آذربایجان عدم دخالت ایران در حمله به سفارت کشورش را به دیده تردید می‌نگرد؛
بستری مناسب برای تجدید کینه‌توزی
حسام الدین اسلاملو
دیروز به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران حمله مسلحانه شد. حمله‌ای که به گفته‌ی نیروی انتظامی انگیزه‌اش شخصی بوده است. در اثر این حمله مسلحانه، «اورخان عسگروف»، رئیس حراست سفارت باکو کشته و دو نفر دیگر زخمی شدند. طبق گفته‌ی پلیس مهاجم بازداشت شده مدعی است که همسرش سال گذشته به سفارت جمهوری آذربایجان مراجعه کرده و پس از آن دیگر به خانه برنگشته است و همین انگیزه‌ی این مرد برای حمله به سفارت همراه با سلاح کلاشینکف بوده است.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه بلافاصله از دستور ویژه مقامات سیاسی و امنیتی کشور برای پیگیری موضوع با اولویت و حساسیت بالا خبر داد تا ابعاد این اقدام و انگیزه ضارب مشخص شود.
رسانه‌های داخلی خبر از بررسی مشترک حادثه توسط حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه و احمد وحیدی، وزیر کشور دادند اما جزئیات این بررسی‌ها را منتشر نکردند. در ادامه نیز ایسنا به نقل از معاون سیاسی رئیس‌جمهور از دستور ابراهیم رئیسی برای بررسی حمله مسلحانه به سفارت آذربایجان در تهران خبر داد.
محمد جمشیدی، معاون سیاسی رئیس‌جمهور در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: حادثه تلخ حمله به سفارت کشور برادر و همسایه جمهوری آذربایجان را محکوم می‌کنیم. آیت الله رئیسی بلافاصله پس از شنیدن این خبر ناگوار دستور بررسی همه جانبه موضوع را صادر و مراتب تسلیت و همدردی خود را با دولت، ملت و بازماندگان دیپلمات جانباخته اعلام و برای مجروحان آرزوی شفای عاجل کردند.»
امام جمعه تبریز نیز به «حمله مسلحانه» علیه سفارت جمهوری آذربایجان در تهران واکنش نشان داد. آل‌هاشم امام گفت: نباید اجازه داد تا دشمن خدایی ناکرده از این امر که به خاطر مساله شخصی بود خللی به روابط دوستی دو کشور وارد کند. او نیز با محکوم دانستن این حمله از مسوولان دیپلماسی و امنیتی کشور درخواست کرد تا مساله را پیگیری کنند. شب گذشته خبرآنلاین در گفت و گو با پاک‌آیین سفیر پیشین ایران، از قول وی درباره حادثه سفارت آذربایجان تیتر زد: «مراقب اخبار جعلی رژیم صهیونیستی باشیم» و اینکه «تهران و باکو اجازه خدشه‌دار شدن روابط را نمی‌دهند.» گرچه برخلاف ادعای پاک‌آیین، شواهد نشان می‌دهد که باکو علاقه به خدشه‌دار شدن این روابط دارد.
واکنش مقامات رسمی آذربایجان
براساس اعلام وزارت خارجه جمهوری آذربایجان، یک فرد مسلح صبح جمعه با کلاشینکف وارد سفارت شده و به اتاقک نگهبانی مقابل سفارت حمله کرده و رئیس محافظان سفارت را کشته است. وزارت امور خارجه آذربایجان در بیانیه‌ای ضمن تایید یک کشته و دو زخمی از سفارت، حمله را کاملا غیرشخصی اعلام کرد و مرتبط با کمپینی ضد جمهوری آذربایجان دانست که به ادعای او در ایران هدایت می‌شده و به حمله به سفارت این کشور در تهران منجر شده است.
گویا اشاره وزارت امور خارجه آذربایجان به موضوع اختلافات اخیر این کشور با مقامات ایران بر سر روابط آذربایجان با اسراییل است. موضوعی که سال گذشته موجب شده بود دو همسایه علیه هم مواضع شدید بگیرند. سال پیش ایران این همسایه شمالی را به تبدیل شدن به حیاط خلوت اسراییل متهم کرد و مقامات همسایه شمالی نیز ایران را به دخالت در امور داخلی خود. در هر صورت در ماه‌های اخیر شنیده‌ها حاکی از قوت گرفتن احتمال افتتاح سفارت جمهوری آذربایجان به عنوان کشوری با اکثریت مسلمان شیعه در سرزمین‌های اشغالی بود تا اینکه الهام علی اف، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان طی فرمانی «مختار محمدوف» را به عنوان سفیر باکو در تل آویو تعیین کرده و ساختمان سفارت این همسایه‌ی شمالی در تلاویو هفته‌های اخیر ساخته شده است.
با این وجود درحالی که رسانه‌های رسمی و دولتی ایران هنوز از روایت خود پیرامون انگیزه شخصی مهاجم عقب ننشسته‌اند؛ احتمال تخلیه‌ی سفارت جمهوری آذربایجان قوت گرفته و الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور این کشور نیز در بیانیه‌ای به این حمله واکنش نشان داده، آن را حمله‌ی تروریستی به نمایندگی‌های دیپلماتیک خوانده و غیرقابل قبول دانسته است.
ذوق‌زدگی پنهان برخی کشورها از جمله ترکیه و اسرائیل درپی حمله به سفارت آذربایجان در تهران، پشت پیام تسلیت‌شان قابل توجه است و همین طور حاضر به یراق بودن‌شان برای ابراز واکنش در کمترین زمان ممکن
یکی از اعضای پارلمان آذربایجان و دفتر کمیسیونر حقوق بشر آذربایجان نیز هریک جداگانه درمورد این رویداد واکنش نشان داده و مواضعی مشابه علی‌اف اتخاذ کرده‌اند.
از پی این اتفاق اما ذوق‌زدگی پنهان برخی کشورها از جمله ترکیه و اسرائیل پشت پیام تسلیت‌شان قابل توجه است و همین طور حاضر به یراق بودن‌شان برای واکنش در کمترین زمان ممکن. موضوعی که می‌تواند پشت‌پرده‌های سیاسی این ماجرا را برای تحلیلگران برملا کند.
جورج دیک سفیر اسرائیل در آذربایجان در توئیتی نوشت: سفارت اسرائیل در این زمان سخت با مردم آذربایجان همبستگی می کند. به گزارش ترند آذربایجان، آیخان حاجی زاده، رئیس اداره مطبوعاتی وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان گفت: نمی‌توانمی قبول کنیم حمله به سفارت آذربایجان در ایران به دلایل شخصی انجام شده باشد. مسئولیت این حمله بر عهده طرف ایرانی است. ما از دولت ایران می خواهیم که اقدامات لازم را برای شناسایی متجاوز انجام دهد. وی افزود: «هر کشوری مسئول تامین امنیت سفارت‌ها در کشور خود است. دولت آذربایجان قصد دارد به زودی سفارت خود را در تهران تخلیه کند.»
روابط غیردوستانه‌ای که تنش‌آلود شد
با حمله ای که روز گذشته به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران اتفاق افتاد، تنش‌های اخیر میان ایران با این همسایه‌ی شمالی نیز به اوج خود رسید. تنش‌هایی که علی‌اف با اظهارات تحریک‌آمیز هرازگاهی خود بر آتش آن می‌دمد و مقامات کشور ما نیز با گونه‌ای مدارا و تساهل با تنش‌آفرینی‌های او برخورد می‌کنند. البته شایان توجه است که سال گذشته اجرای یک رزمایش توسط ایران در مرز با این کشور موجب بروز بیشتر اختلافات شد. اختلافاتی کش‌دار تا همین اواخر.
اما دی ماه امسال که رییس مجلس از سفر به جمهوری آذربایجان و دیدار رسمی با مقامات این کشور برگشت، خبر از برطرف شدن سوءتفاهم‌ها داد. قالیباف اما درباره سوتفاهم ها توضیح بیشتری به رسانه‌ها نداد و از چگونگی برطرف شدن این سوتفاهم‌ها هم سخنی به میان نیاورد. حالا با گذشت چندین روز از سفر قالیباف کوه یخی روابط سرد ایران و همسایه شمالی اش از آب بیرون زد تا بتوان گفت این دومین سفر رئیس مجلس به یکی از همسایگان شمالی است که در هدفش شکست خورده است.
به‌رغم تلاش‌ها و اصرارهای اکید ایران مبنی بر شخصی خواندن انگیزه مهاجم سفارت؛ وزارت امور خارجه آذربایجان در بیانیه‌ای غیردوستانه، ضمن تایید یک کشته و دو زخمی از سفارت، حمله را کاملا غیرشخصی اعلام کرد و مرتبط با کمپینی ضد جمهوری آذربایجان دانست که به ادعای او در ایران هدایت می‌شده و به حمله به سفارت این کشور در تهران منجر شده است
اختلافات ریشه‌دار و مو‌ش‌دوانی‌های ترکیه و اسرائیل
تیرگی روابط تهران باکو را نمی‌توان تنها بر سر رابطه یا قطع رابطه با اسرائیل دانست. در واقع تنظیم نوع رابطه با اسراییل در باکو ریشه در اختلافات عمیق این کشور تازه تاسیس با ایران دارد که موجب گرایش جمهوری آذربایجان به اسراییل و نزدیک شدن این دو کشور به هم شده است که به قولی دشمن مشترک را بهانه دوستی یافته اند تا از یاری هم علیه ایران بهره ببرند.
جدای از دعوای جمهوری آذربایجان بر سر تصاحب مفاخر ملی ایران و دیگر میراث فرهنگی ناملموس کشور کهن ما و چشم طمع داشتنش به سازهای موسیقی و ورزش پهلوانی باستانی‌مان و...، شاید نخستین مسئله‌ی مناقشه برانگیز از ابتدای استقلال این سرزمین، استفاده از نام دو استان در شمال غربی ایران برای این کشور تازه تاسیس پس از فروپاشی شوروی بوده درحالی که این سرزمین تازه استقلال یافته در اسناد تاریخی ایران شناخته می شده است. این خطر بالقوه وقتی برای تمامیت ارضی ایران خطر بالفعلی شد که در سال‌های گذشته اختلاف جمهوری آذربایجان با ارمنستان بالا گرفت و زمینه‌های جنگ اخیر این کشور با ارمنستان بر سر تصاحب جنوب ارمنستان را فراهم آورد.
این اختلافات مرزی از دوجنبه دامنگیر ایران شد. یکی بحث اهمیت اقتصادی و ژئوپلیتیکی راه ترانزیتی جنوب ارمنستان برای ایران بود که به نوعی راه دومی برای اتصال ایران به غرب اروپا بدون نیاز به ترکیه است. اما موضوع فقط منافع ترانزیتی ایران نیست که به خطر افتاده است. موش دواندن ترکیه برای اجرای سیاست‌های پان ترکیسم و تهدید تمامیت ارضی ایران وقتی جدی می‌شود که وصل شدن جمهوری آذربایجان به حکومت خودمختار نخجوان خطری جدی برای ایران به شمار می‌آید زیرا نبود کشور میانجی غیرترکی مثل ارمنستان یعنی مسیر دخالت ترکیه در شمال ایران راحت و سهل‌الوصول‌تر خواهد بود.
دیدگاه تان را بنویسید