تنش‌های ایران و غرب با محوریت ارسال موشک بالستیک به روسیه شدت گرفته است؛
تله اوکراین و چشم‌انداز مبهم دیپلماسی
زهره هدایتی
کشورهای کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا در قالب گروه 7 در آخرین نشست خود و در بیانیه‌ای خطاب به ایران اعلام کردند که از دادن موشک‌های بالستیک به روسیه خودداری کند و در صورت تداوم این داد و ستد نظامی تهران و مسکو، این گروه «اقدام هماهنگ و مهم» علیه ایران انجام خواهد داد.
آنچنان که رهبران گروه ۷ در بیانیه خود گفته‌اند: «اگر ایران به انتقال موشک‌های بالستیک یا فناوری‌های مرتبط به روسیه ادامه دهد، ما آماده پاسخگویی سریع و هماهنگ از جمله اقدامات جدید و مهم علیه ایران هستیم».
چند هفته قبل از نشست گروه 7 خبرگزاری رویترز گزارش داده بود که ایران موشک‌های قدرتمند بالستیک زمین به زمین را برای روسیه ارسال کرده است. در این گزارش رویترز به نقل از سه منبع آگاه نوشت که ایران حدود ۴۰۰ موشک به روسیه فرستاده که شامل تعداد زیادی از خانواده موشک کوتاه برد فاتح-۱۱۰، مانند سامانه سیار ذوالفقار، با برد ۳۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر است.
در این گزارش تاکید شده است که بعد از نهایی شدن توافق پارسال میان ارتش و مقام‌های دو کشور، حمل این سلاح‌ها از اوایل ماه ژانویه شروع شده است.
البته پس از گزارش رویترز، جان کربی، سخنگوی شورای امنیت کاخ سفید، به خبرنگاران گفت که آمریکا هنوز شواهدی دایر بر تایید انتقال این موشک‌ها از ایران به روسیه ندیده است.
با این حال او تاکید کرد که در صورت تایید گزارش «این موضوع را در شورای امنیت سازمان ملل مطرح، تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران اعمال می‌کنیم و با هماهنگی با متحدان و شریکان‌مان در اروپا و بقیه جهان گزینه‌های بیشتری را به عنوان پاسخ در نظر می‌گیریم.»
گروه 7 و نگرانی و تهدید توامان
رهبران گروه 7 در بیانیه خود آورده‌اند: «ما به شدت نگران گزارش‌هایی مبنی براین که ایران در حال بررسی انتقال موشک‌های بالستیک و فناوری مرتبط است، هستیم و از ایران می‌خواهیم که این کار را انجام ندهد، چرا که چنین اقدامی به بی‌ثباتی منطقه می‌افزاید و نشان‌دهنده افزایش اساسی حمایت مادی تهران از جنگ روسیه در اوکراین است.»
یک مقام ارشد آمریکایی هم در نشستی توجیهی با گروهی از خبرنگاران در حاشیه نشست گروه 7 هم گفت در صورتی که ایران به انتقال موشک‌های بالیستیک دوربرد به روسیه ادامه دهد، کشورهای گروه هفت آماده برقراری مجازات‌های شدید جدیدی هستند که می‌تواند شامل ممنوعیت پروازهای ایران‌ایر به اروپا باشد.
این مقام ارشد آمریکایی که نامش فاش نشده، گفته است که یکی از گزینه‌های در دست بررسی «می‌تواند منجر به پایان دادن به پروازهای ایران‌ایر، شرکت هواپیمایی دولتی ایران، به اروپا شود.»
حسام قربانعلی، سخنگوی شرکت هواپیمایی ایران ایر هفته گذشته در پاسخ به سوال خبرنگاران مبنی بر محدودیت‌ها در نشست و برخاست هواپیمای هما در فرودگاه‌های کشورهای اروپایی گفته بود: «صرف نظر از هواپیماهای ایرباس پهن پیکری که در مسیر برخی شهرهای اروپا فعال بوده و قابلیت حمل سوخت در مسیر رفت و برگشت دارند، ما به دلیل تحریم‌ها امکان سوخت‌گیری در فرودگاه‌های اروپایی را نداریم.»
همچنین ابرام پیلی، معاون نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «کشورهای عضو گروه ۷ به صراحت اعلام کرده‌اند که ایران به روسیه موشک‌های بالستیک بدهد به پیامدهای جدی منجر خواهد شد.»
او اضافه کرد: «ما از ایران می‌خواهیم که این کار را انجام ندهد، چرا که تشدید تنش قابل‌توجهی در حمایت این کشور از جنگ روسیه در اوکراین خواهد بود.»
ادعاها و تهدیدات گروه 7 درحالی انجام می‌شود که محدودیت‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد برای صادرات برخی موشک‌ها، پهپادها و سایر فناوری‌های ایران در پاییز امسال به پایان رسید. با این حال، ایالات متحده و اتحادیه اروپا تحریم‌های علیه برنامه موشکی بالیستیک جمهوری اسلامی را به دلیل آنچه که نگرانی از صادرات آنان به گروه‌های مقاومت در منطقه و روسیه می‌دانستند، حفظ کردند.
به نظر می‌رسد فرآیند تایید و تکذیب تکراری نقش ایران در جنگ اوکراین باز هم ادامه خواهد داشت. مسیری که از اشتباه محاسباتی ایران از فرایند جنگ روسیه و اوکراین آغاز شده و هنوز هم رفتار ایران براساس همین محاسبات است
آمریکا و استراتژی مذاکره و پیغام
آمریکایی‌ها روزهای شلوغی را با محوریت ایران در عرصه دیپلماسی پشت سر می‌گذارند. همزمان با اجلاس رهبران گروه 7 و تهدید ایران برای متوقف کردن سلاح به روسیه، روزنامه نیویورک تایمز از مذاکرات محرمانه تهران و واشنگتن در عمان پرده برداشت.
نیویورک تایمز به نقل از مقام‌های دو کشور گزارش داده که در این مذاکرات، ایران بر آتش‌بس غزه اصرار داشت و ایالات متحده هم از ایران می‌خواست که با مهار نیروهای نیابتی خود، حمله به کشتی‌ها در دریای سرخ و هدف قرار دادن پایگاه‌های آمریکایی در عراق و سوریه متوقف شود.
البته خبر مذاکرات را برای بار اول فایننشال تایمز منتشر کرد و نوشت که برت مک‌گرک، مشاور کاخ سفید در امور خاورمیانه، و آبرام پیلی، معاون نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، در هیات آمریکایی حضور داشتند و طرف ایرانی نیز علی باقری کنی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی، بوده و مقام‌های عمان پیام‌ها را ین دو طرف منتقل می‌کردند.
نیویورک تایمز نوشت که این مذاکرات در دی‌ماه گذشته انجام شده و طرف ایرانی اصرار بر این دیدارها داشته که عمانی‌ها نیز قویا توصیه کردند ایالات متحده آن را بپذیرد.
هرچند گفته می‌شود این مذاکرات نتیجه خاصی در برنداشته و توافقی در موضوع غزه حاصل نشده است. اما خبرگزاری ایرنا به نقل از «یک منبع آگاه» نوشت: «تبادل پیام‌ها و گفت‌وگوهای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا صرفا محدود در چارچوب مذاکرات رفع تحریم است».
در کنار مذاکرات پنهان و درخواست‌های تهدیدگونه رهبران گروه 7، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت‌و‌گو کرده است.
بلینکن در این دیدار با ابراز نگرانی از احتمال صادرات موشک‌های بالستیک از ایران به روسیه گفت: «به ایران پیام مشخصی فرستادیم که این کار را نکند. این موضوع میان آمریکا و چند کشور اروپایی به تفصیل مورد بحث قرار گرفته و فکر می‌کنم نگرانی از احتمال صادرات این موشک‌ها جدی و تعهد (ما و متحدانمان) به واکنش به این کار در صورت لزوم، جدی است.»
آمریکایی‌ها روزهای شلوغی را با محوریت ایران در عرصه دیپلماسی پشت سر می‌گذارند. همزمان با اجلاس رهبران گروه 7 و تهدید ایران برای متوقف کردن سلاح به روسیه، روزنامه نیویورک تایمز از مذاکرات محرمانه تهران و واشنگتن در عمان پرده برداشت
در این دیدار وزیر امورخارجه آمریکا از افزایش ظرفیت غنی‌سازی ایران نیز ابراز نگرانی کرده تا روزهای پرکار آمریکایی‌ها در عرصه بین‌الملل برای کنترل ایران تکمیل شود.
فضاسازی اوکراین و تکذیب همیشگی ایران
همزمان با موج خبرسازی علیه ایران، اوکراین هم با نمایش مستندی به مناسبت دومین سالگرد حمله روسیه به اوکراین تهیه شده است؛ لاشه‌های پهپادهای ایرانی ساقط شده را نمایش گذاشت.
آندری رودیک، نماینده ستاد کل نیروهای مسلح اوکراین در همین زمینه گفت: «پهپادهای ساقط شده از نوع شاهد ۱۳۶ هستند، با این تفاوت که پهپادهای قبلی بدنه خاکستری رنگ داشتند اما پهپادهای جدید به رنگ سیاه درآمده‌اند تا در شب قابل شناسایی نباشند.»
اوکراین در طول دو سال گذشته بارها علیه ایران ایراد اتهام کرده است. با این حال ایران به دور از فضاسازی‌های رسانه‌های غربی مسیر تعامل با روسیه را طی کرده است.
«ناصر کنعانی»، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم در واکنش به بیانیه گروه هفت علیه برنامه هسته‌ای ایران، تاکید کرد سلاح هسته‌ای هیچ جایگاهی در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران ندارد.
نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل نیز اعلام کرد: «علیرغم اینکه هیچ محدودیت قانونی برای فروش موشک‌های بالستیک وجود ندارد، ایران از نظر اخلاقی موظف است از معاملات تسلیحاتی در طول درگیری روسیه و اوکراین برای جلوگیری از دامن زدن به جنگ خودداری کند و این بر اساس پایبندی ایران به قوانین بین المللی و منشور سازمان ملل است.»
به نظر می‌رسد فرآیند تایید و تکذیب تکراری نقش ایران در جنگ اوکراین باز هم ادامه خواهد داشت. مسیری که از اشتباه محاسباتی ایران از فرایند جنگ روسیه و اوکراین آغاز شده و هنوز هم رفتار ایران براساس همین محاسبات است. با نزدیک شدن به انتخابات آمریکا تحولات جنگ اوکراین تغییراتی خواهد داشت و بدون تردید کشور بیش از گذشته تحت تاثیر فشارهای بین‌المللی قرار خواهد گرفت.
دیدگاه تان را بنویسید