طرح جدید ساماندهی موتورسیکلت‌سواران به وزیر کشور ارائه شد
ستوه مردم از قانون‌گریزی و هنجارشکنی موتورسواران
سعیده علیپور
پیاده‌رو، چراغ قرمز، خط ویژه، خط‌کشی عابرپیاده، حتی پارک‌ها و گاهی پل هوایی. موتور سیکلت‌ها همه جا هستند و از هر خط ممنوعه‌ای می‌گذرند. خلاف جهت در خیابان‌‌‌ها حرکت می‌کنند، عابران را می‌ترسانند، حرکات نمایشی انجام می‌دهند و در هر ساعتی از شبانه روز، در هر کوی و برزنی صدای زوزه موتورشان را می‌توان شنید.
برخی از شهروندان آلودگی هوا، آلودگی صوتی و عدم امنیت تردد عابران در اماکن عمومی شهرها و حتی روستاها را نتیجه تردد بی‌محابای موتورسیکلت‌ها بدون کوچکترین کنترلی می‌دانند و از آن گلایه دارند. به طوری که دیروز سردار حسین رحیمی، رئیس پلیس پایتخت گفت: «رفتار‌های موتورسیکلت‌ها باعث گله‌مندی مردم شده است و باید در این باره فکری کرد».
همچنین سردار سیدکمال هادیانفر، رئیس پلیس راهور ناجا از تدوین طرحی جدید برای ساماندهی موتورسیکلت‌سواران خبر داد و گفت: «در صورت موافقت وزیر کشور و شورای ترافیک این طرح اجرایی خواهد شد».
گرچه او از جزئیات این طرح چیزی نگفت، اما اشاره کرد که پلیس در این طرح به دنبال این است تا موتورسیکلت‌سواران را با مشارکت خود آنان ساماندهی کند تا تخلفات مربوط به آنها کاهش یابد.
دلیل اقبال به موتورسیکلت
این روزها با وجود ترافیک شهرهای کشور و بالا رفتن هزینه سوخت، اجرای طرحهای مختلف ترافیکی، قیمت پایین به نسبت خودروسواری، موتورسیکلت جایگاه ویژه‌ای در میان ایرانیان پیدا کرده است، به طوری که بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی پلیس تنها یک میلیون موتور از ۳.۵ میلیون موتور تهران، در محدوده بازار تردد می‌کنند. این در حالی است که این وسیله نقلیه چابک و کم‌هزینه و اقتصادی به دلیل، عدم سخت‌گیری پلیس در تردد، عدم نظارت دقیق دولت در تولید و عرضه با‌کیفیت و همچنین اقدامات نادرست برخی موتورسواران شرایطی را در تهران و سایر شهرها و روستاهای کشور به وجود آورده که هرگاه صحبت از موتورسیکلت به میان می‌آید در ذهن هر شنونده‌ای انبوهی از آسیب‌ها و مشکلات و معضلات نقش می‌بندد.
مرگ و میر موتورسواران
یکی دیگر از آسیب‌هایی که موتورسیکلت‌ها متوجه ساکنان شهرها و حتی روستاها کرده است، آمار بالای تصادفات است که فضای ناامنی را برای عبور و مرور عابران و حتی خود راکبان این موتورها ایجاد می‌کنند. عدم تبعیت از قوانین راهنمایی و رانندگی، ورود به کلیه فضا‌های شهری تعریف شده برای عابران پیاده و عدم استفاده از کلاه ایمنی؛ حرکات نمایشی آسیب‌زا و آلودگی صوتی برای شهروندان، از جمله مواردی هستند که صدمات روحی، جسمی و حتی جانی جبران‌ناپذیری را برای مردم دارد.
البته دود این بی‌قانونی موتورسواران بیش از هر کس در چشم خود آنها می‌رود. به طوری که براساس آخرین آمارها ۳ هزار و ۷۴۵ موتورسوار در سال 97 در حوادث رانندگی جان خود را از دست دادند که پیش‌بینی می‌شود، این آمار در سال 98 به بالای چهار هزار نفر رسیده باشد.
براساس آمارهای موجود بیشترین آمار تلفات موتورسواران در سال 97 به ترتیب مربوط به استان تهران با ۳۸۶، فارس با ۳۲۷، اصفهان با ۲۸۹ و کمترین آن مربوط به ایلام با ۱۲، کهگیلویه و بویراحمد با ۲۲ و اردبیل با ۲۳ بوده است.
برخورد ناموفق پلیس
اما در این میان آنچه بیشتر مایه تعجب است برخورد نه چندان قوی پلیس با موتورسواران قانون‌شکن است.
این در حالی است که بر اساس قانون انجام تخلفاتی چون حرکت در پیاده‌رو یا در جهت مخالف مسیر مجاز، ایجاد عمدی صدای ناهنجار، حمل بار غیرمتعارف، حرکات نمایشی، عدم استفاده از کلاه ایمنی، تردد در خطوط ویژه اتوبوسرانی با موتورسیکلت باید منجر به توقیف موتورسیکلت از سوی پلیس شود؛ اما نگاهی به حجم این تخلفات در شهری مثل تهران نشان می‌دهد پلیس در این امر چندان موفق نبوده است.
گرچه افسران راهنمایی رانندگی تهران بارها در جواب اعتراض شهروندان در خصوص عدم برخورد با بیشتر این متخلفان که بعضا جلو چشم پلیس اقدام به تخلف می‌کنند می‌گوید با وجود اینکه پلیس بارها با طرحهای متعدد نسبت به توقیف موتورسیکلت‌های متخلف اقدام کرده، به دلیل نبود فرهنگ استفاده صحیح از این وسیله و قضاوت احساسی شهروندان در برخورد پلیس با این قانون‌شکنان، تاکنون تغییر محسوسی در عملکرد مالکان و راکبان موتورسیکلت‌ها ایجاد نشده است.
موتورسواران مجرم
در همین باره سردار علیرضا لطفی، رئیس پلیس آگاهی تهران بزرگ در این باره گفت: «تاکنون درخصوص عبور موتورسیکلت‌ها از مسیر‌های خط ویژه اتوبوس‌های شهری، برخورد صورت گرفته پاسخگو نبوده و همین امر موجب استمرار این عمل خطا شده به‌گونه‌ای‌که بسیاری از این افراد در برابر تذکر و برخورد پلیس با حضورشان در خطوط ویژه دست به مقاومت می‌زنند، این در حالی است که حتی خودرو‌های پلیس و امدادی نیز با شرایط خاص مجاز به ورود به خطوط ویژه اتوبوس‌ها هستند. با این حال برخی شهروندان با راکبان متخلف این موتورها در زمان اقدام قانونی پلیس در جمع‌آوری موتور‌هایی که فاقد مدارک یا دارای پلاک مخدوش هستند، همدردی می‌کنند و مانع انجام کار پلیس می‌شوند».
موتورسیکلت‌ها به دلیل، عدم سخت‌گیری پلیس در تردد، عدم نظارت دقیق دولت در تولید و عرضه با‌کیفیت موتورها و همچنین اقدامات نادرست برخی موتورسواران شرایطی سختی را در تهران و سایر شهرها و روستاهای کشور به وجود آورده‌اند
به گفته او شهروندان باید بدانند برخی از موتورسواران با برخورداری از این شرایط یعنی پلاک مخدوش و مدارک هویتی ناقص دست به ارتکاب بسیاری از جرایم از جمله کیف قاپی، موبایل قاپی، گردن بند قاپی و زورگیری می‌زنند و هیچ سرنخی برای شناسایی سارقان به دلیل مخدوش بودن پلاک یا اوراق مالکیت و هویتی صاحبان موتورها وجود ندارد.
پویش موتورسوار خوب
اعتراض به رفتار موتورسواران در شهرهای مختلف به خصوص تهران چندی است که در محافل تصمیم‌گیری شهر نیز مطرح است. این در حالی است که بخشی زیادی از آنها با همین دوچرخه‌های دودزا روزی‌آور خانه هستند و شاید به همین دلیل چند وقتی است نگاه اغماضی به تخلفات‌شان وجود دارد. با این حال چندی پیش حجت نظری، عضو کمیسیون اجتماعی و فرهنگی شورای شهر با اشاره به اینکه اکثر موتورسواران تهرانی قانون‌‌گریزند، گفت: «به دنبال مسدود کردن راه امرار معاش شهروندان از طریق موتورسیکلت نیستیم ولی فرهنگ‌سازی ضرورت دارد. برخی از موتورسواران این وسیله نقلیه را به عنوان وسیله حمل و نقل نمی‌دانند و فکر می‌کنند موتورسیکلت مشمول هیچ قانونی نیست، در صورتی که تمام قواعدی که برخودروها می‌شود، بر موتورسیکلت هم جاری است».
چندی پیش نیز در تهران در راستای فرهنگ سازی و ایجاد تغییر در رفتار موتورسوران پویشی به نام «موتور سوار خوب» با همکاری پلیس راهنمایی و رانندگی و شهرداری، در شهر تهران راه‌اندازی شد.
در این طرح قصد بر این بود تا با اهدای کلاه ایمنی به موتورسواران و آموزش آنها گامی برای فرهنگ‌سازی راکبان موتورسیکلت برداشته شود، اما گرچه زمان زیادی از اجرای محدود این طرح نمی‌گذشت، کلاه‌‌‌های ایمنی سر از بازارهای خرید و فروش اینترنتی درآورد.
مقصر اصلی کیست؟
اما در این میان برخی از کارشناسان مقصر اصلی این شهر هِرت موتورسواران را نه خود راکبان که مقررات و طرحهای ترافیکی ناکارآمد، کمبود وسایل حمل و نقل عمومی، ترافیک شهری و به‌روز نشده تولید موتورسیکلت می دانند به طوری که شاهدیم شهر در چنبره این هیولاهای دوچرخ پر سر و صدا درآمده است.
بر اساس اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، آلودگی صوتی در برخی مناطق پایتخت که تردد موتورسیکلت در آنها بالاست، از حد اضطرار عبور کرده است؛ حدود مجاز تراز صدا برای مناطق مسکونی در دوره زمانی روز و شب به ترتیب 55 و 45 دسی‌بل است. در کنار این موضوع مطالعات نشان می‌دهد اغلب موتور سیکلت‌‌‌های تهران کاربراتوری و آلودگی معادل هشت خودرو با استاندارد یورو چهار دارد.
در کنار این موضوع اگر عدم معاینه فنی موتورسیکلت‌ها و همچنین آزادی تردد آنها در محدود مرکزی بسیاری از کلانشهرها، عدم توسعه حمل و نقل عمومی را نیز اضافه کنید، خواهید دید که دولت با قوانین و مقرراتی که وضع کرده خود شهر را به دست راکبان موتورها داده است. به طوری که حجم تردد آنها به قدری در برخی از مناطق افزایش یافته که امکان نظارت بر رفتار آنها از سوی پلیس وجود ندارد و همین موضوع خود سبب ایجاد فرهنگ غلط موتورسواری در کشور شده است.
برخی موتورسواران با پلاک مخدوش و مدارک هویتی ناقص دست به ارتکاب بسیاری از جرایم از جمله کیف قاپی، موبایل قاپی، گردن بند قاپی و زورگیری می‌زنند و هیچ سرنخی برای شناسایی سارقان به دلیل مخدوش بودن پلاک یا اوراق مالکیت و هویتی صاحبان موتورها وجود ندارد
تکنولوژیهای فرهنگ‌ساز
برخی از کارشناسان شهری معتقدند به دلایلی که ذکر شد، استفاده از تکنولوژیهای به‌روز می‌تواند تا حد زیادی از تخلفات موتورسواران کم کرده و فرهنگ موتورسواری را در کشور ترمیم کند. موسسه تحقیقاتی MIT بررسی‌های گسترده‌ای در زمینه موتوسیکلت، موتورهای برقی و دوچرخه در سراسر دنیا انجام داده که آمارهای جالبی نیز به همراه داشت است.
بر اساس این تحقیقات، افزایش استفاده از موتور برقی در شهرها ضمن کاهش حجم تصادفات، به کاهش آلودگی هوا و صوتی نیز منجر شده و به دلیل سرعت کمتر این موتورها میزان جرایم را نیز از سوی این دسته از وسایل نقلیه کم کرده است.
هلند با ۳۹ درصد استفاده از دوچرخه و موتور برقی به عنوان بهشت دوچرخه سواران دنیا شناخته می‌شود. کشورهای دانمارک با ۲۹ درصد، سوئد ۱۹ درصد، ژاپن ۱۹ درصد و آلمان ۱۸ درصد مسافرت‌‌‌های شهری، در رتبه‌‌‌های بعدی از نظر استفاده از دوچرخه، اسکوترها و موتورهای برقی قرار گرفته‌اند.
دیدگاه تان را بنویسید