مواردی منجر به انگ زدن و طرد شدن هم شده است.

در این رابطه روانشناسان معتقدند انگ اجتماعی می‌تواند موجب اختلالات رفتاری و تأثیر منفی بر بیماران، پزشکان، پرستاران، خانواده بیمار شود. انگ اجتماعی و برچسب‌زنی به بیماران مبتلابه کرونا موجب انزوای اجتماعی بیماران مبتلابه کرونا شده حتی باعث می‌شود مبتلایان بیماری خود را پنهان و از رفتارهای سالم اجتناب کنند و انتقال بیماری خود به دیگران فکر کنند. باید بدانیم رعایت فاصله اجتماعی با رفتار تبعیض‌آمیز متفاوت است، فردی که دچار بیماری کرونا می‌شود، نیازمند مراقبت است، اگر قرار باشد همه نزدیکان از او دوری کنند، درنهایت فرد بیماری خود را کتمان و به دیگران آسیب می‌زند.

بسیاری از پزشکان و روانشناسان بر این باورند که پس‌ازاینکه جهان بتواند ویروس کرونا را شکست دهد با مشکلات دیگری همچون افسردگی روبه‌رو خواهد بود. افسردگی که دلیل اصلی آن تنها شدن در دوره کروناست

سالمندان و تنهایی  که بیشتر شده است

پیش‌تر از سالمندان گفتیم و اینکه در ماه‌های اخیر سالمندان زیادی به خاطر اپیدمی تنها شده‌اند. در شرایط کنونی با شیوع ویروس کرونا، انزوا و تنهایی برای بسیاری از سالمندان اتفاق می‌افتد؛ اتفاقی که تنها مختص سالمندان ایرانی نیست و همه دنیا را درگیر کرده است.

ممانعت از ورود به فعالیت‌های اجتماعی و ناتوانی در دیدار از خویشاوندان و دوستان، ازجمله مسائلی است که زمینه این تنهایی را فراهم می‌آورد. این انزوا و احساس تنهایی می‌تواند باعث زوال عقل و رفتار و افکار خودکشی‌ شده و همچنین پیش‌بینی کننده علائم افسردگی نیز باشد.

عطاءالله احمدی، روانشناس هم معتقد است در دوران شیوع ‌کرونا سالمندان استرس و اضطراب مضاعفی نسبت به سایر اقشار جامعه تحمل می‌کنند. او درخطر ‌بودن سلامت جسمانی سالمندان را هم گوشزد می‌کند. «سالمندان از چند منظر تحت استرس این روز‌ها هستند؛ استرس قرنطینه، ‌نداشتن فعالیت‌های جزئی روزانه، ترس از آلوده شدن و کاهش همان رفت‌وآمد‌ها و مراودات حداقلی. هرچند بخشی از سالمندان ‌قبل از کرونا هم زندگی در تنهایی را تجربه کرده‌اند، اما باوجود قرنطینه و خطری که سلامتی‌شان را تهدید می‌کند، استرس ‌تنهایی نسبت به گذشته برای این افراد مضاعف می‌شود؛ استرس‌هایی که با ادامه‌دار بودن سلامت جسمانی آنان را هم به خطر ‌می‌اندازد. استرس بی‌شک در صورت ادامه‌دار شدن سیستم ایمنی سالمندان را ضعیف می‌کند و آن‌ها علاوه بر اینکه مستعد ابتلا به ‌کرونا می‌شوند بلکه بیماری‌هایی با زمینه‌های عفونی هم سلامت آن‌ها را تهدید می‌کند.»

کرونا فرصتی

برای تنهایی‌های شخصی

بسیاری از روانشناسان ‌شرایط حاکم بر این روز‌های جامعه‌جهانی را قابل‌مقایسه با هیچ‌یک از تجربیات بشر پیش‌ازاین نمی‌دانند. بشری که برای گذر از ‌کرونا و رسیدن به‌روزهای پس‌ازآن مکانیزم و دستورالعملی از گذشته ندارد و باید باتجربه خود از آن گذر کند.

هریک از ما به سبک زندگی‌ای خوکرده بودیم و حالا باوجود کرونا این سبک زندگی روتین به‌هم‌ریخته و باعث شده ما هم دچار به‌هم‌ریختگی شویم. دورهمی‌ها و میهمانی‌های پشت‌هم، ‌کافه‌نشینی‌ها و ... امروزه به سبک زندگی گروهی از جامعه بدل شده، اما شرایط فعلی و محدودیت‌های حاکم این سبک زندگی را ‌از دسترس خارج کرده است.

البته برخی معتقدند این تنهایی اجباری فرصتی مناسب برای سروسامان دادن به مسائل است. امروزه ابزار‌هایی در اختیارمان است که می‌توانیم ارتباطات و مراوداتمان را داشته باشیم تا بتوانیم ‌در این دوران دوام بیاوریم. حتی کسانی که به این فناوری‌ها دسترسی ندارند با تلفن می‌توانند به ارتباطاتشان ادامه بدهند. این ‌تجربه جدید و تاریخی ما است و با تجربیات قبل از این قابل‌مقایسه نیست، چون امروز ما امکاناتی در اختیارداریم که می‌توانیم با استفاده از آن از این دوران گذر کنیم.

آدم‌های تنها

 همیشه آسیب‌پذیر نیستند

با تمام اوصاف، یکی از دستاورد‌های کرونا بروز خلاقیت‌ها برای فرار از انزوای اجتماعی و پشت‌سر گذاشتن روز‌های سخت قرنطینه بود. عده‌ای ‌پشت پنجره‌ها و تراس‌ها ورزش کردند، عده‌ای با هم آواز خواندند و موسیقی نواختند. مردم چین هم به‌عنوان نخستین کسانی که به ‌قرنطینه رفتند، دل‌خوش کردند به کنسرت‌ها و کلاس‌های بدن‌سازی آنلاین. دورهمی‌ها و کتابخوانی‌های مجازی هم طرفداران ‌خودشان را در میان چینی‌ها پیدا کرد. در ووهان مردم در بالکن جمع‌شده و هر شب فریاد می‌زدند: «شجاع باش ووهان، به ‌جنگ ادامه بده.» در چنین شرایطی صریحا نمی‌توان گفت آدم‌هایی که تنها زندگی می‌کنند ‌آسیب‌پذیرترند.

 هرچند افرادی که با خانواده هستند از حمایت‌های اجتماعی به‌مراتب بیشتری بهره می‌برند و درنتیجه ‌آسیب‌پذیری آن‌ها پایین آمده و احساس سلامت بیشتری می‌کنند.  البته ناگفته نماند تیپ‌های شخصیتی افراد در مقابله با ‌تنهایی تأثیرگذار است. میزان تأثیرپذیری افراد از شرایط این روز‌های جهان، بسته به تیپ‌های شخصیتی ‌و تاب‌آوری‌شان دارد. بی‌شک افرادی که با برنامه پیش می‌روند و اعتمادبه‌نفس دارند؛ تأثیر کمتری از این شرایط تنهایی ‌خواهند داشت.