اراده‌ای برای اجرای قانون هوای پاک وجود ندارد

محمد درویش، فعال محیط‌زیست

بحران آلودگی هوا نه‌تنها طی دو سال اخیر (از زمان ابلاغ قانون هوای پاک تاکنون) کاهش پیدا نکرده بلکه متأسفانه افزایش‌یافته است و درنتیجه همه دستگاه‌هایی که در قانون هوای پاک از آن‌ها یادشده است، در افزایش آلودگی هوا مقصر هستند. از بین دستگاه‌های مسئول در اجرای قانون هوای پاک، سازمان حفاظت محیط‌زیست تقصیر بیشتری دارد چون علاوه بر اینکه بر اساس قانون وظایف مستقیمی دارد، وظایف نظارتی نیز بر عهده این نهاد گذاشته‌ شده است یعنی بر اساس قانون هوای پاک این سازمان می‌تواند به دستگاه‌های متخلف تذکر دهد و به رسانه‌ها اسامی آن‌ها را اعلام کند. این سازمان می‌تواند حتی طرح‌های تصویب‌شده در مجلس را درصورتی‌که در جهت تخریب محیط‌زیست تشخیص دهد با استناد به اصل 5 قانون اساسی به شورای نگهبان اعلام کند و درخواست رد آن‌ها را بدهد. تاکنون یک‌بار درباره «قانون معادن» این اتفاق افتاد و سازمان حفاظت محیط‌زیست با ارسال نامه‌ای به شورای نگهبان اعلام کرد که بندی از این قانون می‌تواند به تخریب غیرقابل‌جبران محیط‌زیست منجر شود و شورای نگهبان با استناد به این نامه، آن طرح را رد کرد. متأسفانه سازمان حفاظت محیط‌زیست پس‌ازآن از این اختیار قانونی استفاده نکرده است و حتی در جریان درخواست یکی از شرکت‌های خودروساز برای حذف نصب فیلتر دوده روی خودروها به علت تحریم‌ها، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری رونوشتی از نامه خود را به رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست داد و تنها به او موافقت خود با درخواست خودروسازان را اطلاع داد درحالی‌که انتظار می‌رفت با برگزاری جلسه و شنیدن دیدگاه‌ها و راهکارهای کارشناسان آن را بررسی می‌کرد و در این راستا جهانگیری در نامه دوم خود بر کسب نظر کارشناسی سازمان حفاظت محیط‌زیست تأکید کرد. متأسفانه برخی روسا و مدیران ارشد این سازمان به این دریافت رسیده‌اند که اگر قصد دفاع از منافع محیط‌زیست را داشته باشند باید از میزشان خداحافظی کنند. تا زمانی که محیط‌زیست خودش را جوابگو به نمایندگان مجلس نمی‌داند، این وضعیت تغییر نمی‌کند. ممکن است به‌صورت تصادفی با رئیس‌جمهوری یا مدیری در سازمان حفاظت محیط‌زیست مواجه شویم که عِرق و علاقه زیادی به این حوزه داشته باشد اما مگر می‌شود بر اساس تصادف کشور را مدیریت کرد؟ قانون هوای پاک به سازمان حفاظت محیط‌زیست این قدرت را داده است و طبق اصل پنج قانون اساسی هم این قدرت به سازمان حفاظت محیط‌زیست داده ‌شده است، اما مدیر بالادستی متأسفانه این اجازه را به او نمی‌دهد. درواقع زور سازمان حفاظت محیط‌زیست به وزارت صنعت، معدن و تجارت نمی‌رسد یعنی یکی از معاونان رئیس‌جمهوری که رتبه او روی کاغذ 19 است زورش به وزیری که رتبه او 18 است، نمی‌رسد و این خنده‌دار است ولی واقعیت دارد. قانون هوای پاک زمانی واقعاً اجرا می‌شود که حاکمیت برای کاهش آلودگی هوا و ترافیک «اراده» کند تا موقع که برای حاکمیت اشتغال حاصل از صنایع خودروسازی، ملاحظات مربوط به کیفیت سوخت بنزین مهم‌تر باشد و ملاحظات فرامتنی مانند مخالفت‌ها با دوچرخه‌سواری بانوان از ترویج دوچرخه‌سواری و ایمنی حاصل از آن اهمیت بیشتری داشته باشد، مشکل حل نمی‌شود. برای حل مشکل آلودگی هوا همه باید با هم کمک کنند. قانون هوای پاک زمانی واقعاً اجرا می‌شود که حاکمیت برای کاهش آلودگی هوا و ترافیک «اراده» کند و همه هم‌قسم شوند.