بازگشت به دوران «کاغذپاره» خواندن تحریم‌ها

طهمورث حسینی

چهار هفته تا مرگ برجام

مدیرکل آژانس انرژی اتمی در یک کنفرانس مطبوعاتی در وین با بیان اینکه ایران، قدرت نظارتی آژانس را به شدت کاهش داده، گفت که البته حدود ۴۰ دوربین در تاسیسات هسته‌ای ایران می‌ماند.

رافائل گروسی گفت که به تلاش‌های این سازمان برای همکاری با ایران ادامه می‌دهد هرچند شرایط به مراتب دشوارتر شده است و افزود: «دوربین‌هایی که ایران قطع کرده در مراکز تولید سانتریفیوژ و مراکز تحقیقاتی نصب شده بود. در حالی که شرایط کنونی تنش‌آمیز است و مذاکرات برجامی هم با دشواری مواجه بوده، حالا این مشکل را هم باید به تصویر فوق افزود.» به گفته گروسی اگر در شرایط کنونی برجام احیا شود، آژانس در موقعیتی نیست که اطلاعات مورد نیاز را در اختیار طرف‌های توافق قرار دهد. همچنین زمانی که از او در مورد اظهارات قبلی‌اش مبنی بر «پنجره زمانی محدودی برای بازگشت به برجام وجود دارد» پرسیده شد با توجه به شرایط فعلی، این پنجره زمانی چه مدتی خواهد بود، تاکید کرد: «حدود سه یا چهار هفته» و اگر ظرف سه تا چهار هفته آینده نظارت‌ها به حالت قبلی برنگردد، به منزله «ضربه مهلکی به برجام خواهد بود.»

تروئیکای اروپا: ایران سریع توافق روی میز را اجرایی کند

پس از واکنش تهران به قطع برخی از دوربین‌های آژانس، تروئیکای اروپا از ایران خواستند تا از فرصت باقی‌مانده برای به نتیجه رساندن توافق هسته‌ای استفاده کند. در بیانیه تروئیکای اروپا آمده است: «ما دولت‌های فرانسه، آلمان و انگلیس به همراه دیگر مشارکت‌کنندگان در برجام و ایالات متحده از آوریل ۲۰۲۱ با حسن نیت و به طور گسترده به مذاکره با ایران پرداختیم تا برجام را احیا کنیم. از مارس ۲۰۲۲ توافق قابل دوامی روی میز است که ایران را به تعهدات برجامی و آمریکا را به توافق بازمی‌گرداند. ما متاسفیم که ایران از این فرصت دیپلماتیک برای نهایی کردن توافق استفاده نکرده است. ما از ایران می‌خواهیم تا حال این کار را انجام دهد. ما آماده به نتیجه رساندن توافق هستیم.»

رئیسی که به نظر می‌رسد برای خطابه‌های آتشین علیه دشمن آمادگی بیشتری نسبت به سخنان و رفتار دیپلماتیک و تعاملی دارد، در چهارمحال و بختیاری، گفت: «چندبار می‌خواهید ملت ایران را بیازمایید و سخنان مسئولان کشور را نشنیده بگیرید، گمان می‌کنید با صدور قطعنامه‌ها ما عقب‌نشینی می‌کنیم؟ به نام خدا و به نام ملت، ایران یک قدم از مواضع خود عقب نمی‌نشیند

در ادامه این بیانیه نوشته شده است: «علی‌رغم این مسئله، ایران درحال نصب سانتریفیوژهای پیشرفته بیشتر است و تصمیم خود مبنی بر پایان دادن به تمامی تدابیر شفافیت مرتبط با برجام را به اطلاع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسانده است. این توانایی آژانس اتمی مبنی بر احیای تداوم جریان اطلاعات درخصوص قطعات کلیدی برنامه هسته‌ای ایران ازجمله بر سر تولید سانتریفیوژها را به خطر می‌اندازد.»

سه کشور اروپایی در انتهای این بیانیه نوشتند: «ما این گام‌ها را محکوم می‌کنیم. آن‌ها تنها تردید بیشتری نسبت به تعهد ایران در رابطه با نتیجه‌ای موفقیت‌آمیز ایجاد می‌کنند. ما از ایران می‌خواهیم که اجرای پروتکل الحاقی و تمامی تدابیر مرتبط با راستی‌آزمایی و نظارت‌های مرتبط با برجام را ازسربگیرد، از تشدید تنش‌های هسته‌ای دست بکشد و فورا توافق روی میز برای احیای برجام را تا زمانی که فرصتش باقی است به نتیجه برساند.»

واکنش سریع ایران و کاهش شدید تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان داد ایران برای مقابله به مثل آمادگی عجیبی دارد. واکنش یکسان و همزمان ابراهیم رئیسی و علی شمخانی مشخص کرد که تصمیم ایران از روزها قبل در شورای عالی امنیت ملی گرفته شده است

ایران و روحیه انتقام سخت

واکنش سریع ایران در قطع برق برخی از دوربین‌های آژانس و کاهش شدید تعامل با این نهاد بین‌المللی نشان داد ایران برای مقابله به مثل آمادگی عجیبی دارد. واکنش یکسان و همزمان ابراهیم رئیسی و علی شمخانی مشخص کرد که تصمیم ایران از روزها قبل در شورای عالی امنیت ملی گرفته شده است.

شمخانی در توئیتی نوشت:

«تغییر رفتار

رئیس‌جمهور هم در جمع اقشار مختلف مردم چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه فرهنگ حاج قاسم فرهنگ «ما می‌توانیم» است که فرهنگ موردپسند ما و فرهنگ پیروز است، عنوان کرد: «دشمن نمی‌خواست ملت ایران با این‌همه تحریم و تهدید گام‌های بلندی در راستای استقلال و خودکفایی بردارد. کشتی ما را با قلدری دزدیدند و ایران ثابت کرد دوران بزن‌دررو تمام شده، یکی گرفتند ۲ کشتی آنان را توقیف کردیم.»رئیسی که به نظر می‌رسد برای خطابه‌های آتشین علیه دشمن آمادگی بیشتری نسبت به سخنان و رفتار دیپلماتیک و تعاملی دارد، گفت: «چندبار می‌خواهید ملت ایران را بیازمایید و سخنان مسئولان کشور را نشنیده بگیرید، گمان می‌کنید با صدور قطعنامه‌ها ما عقب‌نشینی می‌کنیم؟ به نام خدا و به نام ملت، ایران یک قدم از مواضع خود عقب نمی‌نشیند. ما متوقف نخواهیم شد و توسعه صنعت، کشاورزی و گردشگری کشور را به اخم و لبخند دشمن گره نمی‌زنیم.»

پیگیری استراتژی تحریک احساسات مذهبی و غرور ملی مردم

یک روی سکه استراتژی دو مرحله‌ای و همزمان تحریک احساسات مذهبی و غرور ملی مردم توسط دستگاه‌های رسمی است که همیشه در مواقع بحران به عنوان یک راهکار دنبال شده است. شاید به همین دلیل است که احمد خاتمی، عضو خبرگان رهبری و امام جمعه تهران  از یکسو می‌گوید برخی به دنبال سکولارکردن انقلاب، جدا کردن دین از سیاست و کمرنگ کردن روح انقلاب هستند و از سویی دیگر می‌گوید در دادن اطلاعات به آژانس باید بخیل بود: «ما ۴۰ سال است که امتیازی ندادیم، ملت ایران‌ حسینی است به کسی باج نمی‌دهد.»

نگرانی فزاینده از آینده پیش‌ رو

روی دیگر نگرانی مردم و کارشناسان از ابهام در مورد آینده و زندگی معیشتی خود است: احمدزیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی، در یادداشتی نوشت: «تصویب قطعنامه در این شرایط تحریک‌آمیز به نظر می‌رسد و جمهوری اسلامی نیز معمولاً به طرزی آشکار، احساساتی و تحریک‌پذیر است. اقتضای هر نوع محاسبۀ عقلانی و بلوغ سیاسی در این وضعیت، این است که جمهوری اسلامی با بی‌خیالی و بی‌تفاوتی و متانت و اعتماد به نفس در برابر قطعنامۀ شورای حکام ظاهر شود و همکاری با رافائل گروسی را کاهش ندهد.»

زیدآبادی در ادامه شرایط پیش رو را چنین توصیف می‌کند: «به محض شکست مذاکرات، فشارها از هر طرف تشدید و تحریم‌ها از هر سو سخت‌تر می‌شوند. اثرات عینی و روانی افزایش فشارها و تحریم‌ها، طناب‌های سستِ کنترل کنندۀ تورم را یکی پس از دیگری می‌گسلد و ابرتورمی بهمن‌وار پدید می‌آورد. مردم ناراضی و به ستوه آمده از هزینه‌های سرسام آور زندگی که هم اینک نیز تاب‌آوری‌شان به شدت کاهش یافته است، بر دامنۀ اعتراض‌های خود می‌افزایند و محیط را از هر جهت برای قوای حاکم دشوارتر می‌کنند.»

نگرانی‌ها به شدت در میان مردم و جریان‌های سیاسی افزایش یافته است. زیدآبادی می‌افزاید: «تمام دودِ کورکنندۀ این وضعیت به چشم مردم و سرزمین ایران می‌رود و به همین جهت نیز من به عنوان یک ایرانی این همه اظهار نگرانی می‌کنم و نسبت به وقوع فاجعه‌ای که در چند قدمی کشور کمین کرده است، به همۀ نیروهای سیاسی و اطراف قضیه هشدار می‌دهم. اما بدبختانه گویی بسیاری می‌پندارند که در پسِ چنین رخدادهایی، حلوایی برای خیرات در انتظارشان است. هیچکدام شان این هشدارها را جدی نمی‌گیرند.» این تنها نگرانی یک روزنامه‌نگار یا تحلیل‌گر سیاسی نیست. نگرانی برآمده از سطح جامعه که مردم را در روزهای گذشه به شدت نگران کرده است.  اینکه چرا راه تقابل برای برخی نیرهای سیاسی بسیار راحت‌تر از رفتار دیپلمایک و تعامل با جهان است،‌ حدیث مفصلی است ولی ای کاش امکان داشت این پیام نگرانی مردم را به گوش آنها رساند که «به نام خدا. به جای ملت بزرگ ایران درست تصمیم بگیرید»