تنزل از صد تا صفر افتخار ملی!

طهمورث حسینی

در روزی که فشارها و سوالات افکار عمومی و رسانه‌ها بالاخره رئیس سازمان فضایی ایران را مجبور کرد تا در نشستی خبری اذعان کند که ماهواره خیام ساخت روسیه است؛ اما ناظران ایرانی در «مراحل تست ماهواره» حضور داشته‌اند، ابراهیم رئیسی بار دیگر با بیان اینکه «قرار گرفتن موفقیت‌آمیز ماهواره خیام در مدار، دریافت پیام، کنترل و مدیریت داده به دست متخصصان ایرانی افتخارآمیز و اقتدارآفرین است»، از همه متخصصان هوا–فضا و سازمان فضایی قدردانی کرد.

رئیس‌جمهور حتی گفت که دولت سیزدهم بنا دارد عقب‌ماندگی‌ها در این حوزه را جبران کند و در آینده شاهد رونمایی از دستاوردهای جدیدی در این زمینه خواهیم بود که کمک شایانی به محیط زیست، اکتشافات معدنی، مدیریت مخاطرات طبیعی و پایش مرزها می‌کند.

شاید مدیران دولت باور نداشتند که روسیه حاضر نباشد حتی برای یک روز لذت دور افتخار زدن با ماهواره خیام را نصیب ایران کند. ساعاتی پس از آنکه خبرگزاری دولتی ایرنا نوشت که «پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره بومی خیام و پیشرفت‌های جمهوری اسلامی ایران در این زمینه» مورد توجه رسانه‌های عربی منطقه و بین‌الملل قرار گرفته و یا خبرگزاری «تسنیم» در مطلبی با عنوان «از صفر تا صد ماهواره بومی خیام» به این موضوع پرداخت؛ سفارت روسیه در تهران اعلام کرد که ماهواره سنجش از دور «خیام» توسط «شرکت‌های روسی به سفارش طرف ایرانی ساخته شده» است.

سفارت روسیه در صفحه اینستاگرام خود نوشت، یوری بوریسوف، مدیرکل شرکت دولتی فضایی روسیه، روسکوسموس، با هیئتی از جمهوری اسلامی به ریاست عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، درباره پرتاب این ماهواره به فضا صحبت کرده است.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با مطرح شدن این موضوع که  بسیاری از روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها از آن به عنوان «ادعای جنجالی روسیه» نام بردند؛‌ مجبور شد که در حیاط دولت به خبرنگاران بگوید که ساخت این ماهواره «به صورت مشترک با روسیه شکل گرفت.»

روحیه ملی، علت بومی نامیدن خیام!

«حسن سالاریه»، رئیس سازمان فضایی ایران نشستی خبری در پایگاه فضایی ماهدشت با موضوع ماهواره خیام برگزار کرد و گفت: تیم سازمان فضایی به عنوان ناظر، در تمامی مراحل آزمایشی ماهواره حضور داشته و تست‌های مختلفی در طول این مدت انجام شده است.

او در پاسخ به این سوال که چرا از ابتدا به طور شفاف اعلام نشد که ایران در ساخت ماهواره خیام دخالتی نداشته است، گفت:«ما به دنبال اطلاع‌رسانی حداقلی بودیم تا فرآیند پرتاب ماهواره به درستی انجام شده و همه چیز قابل اعتماد باشد. قرار بود گام به گام این اطلاع‌رسانی‌ها صورت بگیرد اما در تمامی اطلاعیه‌ها گفتیم ماهواره متعلق به جمهوری اسلامی ایران است و جایی تاکید نکردیم که این ماهواره ساخت ما است یا در تولید آن نقش داریم. احتمالا چون همه ماهواره‌ها قبلا بومی بوده، چنین برداشتی شده که خیام هم کاملا بومی است.»

این جواب باز هم رسانه‌ها را قانع نکرد و باز هم اصرار به توضیح و شفاف‌سازی داشتند تا اینکه سالاریه اعتراف کرد که بایستی در اطلاع‌رسانی بهتر عمل می‌کردند.

البته او این موضوع را به روحیه ملی برخی رسانه‌ها نسبت داد و گفت: اصرار برخی خبرگزاری‌ها نسبت به اینکه ماهواره خیام صد درصد بومی است از روحیه ملی آن‌ها نشات می‌گیرد چراکه همه آرزو دارند این ماهواره و بلکه خیلی بهتر از آن توسط ایران تولید شود و این اتفاق تا چند سال دیگر رخ می‌دهد.

رسانه‌های مدنظر رئیس سازمان فضایی ایران که با روحیه ملی خود اخبار اشتباه برای مخاطبان منتشر کردند در حقیقت همان رسانه‌های همسو با دولت هستند. حال آنکه علی بهادری جهرمی به عنوان سخنگو و رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت نیز در توئیتی نوشت که «فضا در تسخیر دانش ایرانی» تا معلوم شود خط این رسانه‌ها چگونه تعیین شده است.

ماهواره خیام و هشدار آمریکا و اسرائیل

با مشخص شدن چگونگی همکاری ایران و روسیه در پرتاب ماهواره خیام، آمریکا و اسرائیل در مواضع مشابهی نسبت به این قضیه هشدار دادند.

یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به پرتاب ماهواره «خیام» از سوی روسیه، اعلام کرد که همکاری فزاینده روسیه با ایران، باید به عنوان یک خطر بزرگ برای جامعه بین‌المللی تلقی شود.

این سخنگوی وزارت خارجه آمریکا که نامش فاش نشده به خبرگزاری دولتی آناتولی در ترکیه گفت که آمریکا از اقدام روسیه در پرتاب «یک ماهواره با قابلیت چشمگیر جاسوسی از جانب ایران آگاه است».

او در پاسخ مکتوب خود به این خبرگزاری ترکیه ادامه داد: «تعمیق اتحاد روسیه با ایران چیزی است که کل جهان باید به آن به عنوان یک تهدید عمیق نگاه کنند.»

مقامات اسرائیل هم این فرصت را از دست ندادند و همسو با آمریکا در این زمینه ابراز نگرانی کردند.

روزنامه تایمز اسرائیل در گزارشی مدعی شد که کارشناسان هشدار داده‌اند ماهواره جدید ایرانی دارای قابلیت‌های نظارتی است که به دلیل توانایی آن در نظارت بر مکان‌های حساس در فلسطین اشغالی و گرفتن تصاویر با وضوح بالا از اشیای روی زمین، مشکلی جدی برای رژیم صهیونیستی ایجاد می‌کند.

در بخشی از این گزارش آمده به نقل از «تال اینبار» پژوهشگر ارشد در ائتلاف غیرحزبی حمایت از دفاع موشکی مستقر در ایالات متحده آمده است: «قابلیت‌های تصویربرداری این ماهواره چالش بزرگی را برای اسرائیل به وجود می‌آورد که خود مدت‌هاست از این فناوری استفاده کرده است». به گفته این کارشناس، «از این پس، ایران می‌تواند اطلاعاتی بسیار دقیق‌تری را برای عملیات نظامی نیروهای خود و همچنین سازمان‌هایی که از آن‌ها حمایت می‌کند جمع‌آوری کند. این کاهش قابل توجه شکاف فناوری بین ایران، اسرائیل و ایالات متحده است».

به نوشته تایمز اسرائیل، «ریچارد گلدبرگ» تحلیلگر سابق ایران در شورای امنیت ملی دولت ترامپ که اکنون مشاور ارشد «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» اندیشکده مستقر در واشنگتن است، به واشنگتن پست گفت که این ماهواره یک خطر «روشن و فعلی» برای آمریکا و متحدانش است.

به ادعای وی، «از آنجایی که ایران زرادخانه موشکی خود از موشک‌های کوتاه، متوسط ​​تا برد بلندتر، در کنار قابلیت رو به رشد پهپاد خود در سراسر خاورمیانه را تکمیل می‌کند، توانایی همگام‌سازی این قابلیت‌ها با قابلیت‌های ماهواره‌ای و نظارت، تنها مرگ‌بارتر بودن تهدید ایران را افزایش می‌دهد».

در ادامه گزارش بار دیگر ادعا شده «با این حال، اولین کار خیام ممکن است جاسوسی از اسرائیل نباشد، بلکه از اوکراین باشد».

ایران نظاره‌گر سیاست روسی

رفتار روسیه به اخبار مربوط به ماهواره خیام بار دیگر موضع ایران درقبال این کشور را با چالش اساسی مواجه کرده است. علاوه بر ماهواره خیام، هنوز واکنش‌ها بر سر همکاری پهپادی ایران و روسیه ادامه دارد و یک مقام آمریکایی در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان با اتکا به ادعای قبلی مبنی بر این که ایران قصد دارد هواپیماهای بدون سرنشین(پهپاد) از جمله انواع دارای قابلیت حمل سلاح را به روسیه بفروشد و روش استفاده از آن‌ها را به نیروهای روسی آموزش دهد، گفته که «مقامات روسی طی هفته‌های اخیر دوره دیدن در ایران را به عنوان بخشی از توافق بر سر انتقال پهپادها از ایران به روسیه آغاز کرده‌اند.»

بسیاری بر این باورند که سیاست ایران در مقابل روسیه بیشتر از آنکه عزتمندانه باشد، پیروی مطلق است و آنها علاقه‌ای به هماهنگی با تهران ندارند و تصور می‌کنند که نیاز ایران ما را مجبور به دنباله‌روی می‌کند. قطعا تماس «اسحاق هرتسوگ» رئیس اسرائیل با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه پس از پرتاب ماهواره خیام و موضع رئیس جمهور روسیه مبنی بر تعهد شخصی خود به بزرگداشت هولوکاست و مبارزه با یهودی‌ستیزی مطلوب ایران نیست اما به نظر می‌رسد توانی برای اعتراض به این سیاست‌های روسیه هم در کشور وجود ندارد.

مدیران دولت باور نداشتند که روسیه حاضر نباشد حتی برای یک روز لذت دور افتخار زدن با ماهواره خیام را نصیب ایران کند؛ اما سفارت روسیه در تهران در صفحه اینستاگرام خود اعلام کرد که ماهواره سنجش از دور «خیام» توسط «شرکت‌های روسی به سفارش طرف ایرانی ساخته شده است»

رئیس سازمان فضایی ایران اعتراف کرد که باید در اطلاع‌رسانی بهتر عمل می‌شد و گفت که اصرار برخی خبرگزاری‌ها نسبت به اینکه ماهواره خیام صددرصد بومی است از روحیه ملی آن‌ها نشات می‌گیرد چرا که همه آرزو دارند این ماهواره توسط ایران تولید شود!