امشب بر وسوسه گذاشتن استوری و پست‌های پی‌درپی اینستاگرامی غلبه کنید
یلدا؛ پیشکشی از دل تاریخ برای وصل فاصله‌ها
رویا کاکاوند
یلدا آیینی چند هزار ساله است که ریشه در تاریخ کهن این سرزمین پهناور دارد. زمانی که کشاورزی عمده‌ترین شیوه تامین خوراک خانواده و شیوه زیست بشر در این منطقه بوده است. ایرانیان باستان در پی قرن‌ها کشاورزی و درآمیختن با طبیعت به اهمیت عناصر مختلف طبیعت به ویژه خورشید و نقش آن در زندگی خود پی برده بودند. بنابراین تقویم ایرانی رابطه تنگاتنگی با وضعیت خورشید دارد. افزون بر این نیاکان ما خورشید را نماد روشنایی و نیکی دانسته و ارزش فراوانی برای آن قایل بودند.
شامگاه سی‌ام آذر، آخرین شب پاییز که به پگاه نخستین روز زمستان پیوند می‌خورد، طولانی‌ترین شب سال است. شبی که ایرانیان معتقد بودند شب زایش خورشید (مهر) یا شب نبرد میان روشنایی و تاریکی یا نیکی و بدی است. نبردی که سرانجام به پیروزی مهر، خورشید یا نیکی علیه تاریکی و بدی می‌انجامد و از آن پس نشان این پیروزی را می‌توان در بلندتر شدن روزهای سال دید.
مردم این سرزمین برای این که سیاهی و بدشگونی نهفته در پس آن را در این شب طولانی، با خیر و خوشی به روز برسانند دور هم جمع شده و با خوردن، نوشیدن، پایکوبی، شادی و شعرخوانی منتظر پیروزی نیکی بر بدی می‌ماندند.
امشب گوشی‌های همراه خود را خاموش کرده یا ساکت کنید و آن را دور از دسترس بگذارید. بر وسوسه گذاشتن استوری و پست‌های پشت سر هم و گرفتن گزارش تصویری لحظه به لحظه یلدا غلبه کنید. دست کم این یک شب را در کنار خانواده بگذرانید
یلدا در گستره جغرافیایی
البته باید به یاد داشته باشید که جشن گرفتن و داشتن رسومی برای طولانی‌ترین شب سال تنها مختص ایرانیان نیست و در طول قرون و حتی اکنون اقوام و ملل بسیاری آیین‌های ویژه خود را برای این شب بلند داشته‌اند. آیین 7 هزار ساله یلدا قدمتی به طول تاریخ دارد و گستره وسیع جغرافیایی را دربرمی‌گیرد. در گذشته اقوام آرایی از جمله هندوایرانی و هندواروپایی آن را گرامی می‌داشتند و مراسم ویژه خود را برای گذراندن این شب بلند داشتند. در واقع رومیان باستان هم انقلاب زمستانی یا همان طولانی‌ترین شب سال را جشن می‌گرفتند و بسیاری کریسمس را به نوعی برگرفته از همین آیین می‌دانند.
در حال حاضر نیز اقوام و ملل بسیاری از جمله پاکستانی‌ها، افغانستانی‌ها، شمال هند، کشمیر، آذری‌ها، تاجیکستان، بخش‌هایی از روسیه، ژاپن، چین، کره، اسکاتلند، بولیوی، پرو، اکوادور و کشورهای غرب آفریقا از جمله مللی هستند که یلدا یا انقلاب زمستانی را با برگزاری جشن‌ها و آیین‌های مختلف برگزار می‌کنند.
خوراکی‌های یلدایی
خوراکی‌ها نقش مهمی در جشن یلدا و برگزاری این آیین کهن دارند. از گذشته رسم بر این بوده که شب چله سفره‌ای زیبا از انواع خوراکی‌ها چیده می‌شد. انواع میوه‌های فصل، انواع میوه‌های خشک مانند برگه‌های هلو و زردآلو، توت خشک، انجیر خشک، کشمش و ... و انواع مغزها، شیرینی‌های اصیلی مانند باسلق و سوهان و پشمک خوراکی‌های ویژه این شب را تشکیل می‌دهند و معمولا این شب به سفره‌ای گسترده با غذاهای فاخر و خوشمزه ایرانی می‌انجامد. اما مهمترین خوراکی‌های ویژه این شب انار و هندوانه هستند، چرا که ایرانیان سرخی این میوه‌ها را نشانی از سرخی خورشید و پیروزی مهر می‌دانند. البته برای این که این جشن دلپذیر با خاطره‌ای خوش برایتان به پایان برسد بهتر است در خوردن خوراکی‌های رنگ و وارنگ این خوان گسترده کمی احتیاط کنید تا دچار سوءهاضمه نشوید. توصیه می‌شود در این شب هندوانه کمتر میل کنید. بهتر است انار را با کمی گلپر که مصلح آن بوده و از سردی آن می‌کاهد مصرف کنید. آجیل را به مقدار کم بخورید و بهتر است از آجیل شیرین به جای آجیل شور استفاده کنید. بهتر است میوه را پیش از شام میل کنید. خوردن میوه پس از شام موجب سوءهاضمه می‌شود. شام را هم کم میل کنید تا با توجه به خوراکی‌های مختلف و متنوعی که در این شب دراز روی سفره چیده شده است دچار مشکل نشوید.
یلدا فرصتی مغتنم برای کانون گرم خانواده
یلدا در دورانی که زمان همصحبتی اعضای خانواده در طول روز به کمتر از 17 دقیقه رسیده است، می‌تواند فرصتی مغتنم برای جان بخشیدن به خانواده و گرم کردن کانون آن باشد.
یلدا در دورانی که زمان همصحبتی اعضای خانواده در طول روز به کمتر از 17 دقیقه رسیده است، می‌تواند فرصتی مغتنم برای جان بخشیدن به خانواده و گرم کردن کانون آن باشد
ایرانیان باستان برای این که این شب طولانی و تاریک را به خوشی بگذرانند دور هم گرد می‌آمدند و این شب را با هم صبح می‌کردند. رسم این است که معمولا کوچکترها این شب را در خانه بزرگتر خانواده جمع می‌شوند تا هم احترام به بزرگتر را به جا بیاورند و هم از کنار هم بودن لذت ببرند.
در گذشته که نه برق بود و نه ابزار ارتباط جمعی مانند تلویزیون، رادیو، کتاب و ... وجود داشت؛ این گردهمایی‌های خانوادگی نقش بسیار مهمی در حفظ و انتقال فرهنگ شفاهی داشت. در واقع کوچکترها دور بزرگترهای خانواده جمع می‌شدند تا علاوه بر جشن و شادی از قصه‌ها، متل و شعرهایی که توسط پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها خوانده یا نقل می‌شد لذت ببرند و آن را به حافظه بسپارند تا در زمان خود آنها را برای نوادگان خود بخوانند و نقل کنند تا این فرهنگ غنی را به آنها منتقل کنند.
اما اکنون لوازم الکترونیک، وسایل ارتباط جمعی و فضای مجازی عملا جای بزرگترهای خانواده را گرفته‌اند. سرعت بالای زندگی، ترافیک و حجم کارهایی که باید انجام شود، زمان با هم بودن‌ها را به شدت کم کرده است. سرعت تغییر و رشد فناوری موجب شده بزرگترها از گردونه عقب بمانند و نتوانند پابه‌پای جوانان خود را با تغییرات وفق دهند. از سوی دیگر تغییرات سریع اجتماعی شیوه زندگی و تفکر جوانان را تغییر داده است تا جایی که دو نسل کمتر یکدیگر را درک می‌کنند و جوان‌ها ترجیح می‌دهند به جای همصحبتی و معاشرت با اعضای خانواده و فامیل وقت خود را در شبکه‌های اجتماعی با کسانی که بیشتر هم‌فکرشان هستند و درکشان می‌کنند، بگذرانند.
در این وانفسا که نقش خانواده در حال کمرنگ شدن است برگزاری جشن‌هایی مانند یلدا و نوروز یک فرصت مغتنم برای آشتی دادن جوانان با خانواده‌ها است. فرصتی است برای این که در طولانی‌ترین شب سال زمان گفتگو میان اعضای خانواده به جای چند دقیقه به چند ساعت افزایش یابد. فرصتی تا از مشکلات هم با خبر در شادی‌های هم شریک شویم و با همفکری راهی برای حل مشکلات یکدیگر پیدا کنیم.
به یاد داشته باشید، یکی از مهمترین کارکردهای این دورهمی‌ها دادن احساس تعلق داشتن، محبوب بودن، حمایت شدن، دوست داشته شدن، درک شدن و همراهی از سوی یک گروه مهم اجتماعی یعنی خانواده است. احساساتی که در تامین سلامت و بهداشت روان افراد نقش بسیار مهمی دارد. روانشناسان این حمایت اجتماعی را ضربه گیر روانی می‌دانند که به ویژه در زندگی‌های پراسترس امروزی می‌تواند عامل موثری در پیشگیری از اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب باشد.
اما برای این که طولانی‌ترین شب سال به بیادماندنی‌ترین شب سال هم تبدیل شود، توصیه می‌شود اگر جزو جوان‌ترهای خانواده هستید و به مهمانی بزرگترها می‌روید همان بدو ورود به خانه میزبان گوشی‌های همراه خود را خاموش کرده یا ساکت کنید و آن را دور از دسترس بگذارید. بر وسوسه گذاشتن استوری و پست‌های پشت سر هم و گرفتن گزارش تصویری لحظه به لحظه غلبه کنید. سعی کنید دست کم این یک شب را در کنار خانواده و برای خانواده صرف کنید.
اگر هم جزو بزرگترها و میزبانان هستید یادتان باشد مهمترین هدف شب یلدا کنار هم بودن و لذت بردن از همراهی هم است. از تجملات و چشم و هم‌چشمی بیهوده بپرهیزید. هوای کوچکترها را داشته باشید و با نپرسیدن سوالات خصوصی در جمع، دخالت نکردن در امور شخصی آنها و رعایت انصاف و مساوات بین همه، کمک کنید این شب و مهمان شما بودن برای همه خاطره‌ای به یادمانی شود.
یکی از مهمترین کارکردهای یلدا دادن احساس تعلق داشتن، محبوب بودن، حمایت شدن، دوست داشته شدن، درک شدن و همراهی از سوی یک گروه مهم اجتماعی یعنی خانواده است. احساساتی که در تامین سلامت و بهداشت روان افراد نقش بسیار مهمی دارد
یلدا فرصتی برای احیای میراث معنوی
یکی از زیباترین رسوم شب یلدا خواندن اشعار حماسی فردوسی و تفال زدن بر دیوان حافظ است. شاید شاهنامه و دیوان حافظ جزو معدود کتاب‌هایی باشد که تقریبا در تمام خانه‌های ایرانی در میان کتاب‌های کتابخانه یا روی تاقچه دیده می‌شود، اما کمتر پیش می‌آید کسی در میان سال سری به آنها بزند و چند بیتی را بخواند. آمار کتاب خواندن هم مانند معاشرت خانواده چندان چنگی به دل نمی‌زند و از چند دقیقه در روز تجاوز نمی‌کند. اما آیین یلدا فرصتی مغتنم است تا غبار از روی کتاب‌هایی که غنی‌ترین میراث معنوی ما هستند کنار بزنیم و چند بیتی را با هم زمزمه کنیم. چه خوب است مانند گذشته‌ها به کودکانمان بیاموزیم این شب طولانی و سرد، شب شنیدن متل‌ها و قصه‌های کهن ایرانی است. می‌توانید از بزرگترها بخواهید چند داستان و افسانه جذاب قدیمی را از قبل به خاطر بسپارند یا آماده کنند تا از رو برای کوچکترهای خانواده بخوانند. شنیدن اشعار حماسی فردوسی بزرگترین لطفی است که می‌توانید به کودکانتان بکنید تا در میان هجوم بتمن و بن تن و مرد عنکبوتی و .... اسامی رستم و سهراب و زال و سیمرغ و آرش را هم به خاطر بسپارند. تفالی بر حافظ می‌تواند زیباترین حسن ختام این شب زیبا باشد که با صدای گرم و زیبای یک از بزرگترهای خانواده کام همه را شیرین کرده و همه را با خاطری خوش روانه روزهای پرشتاب زندگی کند.
دیدگاه تان را بنویسید