حکم مرجع قضایی در پی اعتراض مردم و کنشگران محیط زیست بندر مقام؛
خروج لودرها از زیستگاه لاک‌پشت‌های در معرض انقراض
رویا کاکاوند
نخستین روزهای هفته گذشته لابه‌لای خبرهای تلخ و نگران‌کننده‌ای که رسانه‌ها و فضای مجازی را غرق کرده بودند زنگ خطری به صدا درآمد. خبری دست به دست میان سایت‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی می‌گشت که نشان می‌داد لودرهای یک شرکت پرورش میگو در حال تخریب یکی از سواحل بکر ایران و منطقه‌ای که به بهترین شکل قابلیت تبدیل شدن به یک قطب گردشگری را دارد، هستند. اما کنشگران محیط زیست و فعالان اجتماعی واکنش به این خبر را در دستور کار خود قرار دادند و آن قدر آن را هم‌رسانی کردند تا دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان بندرلنگه دستور توقف اجرای طرح پرورش میگو در این منطقه را صادر کرد.
لودرها در بندر مقام چه می‌کردند؟
بندر مقام از توابع بخش شیبکوه در شهرستان بندرلنگه استان هرمزگان و دروازه ورودی جزیره لاوان است. کارشناسان معتقدند این منطقه با داشتن آثار تاریخی متعلق به قوم بنی حماد و سواحل زیبا و بکر با مناظر منحصر به فردی می‌تواند قطب گردشگری باشد. اما در هفته‌ای که گذشته عکس‌ها و فیلم‌هایی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد لودرها درحال خاکبرداری این ساحل زیبا هستند. فیلم‌ها و عکس‌ها دست به دست شد و صدای اعتراضات مردمی و فعالان محیط زیست بلند شد. براساس گفته مسئولان این لودرها برای یک شرکت پرورش لارو میگو کار می‌کردند و با مجوزهایی که از سازمان شیلات دریافت کرده بودند در حال آماده‌سازی زیرساخت‌های این شرکت بودند.
سه شنبه 17دی ماه خبرگزاری‌ها هم وارد معرکه شدند و با تهیه خبر و گزارش واکنش نشان دادند. فوأد مرادزاده، بخشدار شیبکوه به خبرنگار فارس گفت: «تنها قسمتی از ساحل حوالی بندرمقام در قالب طرح سه هکتاری به‌منظور تولید لارو میگو و در خارج از حریم دریا واگذار شده است.»
افشین عسگری، مسئول دریایی اداره کل حفاظت محیط زیست هرمزگان که مساله تخریب این منطقه را خارج از مسئولیت محیط زیست می‌دانست به خبرنگار روزنامه ایران گفت: «سایت پرورش لارو خارج از حریم ۶۰ متری ساحل ساخته می‌شود. افزون بر این که گزارش مستندی درباره وجود لاک‌پشت‌های پوزه عقابی در بندر مقام و ساحل مکسره وجود ندارد.»
میثم قاسمی، معاون فنی اداره کل محیط زیست استان هرمزگان هم با اشاره به این که این پروژه کارگاه تکثیر لارو میگو است نه مزرعه پرورش میگو بنابراین آلودگی و بیماری به همراه ندارد، گفت: «کارشناسان اعزامی ما در این منطقه اعلام کردند حداقل فاصله‌هایی که بین صخره‌ها و محل اجرای عملیات صورت گرفته حدود 300 متر است. افزون بر این که گزارشی مبنی بر تخم‌ریزی لاک‌پشت‌ها در این ساحل وجود ندارد. اگر هم این اتفاق بیافتد لاک‌پشت‌ها حداکثر تا 10 متر از ساحل خارج می‌شوند و کارگاه میگو مولد محصورشده، حداقل تا 60 متر از آخرین مد دریا فاصله دارد پس هیچ خطری لاک‌پشت‌ها را تهدید نمی‌کند.»
با این همه او وعده داد که گروهی از کارشناسان محیط‌زیست مرکز استان به عنوان یکی از 16 دستگاه دولتی که باید در این‌باره از آنها استعلام گرفت، مأمور بررسی این موضوع شده‌اند و نتیجه به زودی مشخص خواهد شد.
محمد اشکنانی، دهیار بندرمقام که دلمشغولیش اشتغال جوانان منطقه است، گفت: «برخلاف مطالب منتشر شده در فضای مجازی، مکان اجرای این طرح، محل زندگی لاک‌پشت‌ها نیست و قرار است این طرح برای جوانان مقامی ایجاد اشتغال کند. طرح واگذار شده ۷۰ متر با ساحل فاصله دارد و حریم کاملأ رعایت شده است و از صخره‌های ساحل مُکَسر فاصله زیادی دارد و افرادی با اهداف خاص با انتشار چنین مطالب غیر واقعی قصدشان پشیمان کردن سرمایه‌گذار در این منطقه است.»
این در حالی است که به گفته اهالی و بومیان این منطقه پیش از این و از سال 1384 یک شرکت پرورش میگو در این منطقه مستقر شده است و در این 14 سال نه تنها هیچ سود و فایده‌ای برای بندر مقام و منطقه نداشته است بلکه فعالیت آن باعث شوری مراتع و تخریب صیدگاه‌ها شده است. شرکت جدید هم که قرار است در غرب مقام مستقر شود دقیقا جایی را انتخاب کرده است که از گذشته محل صید و صیادی بوده است و جایی را که لودرها خاکبرداری می‌کنند دقیقا محل تخم‌گذاری لاک‌پشت‌هاست.
اما موج اطلاع‌رسانی که در فضای مجازی راه افتاده بود و پیگیری رسانه‌ها موجب شد تا خیلی زود مسئولان به طور جدی وارد ماجرا شوند. مجوزها و عرصه فعالیت شرکت پرورش لارو میگو بررسی شد و در نتیجه آن چهارشنبه 18 دی ماه امید آزادی، دادستان شهرستان بندرلنگه، دستور به تخریب ساخت و ساز شرکت پرورش لارو میگو خارج از حریم مجوز در ساحل بندرمقام داد.
علی نیکویی، فرماندار بندرلنگه نیز با اشاره به این که مجری طرح پرورش لارو میگو در ساحل بندرمقام ساخت و سازی را خارج از حریم طرح واگذاری انجام داده و به ساحل تجاوز کرده بود، گفت: به دستور دادستان بندرلنگه ساخت و سازهای غیرمجاز آن تخریب و اجرای طرح فعلا متوقف شد تا درباره ادامه و یا عدم ادامه این طرح بررسی‌های بیشتری انجام شود.
به گفته اهالی و بومیان بندر مقام پیش از این و از سال 1384 یک شرکت پرورش میگو در این منطقه مستقر شده است و در این 14 سال نه تنها هیچ سود و فایده‌ای برای مردم منطقه نداشته است بلکه فعالیت آن باعث شوری مراتع و تخریب صیدگاه‌ها شده است
بندرمقام میزبان گونه در معرض انقراض لاک‌پشت‌ها
یکی از دلایلی که واکنشهای بسیاری را نسبت به تخریب بندر مقام برانگیخت این بود که ساحل این بندر هر سال در فصل تخم‌ریزی لاک‌پشت‌ها، میزبان یکی از گونه‌های در حال اتقراض این جاندار است و تخریب این ساحل می‌تواند روند انقراض آنها را سرعت ببخشد.
بر اساس آمار سازمان جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) پنج نوع از هشت نوع لاک‌پشت دریایی که در جهان وجود دارد در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان زندگی می‌کنند و تنها دو نوع از آنها سواحل هرمزگان را برای تخم‌ریزی انتخاب می‌کنند و گونه در حال انقراض لاک پشت پوزه عقابی یکی از این دو است.
آلودگی نفتی، صید، ریختن زباله در دریا، ساخت و ساز در سواحل، ورود فاضلاب‌های شهری، شکارچیان طبیعی، تغذیه انسان‌ها از تخم این لاک‌پشت‌ها به دلیل خواص آن و آلودگی نوری سواحل که موجب گمراه شدن بچه لاک‌پشت‌ها می‌شود، از عواملی است که این لاک‌پشت‌ها را در معرض انقراض قرار داده است. به گفته سازمان جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی جمعیت این لاک‌پشت در یک قرن گذشته بیش از 80 درصد کاهش یافته و این روند در حال افزایش است تا جایی که حیات لاک‌پشت‌های پوزه عقابی در خطر است.
به یاد داشته باشید که قدمت این گونه بیش از 200 میلیون سال است. این لاک‌پشت‌ها که شاهد انقراض دایناسورها بوده‌اند حالا خود در معرض خطر انقراض هستند اگر انسان‌ها از تخریب محیط زیستشان دست برندارند.
به همین دلیل از سال 1381 فعالان گردشگری و محیط زیست با کمک سازمان حفاظت محیط زیست منطقه آزاد قشم، طرح حفاظت از لاک پشت پوزه عقابی را با آموزش جامعه محلی آغاز کردند و به زودی به موفقیتی جدی در این این زمینه دست یافتند. طرح حفاظت از لاک‌پشت‌های پوزه عقابی با کمک مردم روستای شیب دراز از سال 1384 به عنوان یکی از موفق‌ترین طرح‌های حفاظتی کشور با مشارکت مردمی آغاز و در سال 1388 در شمار 10 طرح برتر بنیاد توسعه و محیط زیست آسیای اقیانوسیه در ژاپن شناخته شد.
قدمت لاک‌پشت پوزه عقابی بیش از 200 میلیون سال است. این لاک‌پشت‌ها که شاهد انقراض دایناسورها بوده‌اند حالا خود در معرض خطر انقراض هستند اگر انسان‌ها از تخریب محیط زیستشان دست برندارند
مردمی که تا پیش از این تخم لاک‌پشت‌ها را جمع آوری کرده برای خوردن به فروش می‌رساندند با آموزش درست و با نام ناتوران خمیس (نگهبانان لاک‌پشت‌ها) به حامیان و نگهبانان اصلی این گونه در حال انقراض تبدیل شدند. حالا این منطقه یکی از قطب‌های گردشگری است که سالانه گردشگران بسیاری را تنها برای دیدن تخم‌ریزی لاک‌پشت‌ها به خود جلب می‌کند و دفاتر خدمات مسافرتی هر سال تورهای بسیاری را برای این منطقه طراحی و اجرا می‌کنند.
سواحل بندر مقام و به ویژه ساحل مکسر نیز مانند قشم و شیب دراز از معدود محل‌های تخم‌ریزی این گونه در حال انقراض است. این ویژگی به اضافه زیبایی بی‌نظیر این ساحل شنی و کلوت‌ها و عارضه‌های بی‌بدیل آن مانند آنچه در طرح موفق قشم دیدیم، می‌تواند آن را به یک منطقه گردشگرپذیر تبدیل کرده و به این ترتیب کاری کند که به جای صنایع مخرب، صنعت سبز و پایدار گردشگری برای اهالی بندر اشتغال‌زایی کند.
دیدگاه تان را بنویسید