نیم نگاهی به وضعیت تغذیه در کشور به بهانه «هفته بسیج غذایی»
شیر و گوشت در سفره‌های کوچک جایی ندارد
ریحانه جولایی
یکی دو سال اخیر به‌واسطه افزایش قیمت دلار، بنزین و بی‌ثباتی بازار هر روز با بالا رفتن بی‌دلیل و غیرمنطقی کالاها مواجه می‌شویم. این روزها با توجه به افزایش نرخ تورم و ثابت ماندن یا افزایش ناچیز حقوق‌ها بیشترین آسیب به سفره‌های غذایی مردم وارد شده و سفره‌هایشان هر روز از روز قبل کوچک‌تر شده است. از روز گذشته «هفته بسیج غذایی» آغاز شده است و به همین دلیل بد نیست نگاهی به وضعیت تغذیه در ایران داشته باشیم.
افزایش ناگهانی گوشت از سال گذشته هنوز بحث داغ گفت‌وگوهای مردم است و قیمت لبنیات هم که هرچند ماه یک‌بار بالا می‌رود. از سوی دیگر شکر، مرغ و گوشت در صدر افزایش قیمت‌ها هستند. البته این رشد قیمت‌ها محدود به کالاهای یادشده نیست و بعضاً رشد قیمت را می‌توان در کالاهای دیگر هم دید. بارها دیده‌شده سازمان‌هایی که نقش حمایتی از مصرف‌کنندگان را برعهده داشته‌اند، منکر افزایش قیمت‌ها شده و هرگونه رشد قیمتی را خلاف قانون می‌دانند. ولی برخی تولیدکنندگان رشد قیمت‌ها را قانونی و منطقی می‌دانند و می‌گویند ازآنجاکه دولت در سال جاری با وجود افزایش هزینه‌ها، مجوز افزایش قیمت را نداده است ما قیمت‌های خود را بالا بردیم؛ و در نهایت هم هیچ نهاد و دستگاهی نیست که با این بالا بردن قیمت خودسرانه مقابله کند.
شاید اسم این اتفاق، گرانی خودسرانه باشد چراکه کالاهای اساسی مشمول قیمت‌گذاری است ولی اگر بخواهیم واقع‌نگر باشیم افزایش هزینه‌ها باعث شده آن‌ها به سمت گرانی بروند. از طرفی اگر بخواهیم به جیب مصرف‌کنندگان توجه کنیم می‌بینیم که تاب و تحمل افزایش قیمت را ندارند. برخی خانوارها از مدت‌ها پیش به خاطر گرانی، برخی کالاهای اساسی را از سبد خرید خود حذف کرده بودند. نمونه آن شیر است. سال 96 بود که وزارت بهداشت اعلام کرد سرانه مصرف شیر به کمتر از 80 لیتر در سال رسیده که کمتر از دوسوم سرانه مصرف در کشورهای پیشرفته است. کاهش 37 درصدی مصرف شیر بعد از افزایش قیمت‌ها (حذف یارانه تولید از مراحل فرآوری شیر) بود و رشد قیمت‌ها همچنان تأثیر خود را بر سرانه مصرف می‌گذارد.
سرانه پایین مصرف شیر و گوشت کشور
سال‌ها قبل درست زمانی که نرخ تورم به ارقام بالای 40 درصد نرسیده بود؛ کلیه محصولات معیشتی مردم به‌ویژه کالاهای اساسی مانند گوشت و لبنیات به شکل سالانه با افزایش قیمت روبرو می‌شدند به این ترتیب که هر ساله با افزایش قیمت بنزین در ابتدای سال فعالان و تولیدکنندگان متناسب با نرخ تورم ناشی از افزایش قیمت بنزین اقدام به افزایش قیمت می‌کردند.
این مسئله اما در سال‌های اخیر شکل متفاوت‌تری به خود گرفته به‌این‌ترتیب که در طول یک سال محصولاتی مانند گوشت و شیر رشد قیمتی قابل‌توجهی را تجربه کرده‌اند و در حال حاضر هم به‌واسطه افزایش قیمت بنزین دوباره با بالا رفتن قیمت اقلام خوراکی روبه‌رو شده‌ایم.
افزایش قیمت گوشت به بالای ۱۰۰ هزار تومان در هر کیلو منجر به آن شده تا تعداد قابل‌توجهی از خانوارها نسبت به حذف این کالا از سبد خانوار خود اقدام کنند. بر اساس آمارهای وزارت جهاد کشاورزی مصرف روزانه پروتئین حیوانی برای هر ایرانی با احتساب محصولات شیلاتی و گوشت وارداتی، ۳۶ گرم و بدون در نظر گرفتن محصولات شیلاتی، ۲۹.۵ گرم است. این در حالی است که سرانه مصرف گوشت قرمز برای هر ایرانی طی یک سال بین ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم است اما رشد بی‌رویه قیمت این محصولات به‌خصوص طی سال گذشته و هم‌زمان با افزایش قیمت تمام کالاهای اساسی کمتر از ۱۲ کیلوگرم گوشت مصرف‌شده است.
هم‌راستا با این محصول اما قیمت محصولات لبنی ازجمله شیر نیز از این رشد قیمت بی‌نصیب نمانده و طی یک سال اخیر بارها به شکل رسمی و غیررسمی با رشد قابل‌توجه مواجه شده‌اند. خردادماه امسال بود که برای سومین بار در طول یک سال سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان با افزایش قیمت شیر موافقت کرد و به این ترتیب قیمت هر کیلوگرم شیر در طول یک سال با رشد ۵۲ درصد مواجه شد و بعدازآن هم در آبان ماه با افزایش بهای بنزین شاهد افزایش قیمت دوباره بودیم و همین مسئله در کنار سایر مشکلات تورمی منجر به آن شد تا بسیاری از مردم نسبت به حذف این محصول از سبد معیشتی خود اقدام کنند. بر اساس اعلام وزارت بهداشت با افزایش قیمت شیر و لبنیات، میزان مصرف سرانه شیر و فرآورده‌های لبنی که تا پیش از این ۱۹۰ گرم در روز عنوان شده بود به‌شدت کاهش یافت به طوری که در حال حاضر ۹۰ درصد از مردم ایران کمتر از حد نیاز کلسیم دریافت می‌کنند. این در حالی است که هم‌اکنون ۴۰ درصد زنان بالغ و ۳۵ درصد مردان بالغ کاهش تراکم استخوان دارند و حداقل دو میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از مردم کشور دچار پوکی استخوان هستند.
بنا بر گزارش‌ها و آمار ارائه‌شده سوءتغذیه در ایران بیش از 4 میلیون نفر را تهدید می‌کند و حالا با شرایط پیش‌آمده سوءتغذیه شهرهای بزرگ را هم نشان کرده است
افزایش بیماری با کاهش مصرف مواد غذایی
از سوی دیگر کارشناسان تغذیه یکی از راه‌های کاهش تأثیرات آلودگی هوا بر بدن را استفاده مداوم از لبنیات و میوه‌ها می‌دانند. به گفته آن‌ها با افزایش نرخ این محصولات اولویت اول خرید مردم به برنج و نان اختصاص داده‌شده تا گرسنه نمانند. کاهش مصرف میوه، سبزی‌ها و صیفی‌جات از سبد اصلی خانوار باعث کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن و تشدید بیماری‌ها نیز می‌شود.
به‌طور قطع مسائل اقتصادی در امور زندگی اثر خواهد گذاشت و اگر مسئولان و دولت نتوانند در درازمدت با کاهش قیمت مواد غذایی اصلی خانوار مثل مواد لبنی و گوشت و مرغ و سبزیجات و صیفی‌جات و میوه‌ها میزان این مواد را در سبد اصلی خانوار افزایش دهند شاهد سوءتغذیه بیشتری در کشور خواهیم بود.
پزشکان همواره هشدار داده‌اند پس از گرانی گوشت مردمی که توان خرید ندارند به سمت گوشت‌های بی‌کیفیت نظیر گوشت‌های چرخ شده روی می‌آورند، بدون اینکه بدانند چه موادی در آن‌ها به‌کاررفته است و در نهایت مصرف گوشت‌های بی‌کیفیت باعث مسمومیت و بیماری می‌شود.
برخی اما معتقدند با توجه به شرایط موجود دوباره باید سیستم کوپنی برای قشر محروم و ناتوان در کشور راه‌اندازی شود و دولت از این طریق لبنیات و فرآورده‌های گوشتی سالم را در اختیار مردم قرار دهد.
بیش از 4 میلیون ایرانی سوءتغذیه دارند
فقر غذایی و سوءتغذیه یکی از مشکلاتی است که استان‌های محروم و دورافتاده از آن رنج می‌برند و با گران شدن مواد خوراکی اساسی این معضل تشدید می‌شود. بنا بر گزارش‌ها و آمار ارائه‌شده سوءتغذیه در ایران بیش از 4 میلیون نفر را تهدید می‌کند و حالا با شرایط پیش‌آمده سوءتغذیه شهرهای بزرگ را هم نشان کرده است.
گفته می‌شود استان‌های سیستان و بلوچستان، کهکیلویه و بویراحمد، ایلام، هرمزگان، خوزستان، کرمان، استان خراسان جنوبی، ازلحاظ کیفیت و فروانی مواد غذایی در مقایسه با استانداردهای غذایی، کم برخوردار محسوب می‌شوند و فقر غذایی زیادی در این استان‌ها وجود دارد.
برخی خانوارها از مدت‌ها پیش به دلیل گرانی، برخی کالاهای اساسی را از سبد خرید خود حذف کرده‌اند. نمونه آن شیر است
از سوی دیگر سوءتغذیه و عدم دریافت مواد غذایی کافی دلیلی برای افزایش میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های غیر واگیردار است که یکی از مؤلفه‌های آن تغذیه و الگوی غذایی نامناسب مردم شناخته می‌شود؛ همچنین کیفیت پایین تغذیه در ابتلا به بیماری‌های واگیردار به‌ویژه بیماری‌های عفونی نیز مؤثر است.
بر اساس آخرین گزارش اعلام‌شده توسط مرکز آمار ایران، افزایش هزینه محصولات خوراکی طی سال‌های 87 تا 90، باعث شده حدود 30 درصد جامعه ایران، کمتر از دو هزار و صد کیلوکالری دریافت کنند. این میزان 16 درصد کمتر از متوسط مورد انتظار دریافت انرژی روزانه است و به نحوی سوءتغذیه به شمار می‌آید. همچنین، از حیث مصرف پروتئین، در این سال‌ها حدود 50 درصد افراد جامعه بین 23 تا 63 درصد کمتر از حد انتظار دریافت کرده‌اند.
بحرانی در انتظار سلامت جامعه
این تناقضات و چالش‌های قیمتی فراتر از این مسئله که کسب‌وکار فعالان این عرصه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ معیشت و سبد غذایی مردم به‌ویژه اقشار آسیب‌پذیر را متأثر می‌کند به این ترتیب که هم‌راستا با حذف ماهی و گوشت قرمز، شیر و لبنیات را به عنوان آخرین محصول استراتژیکی در سبد غذایی مردم حذف خواهد شد. حذف این قبیل محصولات فراتر از اینکه سفره مردم به‌ویژه اقشار آسیب‌پذیر را کوچک کرده است؛ سلامت افراد را تحت‌الشعاع قرار داده است و ادامه این روند جدا از تبعات منفی که برای بازارهای اقتصادی کشور دارد از بحرانی خبر می‌دهد که سلامت جامعه را هدف قرار داده است و مسئولان کشور باید هرچه سریع‌تر نسبت به حل این مشکل اقدام کنند چراکه سلامت جامعه از هر حیث به نفع مردم و بیش از آن دولت است.
دیدگاه تان را بنویسید