از معدود موارد اتفاق‌نظر اصولگرایان و اصلاح طلبان
اجـماع بر سر قاضی‌القضات
محبوبه ولی
چهار سال پیش برنامه پایش شبکه اول سیما، نظرسنجی انجام داد با این سوال که «اگر کسی مالتان را به ناحق تصاحب کرد، چه کاری انجام می‌دهید؟» 55 درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی این برنامه گزینه «شکایت به دادسرا» و 45 درصد گزینه دوم یعنی «به خدا واگذار می‌کنم» را انتخاب کردند.
گرچه نتیجه این نظرسنجی به مذاق مقامات قضایی خوش نیامد و نسبت به آن واکنش نشان دادند اما به هر حال پیام تلخی داشت مبنی بر اینکه تنها حدود نیمی از کسانی که مورد ظلم واقع می‌شوند، به دستگاه قضایی پناه می‌برند که البته بخشی از آنها نیز در فرآیند پرپیچ و خم و چندین ساله رسیدگی‌های قضایی و قوانین پرشمار، درنهایت دستشان از حقشان کوتاه می‌ماند.
البته ناگفته نماند که افکندن بار همه این ناکامی‌ها بر دوش قوه قضائیه، اجحاف به دستگاه قضایی است، چراکه بخش اعظمی از این بار مربوط به موانع قانونی است. برای نمونه می‌توان به موضوع «چک» اشاره کرد که تا سال‌های متمادی پرونده‌های بسیار در قوه قضائیه داشت، اما درنهایت مجلس اخیرا با اصلاح قانون چک تصویب کرد از این پس برای وصول چک‌های بلامحل دیگر نیازی برای مراجعه به دادگاه نیست و شاکیان با مراجعه به ادارات اجرای ثبت اسناد می‌توانند چک‌های خود را وصول کنند.
موارد بسیار دیگری از این دست وجود دارد که اساسا رسیدگی به آنها بهتر است در جایی غیر از دستگاه قضایی صورت گیرد، اما براساس قانون به دستگاه قضا ارجاع داده می‌شوند و بضاعت این نهاد را کمتر از کم می‌کنند. اشکالات قوه قضائیه نیز به این موارد افزوده می‌شود وآن را در زمره دستگاه‌هایی می‌آورد که کمترین میزان رضایتمندی از آن وجود دارد.
علی اکبر گرجی، حقوقدان و استاد دانشگاه نیز در این باره به خبرآنلاین گفته است: «قوه قضائیه در 40 سال گذشته فقط ۲۰ درصد به آرمان‌های جمهوری اسلامی ایران نزدیک شده و به نظر من قوه قضائیه هنوز برای رسیدن به اهدافی که در قانون اساسی برای آن پیش‌بینی شده، راه بسیار بسیار دشوار و طولانی در پیش دارد.»
نفسی تازه برای عدالت
حال با انتشار حکم انتصاب رئیس جدید این دستگاه از سوی مقام معظم رهبری و پایان ریاست آملی لاریجانی بر دستگاه قضایی، ادامه این راه «بسیار بسیار دشوار و طولانی» به ابراهیم رئیسی سپرده شده است.
دو ماه پیش که زمزمه‌های تایید نشده ریاست او بر قوه قضائیه بلند شد، منتقدانی بودند که با استناد به سوابق او و حضورش در رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری، او را گزینه مناسبی برای ریاست قوه قضائیه نمی‌دانستند، اما هرچه این زمزمه‌ها قوت بیشتری گرفت، تعداد کسانی که وی را بهترین گزینه برای این کرسی می‌دانند، افزایش یافت.
این روزها با اعلام رسمی ریاست او بر قوه قضائیه، بسیاری حضور او را امید تازه‌ای برای سر و سامان گرفتن عدالتخانه می‌دانند تا شاید در آینده نزدیک بتوان گفت که براساس یک نظرسنجی مشابه نظرسنجی برنامه پایش، تعداد کسانی که در صورت لزوم به قوه قضائیه مراجعه می‌کنند، دست کم به 70 درصد رسیده است.
رنگ این امید در حکم انتصاب حجه‌الاسلام والمسلمین ابراهیم رئیسی به قلم رهبر معظم انقلاب نیز آمده است. رهبری در این حکم نگاشته‌اند: «آغاز دهه پنجم انقلاب و گذشت 40 سال از تشکیل دادگستری مبتنی بر فقه و حقوق اسلامی، ایجاب می‌کند که با تکیه بر تجربه‌ها و دستاوردها و رهنمودهای انباشته در این نصاب زمانی، تحوّلی متناسب با نیازها و پیشرفت‌ها و تنگناها در قوه قضائیه صورت گیرد و دستگاه عدالت با نَفَسی تازه و انگیزه‌‌ای مضاعف و نظم و تدبیری حکمت‌آمیز، دوران جدیدی را که زیبنده گام دوم انقلاب است، با قدرت و جدیت آغاز کند.»
پس از آن رهبری هشت راهکار مفید و کارساز برای نیل به این اهداف را به رئیس جدید دستگاه قضا، سفارش کرده‌اند؛ راهکارهایی معطوف به «مردمی بودن، انقلابی بودن، ضد فساد بودن، به کار گرفتن نیروی انسانی صالح و سلامت قضات، استفاده از جوانان صالح و انقلابی و فاضل در مسئولیت‌ها و ملاحظه نکردن این و آن در برخوردهای قضایی.»
از گزینه «سیاسی» به گزینه «مطلوب»
مورد آخری که رهبری به آن اشاره کرده‌اند، همکاری با قوای مجریه و مقننه و هم‌افزایی با آنان است؛ موضوعی که پیش‌تر به نظر می‌رسید به چالشی میان دستگاه قضایی و دیگر قوا به ویژه دولت تبدیل شود، اما همان دو ماه پیش که احتمال ریاست رئیسی بر قوه قضائیه مطرح شد، حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهوری در کانال تلگرامی خود از این انتصاب استقبال کرد و با برشمردن سوابق قضایی ابراهیم رئیسی نوشت: «رؤسای قبلی قوه قضائیه در 40 سال گذشته معمولا این ویژگی مشترک را داشتند که فقهایی مطرح اما فاقد سابقه قضایی بودند لذا مجبور بودند مدتی برای آشنایی با ساختار و مسائل این قوه صرف کنند. اگر او به ریاست قوه قضائیه منصوب شود اولین رئیسی خواهد بود که دارای سابقه طولانی قضایی است و از درون قوه قضائیه برخاسته است.»
آشنا استقبال از حضور رئیسی در دستگاه قضایی را با این شعر به پایان برد: «جهان چون زلف و خط و خال و ابروست که هر چیزی به جای خویش نیکوست.» به طور کلی دولت در این مدت نشان داد هر چقدر ابراهیم رئیسی را در کسوت رئیس‌جمهوری و رقابت‌های انتخاباتی نمی‌خواسته، او را در قامت رئیس قوه قضائیه می‌پسندد و او حالا در چشم دولت از گزینه‌ای سیاسی به گزینه‌ای «مطلوب» برای ریاست عدالتخانه تبدیل شده است.
معمای چرخش
علاوه بر دولت، استقبال چهره‌های اصلاح‌طلب از او، این روزها برای بسیاری اسباب شگفتی و معما شده و تا جایی پیش رفته که واکنش‌های زیادی برانگیخته است. این روزها برخلاف ایام انتخابات ریاست‌جمهوری، رسانه‌های اصلاح‌طلب مدح رئیسی را می‌گویند و رسانه‌های اصولگرا معمای چرخش آنها را. علاوه بر رسانه‌های اصولگرا، برخی دیگر از چهره‌های اصلاح‌طلب نیز نسبت به این موضع دوستان خود نقد دارند.
دولت در این مدت نشان داد که هرچقدر ابراهیم رئیسی را در کسوت رئیس‌جمهوری و رقابت‌های انتخاباتی نمی‌خواسته، او را در قامت رئیس قوه قضائیه می‌پسندد و او حالا در چشم دولت از گزینه‌ای سیاسی به گزینه‌ای «مطلوب» برای ریاست عدالتخانه تبدیل شده است
علی تاجرنیا، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و نماینده پیشین مجلس یکی از اصلاح‌طلبانی است که نگاه مثبتی به انتصاب رئیسی بر قوه قضائیه ندارد و به رسانه‌ها گفته است: «انتصاب افرادی که رای مردم را کسب نکرده‌اند در پست‌های دیگر مسبوق به سابقه است. مثلا فردی که در انتخابات مجلس مورد اقبال افکار عمومی قرار نگرفته اند در نهاد بالاتر یعنی مجمع تشخیص مصلحت قرار گرفته اند و ... این امر به ساختار موجود در کشور ما برمی‌گردد و بعضا تعارضاتی ایجاد می‌کند.»
او با بیان اینکه دلیل حمایت اصلاح‌طلبان از رئیسی را نمی‌فهمم، اضافه کرده است: « معتقد هستم که اعمال صحیح قانون و مبارزه با فساد در کشور مستلزم این است که دستگاه قضا، مسئولان ارشد و بدنه آن کاملا از جریانات سیاسی مستقل باشد. آقای رئیسی، اما یک چهره شناخته شده سیاسی است و طی سالیان گذشته جهت‌گیری به نفع یک جریان سیاسی خاص داشته است.»
«خود را بی‌شیله پیله نمود»
احمد زیدآبادی، یک اصلاح‌طلب دیگر دلیل این حمایت را در کانال تلگرامی‌اش این طور توضیح می‌دهد: «به گمانم این استقبال بیشتر به نوع ورود رئیسی به کارزار انتخاباتی سال 96 برمی‌گردد. او در مناظرات بر خلاف افرادی چون محمد باقر قالیباف و حتی حسن روحانی چندان خود را با دوز و کلک‌های سیاسی آشنا نشان نداد و به عنوان فردی بی‌شیله‌پیله نمود و ظهور پیدا کرد. برخی از مردم حتی دیدارش با امیر تتلو را نیز حمل بر همین موضوع کردند و از رأی دادن به او منصرف نشدند. به واقع راز رأی 40 درصدی رئیسی در انتخابات نیر عمدتا همین بود و نه آنطور که اصولگرایان آن را به پایگاه 40 درصدی که به واقع 10 درصد هم نیست، نسبت می‌دهند! به نظرم همین موضوع به صورت ناخودآگاه بر برخی چهره‌ها اثر گذاشته است تا رئیسی را برای ریاست قوه قضائیه مناسب‌تر از اسلافش فرض کنند. این فرض تا چه اندازه می‌تواند قرین حقیقت باشد؟ بهتر است در این زمینه خاص، به جای پیش‌بینی منتظر عملکرد او بمانیم.»
خیلی‌ها این ایام خاطره مواجهه عباس معروفی با ابراهیم رئیسی، زمانی که دادستان انقلاب بوده را مرور می‌کنند که چگونه با ذهنی باز و رویکردی متفاوت از دیگر مقامات قضایی، او را از اعدام نجات داد
بی‌تردید بسیاری نیز این استقبال را به واسطه مقایسه رئیسی با آملی لاریجانی از او به عمل می‌آورند. خیلی‌ها این ایام خاطره مواجهه عباس معروفی با ابراهیم رئیسی، زمانی که دادستان انقلاب بوده را مرور می‌کنند که چگونه با ذهنی باز و رویکردی متفاوت از دیگر مقامات قضایی، او را از اعدام نجات داد.
حتی ادبیات و نوع گویش او نیز با آملی لاریجانی که ادبیاتی بسیار ثقیل و فلسفی دارد و مانعی برای ارتباط مخاطب عام جامعه با او می‌شود، متفاوت است. حتی شاید او برخلاف آملی لاریجانی که در طول 10 سال ریاستش بر دستگاه قضایی، اعتقادی به برگزاری حتی یک بار نشست خبری با رسانه‌ها و خبرنگاران نداشت، ارتباط بهتری با رسانه‌ها برقرار کند.
رئیسی 20 اسفند
معارفه می‌شود
سوابق ابراهیم رئیسی نیز خود نکته مثبت دیگری است که این دستگاه را از آزمون و خطای یک رئیس ناآشنا به امور قضایی مصون می‌دارد. او سال 59، 20 ساله بود که دادستان کرج شد و بعدتر دادستانی همدان را نیز همزمان عهده‌دار شد. سال 68 با حکم محمد یزدی، رئیس وقت قوه قضائیه به عنوان دادستان تهران منصوب شد و تا سال 73 نیز در این مسئولیت بود. از 73 تا 83 یعنی به مدت 10 سال رئیس سازمان بازرسی کل کشور و 10 سال بعدش یعنی از 83 تا 93 معاون اول رئیس قوه قضائیه بود. انباشت این تجربه بیش از 20 ساله، بی‌تردید نقطه قوت بزرگی برای او خواهد بود.
معارفه او 20 اسفند برگزار می‌شود؛ مطابق قانون پنج سال رئیس قوه قضائیه خواهد بود که این پنج سال قابل تمدید است. اینکه او در سال‌های پیش رو چقدر بتواند شاخ غول اطاله دادرسی در دادگاه‌ها را بشکند، فساد و رشوه‌گیری از جلوی در دادگاه‌ها تا درون اتاق قاضی را ریشه‌کن کند، ترازوی عدالت را میزان کند، گرفتار بازی‌های سیاسی نشود و امیدهایی که از حضورش جوانه زده را شکوفا کند، همگی مواردی است که کارنامه پنج سال آینده او را رقم خواهد زد.
دیدگاه تان را بنویسید