ذبیح الله مجاهد: کانال سیاسی با ایران را حفظ می‌کنیم
طالبان از مزار شریف تا تهران
محبوبه ولی، روزنامه نگار
وقتی در 17 مرداد 1377، طالبان یا همان «طلبه‌ها» به کنسولگری ایران در مزار شریف حمله کردند و 10 دیپلمات و یک خبرنگار ایرانی را به قتل رساندند، ایران عزم خود را برای حمله به آنها جزم کرد. اکثریت اعضای شورای عالی امنیت ملی آن روز به ریاست سیدمحمد خاتمی، رأی به حمله به طالبان دادند. مقام معظم رهبری اما این مصوبه را کاملا رد و از ورود ایران که تازه یک دهه از جنگ با عراق خلاص شده بود، به جنگی دیگر جلوگیری کرد.
گرچه جنگی صورت نگرفت، اما کسی فکرش را نمی‌کرد که با وجود خشمی که در ایران نسبت به طالبان وجود دارد، سال‌ها بعد ایران و طالبان بر سر یک میز بنشینند و طالبان برای صلح با دولت مرکزی افغانستان از ایران مشورت بگیرد؛ اما از آن جا که عالم سیاست هم به شگفت‌انگیزی عالم علم است و هم به انعطاف‌پذیری دنیای هنر، این اتفاق رخ داد.
هاله‌هایی که دیگر نیستند
روابط ایران و گروه طالبان پس از فاجعه خونباری که طالب‌ها در مزار شریف به بار آوردند، با فراز و فرودهای بسیار مواجه بود؛ گاه در تنش، گاه در صلح و مذاکره. رسانه‌های خارجی از چند سال بعد از حمله طالبان به کنسولگری ایران در مزار شریف، همواره موضوع روابط ایران با این گروه شورشی را مطرح می‌کردند.
این رسانه‌ها مدعی بودند که «ایران با پرداخت پول و اسلحه از طالبان حمایت می‌کند»، «سپاه پاسداران به «بهترین‌های طالبان» آموزش نظامی می‌دهد»، «ایران به سران طالبان پناه می‌دهد» و مواردی از این دست. ایران همواره این اخبار و ادعاها را تکذیب می‌کرد، طالبان سکوت می‌کرد و دولت افغانستان نیز لب به انتقاد از روابط ایران و طالبان می‌گشود.
مجتبی ذوالنوری با بیان اینکه «مذاکرات ایران با طالبان می‌تواند در ایجاد آرامش در منطقه موثر باشد»، می‌گوید: هرچه بین دولت افغانستان و طالبان تفاهم بیشتری ایجاد شود، عرصه را برای تکفیری‌ها تنگ‌تر می‌شود که درنهایت به نفع ما خواهد بود
این روابط در خبرها همواره در هاله‌ای از ابهام بود، اما آنچه طی روزهای اخیر از روابط ایران و طالبان مخابره شده است، نه تنها مبهم نیست، بلکه کاملا شفاف و روشن سخن از مثلث ایران، طالبان و افغانستان برای مذاکرات صلح در این همسایه شرقی می‌گوید.
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هفته گذشته خبر داد که بعد از سفر شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی به افغانستان، هیأتی از طالبان به ایران آمده و گفت‌وگوهای مفصلی نیز با عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه داشته‌اند.
فردای آن روز ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان طی پیامی، سفر نمایندگان این گروه به تهران و دیدار با مقامات ایرانی را تایید کرد و گفت که این دیدار در ارتباط با وضعیت افغانستان بعد از اشغال و تامین صلح و امنیت این کشور و همچنین منطقه بوده است.
آنطور که سخنگوی طالبان از برنامه‌های این گروه برای صلح در افغانستان می‌گوید، به نظر می‌رسد ایران و طالبان در این مذاکرات دو هدف مشترک دارند:یکی بیرون راندن نیروهای آمریکایی از خاک افغانستان و دیگری بستن مرزهای این کشور به روی جریان داعش
شاهد دیگر اشرف غنی احمدزی، رئیس جمهوری افغانستان بود. یکشنبه هفته جاری عباس عراقچی در قصر «گلخانه ارگ» کابل، میهمان اشرف غنی بود. ساعتی بعد سایت ریاست جمهوری افغانستان اعلام کرد که عراقچی گزارش رایزنی‌های اخیر مقامات ایرانی با طالبان را به رئیس‌جمهوری افغانستان داده و از تعهد دولت ایران به اصل رهبری و مالکیت حکومت افغانستان در تداوم پروسه صلح به رئیس‌جمهور افغانستان اطمینان داده است.
همیشه پای یک «داعش» در میان است
تازه‌ترین خبرها از این مذاکرات، مربوط به اظهارات روز گذشته ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان است که در گفت‌وگویی مفصل با خبرگزاری ایلنا از انگیزه‌ها و دلایل این گروه برای مذاکره با ایران گفته است.
او توضیح داده که «جمهوری اسلامی همسایه قدرتمند افغانستان به حساب می‌آید و از این منظر ما باید نظرات خود را در مورد آینده کشورمان با تهران در میان بگذاریم تا بتوانیم در راستای تحکیم دوستی و صلح و آرامش هر دو طرف گام مثبت برداریم.»
مجاهد که گروهش سابقه حمله به کنسولگری ایران و کشتن 11 ایرانی را دارد، پس از 20 سال از آن واقعه در این گفت‌وگو در پاسخ به اینکه آیا در صورت حصول توافق صلح، طالبان دست به اقدام علیه ایران خواهد زد، گفته است: «به هیچ وجه»
او ادامه داد: «ایران کشور همسایه و برادر ما به حساب می‌آید. امیدوار هستیم که جمهوری اسلامی هم به ما اعتماد کامل داشته باشد. از جهتی دیگر ما امنیت کشورهای همسایه را امنیت خود می‌دانیم و حتی از حیث شرعی حاضر نیستیم کوچکترین ضرر و آسیب از جانب ما متوجه همسایگانمان شود. ما ایران را خانه دوم ملت افغانستان می‌دانیم و به ملت و دولت ایران اطمینان می‌دهیم که هیچ اقدامی از ناحیه ما متوجه آنها نخواهد بود. این سیاست نه تنها در قبال ایران بلکه در مورد تمام همسایگان افغانستان صدق می‌کند.»
در بخش‌های دیگر این گفت‌وگو آنطور که او از برنامه‌های طالبان برای صلح در افغانستان گفته است، به نظر می‌رسد ایران و طالبان در این مذاکرات دو هدف مشترک دارند؛ یکی بیرون راندن نیروهای آمریکایی از خاک افغانستان و دیگری بستن مرزهای این کشور به روی جریان داعش.
ذبیح‌الله مجاهد می‌گوید: «پیش‌شرط طالبان برای مذاکرات صلح، خروج آمریکا از افغانستان است. اگر طالبان به این نتیجه برسد که آمریکایی‌ها به دنبال محقق شدن صلح از طریق مذاکره نیستند و نیروهای خود را از افغانستان خارج نمی‌کنند، بدون تردید ما آنها را با اعمال فشار نظامی و طی فرآیند تشدید جهاد از افغانستان اخراج خواهیم کرد.»
در ادامه نیز به داعش اشاره کرده و توضیح داده است: «صراحتاً باید بگویم که افغان‌ها با باورهای داعش مشکل دارند و ما تفکر داعش را یک فتنه خطرناک برای منطقه می‌دانیم. طالبان به خوبی می‌داند که این عناصر از طریق هماهنگی برخی سرویس‌های اطلاعاتی و سرپل‌های آنها در داخل افغانستان به خاک ما منتقل شده‌اند اما به هر ترتیب اجازه نمی‌دهیم فتنه داعش در افغانستان ادامه پیدا کند و آنها را در افغانستان دفن می‌کنیم.»
ایران نیز از هر دو این اهداف استقبال می‌کند. مجتبی ذوالنوری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، روز گذشته با اشاره به اینکه «مذاکرات ایران با طالبان می‌تواند در ایجاد آرامش در منطقه موثر باشد»، به ایسنا گفته است: «آمریکایی‌ها و عربستان از طالبان عبور کردند. با وجود این که آنها طالبان را درست کرده بودند، اما به ورژن پیشرفته آن یعنی «داعش» و «تکفیری‌ها» رسیده و از طالبان فاصله گرفتند. بر این اساس برای ایجاد آرامش در افغانستان باید ارتباطی بین دولت افغانستان و طالبان وجود داشته باشد تا بتوان عرصه را برای تکفیری‌ها در افغانستان تنگ کرد که درنهایت به نفع ما خواهد بود.»
ذوالنوری درباره خطر حضور آمریکایی‌ها در افغانستان نیز اظهار کرده «آمریکایی‌ها تاکنون شش هزار نفر را به افغانستان منتقل کرده و می‌خواهند شبیه موج مهاجرت یهودی‌های دنیا به سمت فلسطین اشغالی را درباره تکفیری‌ها و استقرار در افغانستان پیاده کنند.»
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به پذیرش طالبان از سوی دولت افغانستان نیز اشاره کرده و گفته است دولت افغانستان، طالبان را به عنوان یک واقعیت پذیرفته است.
رقابت بر سر طالبان
به نظر می‌رسد این تنها دولت افغانستان نیست که طالبان را به عنوان یک واقعیت پذیرفته، بلکه ایران و سایر کشورها نیز این جریان را پذیرفته‌اند. به هر حال اکنون نیمی از خاک افغانستان در اختیار طالبان است و قدرت او طعنه به قدرت دولت مرکزی می‌زند. از این رو بسیاری از کشورها، همچنان که با یک دولت مستقل رایزنی سیاسی و روابط دیپلماتیک برقرار می‌کنند، با طالبان نیز همین روابط را دارند.
طالبان نیز به دنبال این روابط هست؛ آنچنانکه سخنگوی آنها می‌گوید: «همانگونه که روسیه، چین، ازبکستان و سایر دولت‌ها با طالبان ارتباط دارند طبیعی است که پاکستان هم با ما در ارتباط است. ما خواهان میانجیگری تمام کشورها در عرصه سیاسی هستیم.»
به لیست کشورهایی که ذبیح‌الله مجاهد از آنها نام برده باید قطر و عربستان را نیز اضافه کرد. غیر از کشورهای منطقه‌ای، کشورهای دورتر نیز قصد نفوذ در مذاکرات صلح افغانستان میان دولت این کشور و طالبان را دارند. در این میان طالبان به برخی از آنها اقبال و اعتماد بیشتری دارند و به برخی تمایل و اعتماد کمتر. همین موضوع باعث شده تا نزدیکی به طالبان و تاثیرگذاری بر آن، به رقابت میان برخی کشورها تبدیل شود و البته هر کدام از آنها سیاست و استراتژی متفاوتی را در این مسیر پیش می‌گیرند.
برای نمونه، برخلاف ایران که به دنبال میانجیگری میان طالبان و دولت افغانستان است، پاکستان در نقش میانجی طالبان و آمریکا ظاهر شده است. ماه گذشته روزنامه پاکستان تودی به نقل از عمران خان، نخست وزیر پاکستان نوشت: «آمریکا از ما خواسته تا روند گفت‌وگو با طالبان افغانستان را تسهیل کنیم. زمانی که گفتم این مساله بدون مذاکره حل و فصل نمی‌شود، آنها من را «طالبان خان» نامیدند.» مذاکراتی میان پاکستان طالبان ماه گذشته در همین ارتباط برگزار اما گفته شد که بدون نتیجه به پایان رسید.
عربستان نیز کمابیش همین نقش را دارد و قرار بود طالبان در روزهای آتی مذاکراتی را در عربستان داشته باشد اما رویترز دیروز اعلام کرد که طالبان دور چهارم گفت‌وگوهای صلح در جده را لغو کرده است و به نقل از یکی از اعضای ارشد طالبان نوشت: «مشکل اینجاست که مقام‌های عربستان و امارات متحده عربی از ما می‌خواهند با نمایندگان دولت افغانستان دیدار کنیم، اما این کار اکنون میسر نیست.»
کشورهای دیگری نیز هستند که تمایلی به رابطه با طالبان ندارند، اما نسبت به رابطه کشورهای دیگر با این گروه حساس هستند. پیرمحمد ملازهی، تحلیلگر سیاست خارجی روز گذشته در گفت‌وگویی با ایلنا، هند را به عنوان یکی از این کشورها مطرح کرده و گفته است: «رویکرد هند، تقویت دولت مرکزی افغانستان است. دولت کابل نیز معتقد است که گفت‌وگوی کشورها با طالبان به صورت جداگانه به تقویت مواضع طالبان در عرصه سیاسی و افزایش تمامیت‌خواهی آنها منجر می‌شود و از این منظر، دولت افغانستان چندان موافق گفت‌وگوی کشورها با طالبان نیست و به همین خاطر، رویکرد دهلی‌نو نیز عدم موافقت با گفت‌وگوی ایران یا هر کشور دیگری با طالبان است.»
او پیش بینی کرده که با توجه به این مواضع هند، احتمالا موضوع گفت‌وگوی ایران با طالبان در سفر ظریف به دهلی نو مطرح خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید