رئیسی امروز عازم روسیه است
نگرانی‌ها از هزینه - فایده یک سفر
اعظم ویسمه
ابراهیم رئیسی در حالی راهی مسکو برای دیدار با همتای روس شد که یک روز قبل از آن بحث‌ها بر سر چند و چون رابطه با روسیه و تردید در صداقت روس‌ها با ایران بالا گرفت. اهمیت این سفر برای ابراهیم رئیسی در حدی بود که پیش از سفر او وزرای خارجه و برخی مسئولان عرصه دیپلماسی در چهل سال گذشته را فراخواند و درباره این سفر مشورت کرد؛ هرچند درباره چند و چون این جلسه و سخنان رد و بدل شده جزییاتی منتشر نشد؛ اما علی اکبر ولایتی یکی از حاضران در جلسه درباره دیدار اخیر خود به همراه سعید جلیلی، علی لاریجانی و کمال خرازی، با رئیس‌جمهور گفته است: کلیات معلوم است که موضوع، سفر جناب رئیس‌جمهور به روسیه بود. طبیعی است که ایشان در آغاز این سفر مهم مشورت کنند. اما این تنها دلیل بر اهمیت سفر رئیسی به روسیه نیست؛ انتشاراخباری مبنی بر احتمال تمدید قرارداد 20 ساله با روسیه بلافاصله بعد از سفر امیر عبدالهیان به چین و آغاز اجرای سند 25 ساله با چینی‌ها نگاه‌ها را متوجه اولویت اصولگرایان در سیاست خارجی و تمایل به شرق در مقابل غرب کرده است. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران پیش از این گفته بود که قرارداد ۲۰ ساله با روسیه شبیه سند راهبردی ۲۵ ساله ایران با چین خواهد بود. او در این ارتباط از محور شرق ایران، روسیه و چین سخن گفته بود.
کدام روسیه؟
از سوی دیگر در افکار عمومی بی‌اعتمادی زیادی نسبت به روسیه و تزارها و آنچه در تاریخ این سرزمین رفته از جمله قرارداد ترکمنچای وجود دارد. از همین رو کاظم جلالی، سفر ایران در روسیه می‌گوید: معتقدم که ماشین عملیات روانی و تبلیغاتی انگلیسی‌ها و امریکایی‌ها می‌خواهند با نشر روزافزون سیمای روس شرور، نفرت از روسیه و تبلیغ اینکه روس‌ها بد و خطرناک هستند و غیرقابل اعتماد و غیر قابل پیش‌بینی هستند و هیچ فرقی بین روسیه تزاری، شوروی کمونیستی و روسیه نوین پسافروپاشی وجود ندارد، نگاه و حس افکار عمومی در ایران را علیه تحکیم روابط ایران با روسیه نوین تحریک و حساس نمایند تا بتوانند از هم‌افزایی قدرت نوظهور ایران با قدرت بین‌المللی در حال احیای روسیه نوین جلوگیری نمایند.
جلالی گفته استروسیه نوین را باید شناخت. ما باید در ذهن خودمان ۴ نوع روسیه را تفکیک کنیم. یک روسیه؛ روسیه تزاری بود که خاطرات تلخی از آن داریم. دومین روسیه، روسیه دوران اتحاد جماهیر شوروی است که به لحاظ مبانی با آنها دچار اختلاف بودیم. دوره سوم دورانی است که روسیه با یک نوع شوق فزاینده و ذوق زدگی به سمت غرب پیش می‌رفت که این دوره نیز برای روسیه بسیار عجیب است.دوره چهارم دوران روسیه نوین است که ما باید آن را خوب بشناسیم.
واقعیت اما آن است که به نظر می‌رسد اصولگرایان ناامید از برجام حتی درصورت توافق احتمالی روابط خود با چین و روسیه را گسترش می‌دهند تا در مقابل غرب برای خود حامیانی قدر و متعهدانی قابل اتکا ایجاد کرده باشند؛ اما در واقعیت بحث بر سر این است که آیا چین و روسیه بجز منافع خود در برهه‌های مختلف حافظ منافع جمهوری اسلامی بوده‌اند یا خیر!
کاظم جلالی: ماشین عملیات روانی و تبلیغاتی انگلیسی‌ها و امریکایی‌ها می‌خواهند با نشر روزافزون سیمای روس شرور، نفرت از روسیه و تبلیغ اینکه روس‌ها بد و خطرناک هستند، نگاه و حس افکار عمومی را در ایران علیه تحکیم روابط ایران با روسیه نوین تحریک و حساس نمایند
احمد زید آبادی، روزنامه نگار و تحلیلگر دیپلماسی معتقد است: برخی محافل طیفِ اصولگرا ضمن استقبال مشتاقانه از توسعه روابط جمهوری اسلامی با روسیه و چین، انگیزه خود را از این حرکت، بی‌نیاز شدن از احیای توافقنامه برجام و پرهیز از مذاکره بر سرِ موضوعات منطقه‌ای می‌دانند. این، اما در حالی است که روسیه و چین نه فقط بر لزوم احیای برجام اصرار می‌ورزند بلکه خواهان مذاکره بین ایران و کشور‌های منطقه به منظور کاهش تشنج بین آنها هستند.در همین باره، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در کنفرانس خبری اخیر خود، ضمن فراخواندن جمهوری اسلامی به واقع‌بینی در موضوع برجام، از نگرانی مربوط به مسائل موشکی و منطقه‌ای سخن به میان آورد و تاکید کرد که این نوع نگرانی‌ها بهتر است در نشست‌های امنیتی از جمله کنفرانس امنیتی خلیج فارس بررسی شوند. روس‌ها از چند سال پیش ابتکار عملی را مطرح کرده‌اند که طبق آن، کشور‌های خاورمیانه از طریق نشست‌های امنیتی باید به بی‌ثباتی در این منطقه پایان دهند.
به گفته زید آبادی در حقیقت، امریکا و کشور‌های اروپایی در آغاز مذاکرات وین، خواستار گنجاندن موضوعات منطقه‌ای در توافق جدید مربوط به احیای برجام بودند، اما روسیه و احتمالا چین آنها را متقاعد کرده‌اند که به جای اصرار در این مورد، بهتر است برجام به صورت سابق خود احیا شود، اما متعاقب آن، کنفرانسی امنیتی برای مذاکره در مورد مناقشات امنیتی بین کشور‌های منطقه شکل گیرد.این تحلیل شاید به واقعیت نزدیک‌تر باشد از آن جهت که وزیر خارجه چین، وانگ‌یی در دیدار با امیرعبداللهیان ضمن حمایت دوباره از مذاکرات احیای برجام، با اشاره به ابراز نگرانی برخی کشور‌های منطقه از تهدید‌های ایران حمایت کشورش را از ایجاد سازوکاری برای گفت‌وگوی منطقه‌ای در باره مسائل امنیتی اعلام کرده است.
طرح قرارداد 20 ساله در ابهام
اما لوان جاگاریان، سفیر روسیه در ایران در آستانه سفر رئیسی به روسیه در پاسخ به این تحلیل که طی سال‌های اخیر برخی کارشناسان بر این باور بوده اند که مناسبات تهران و روسیه متاثر از تحریم‌های آمریکاست و اعتقاد دارند در صورت تحریم روابط ایران و روسیه کاهش می‌یابد، ضمن رد این موضع گفته است که دو کشور روابط خود را فارغ از خواست و علاقه طرف‌های ثالث پیگیری می‌کنند و ادعای کاهش مناسبات ایران و روسیه در اثر تحریم افسانه است.
به نظر می رسد اصولگرایان و دولت مستقر فعلا همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد چین و روسیه گذاشته‌اند و در عرصه سیاست خارجی روی آنها حساب ویژه باز کرده‌اند.
پس از گذشت پنج سال از سفر رئیس‌جمهور پیشین ایران به مسکو، ابراهیم رئیسی امروز به دعوت پوتین راهی مسکو شد. برخی مهمترین دستور کار این سفر را امضای توافقنامه راهبردی ۲۰ ساله با روسیه دانسته‌اند، اما این موضوع بصورت رسمی تایید نشده است.
محمود عباس زاده مشکینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی از دستورکار نبودن امضای سند راهبردی 20 ساله ایران و روسیه در سفر رئیس‌جمهور به مسکو خبر داده و گفته است: این سند به دلیل بررسی‌های بیشتر و انجام توافقات ابتدایی هنوز به مرحله نهایی برای امضای سران دو کشور نرسیده است؛ از این رو سند 20 ساله ایران و روسیه هنوز در مرحله ابتدایی قرار دارد و به این سفر رئیس جمهور به روسیه نخواهد رسید .کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو شهریور ماه اعلام کرده بود که قرارداد معمول 10 ساله اکنون با یک قرارداد ۲۰ ساله با روسیه که شامل همکاری‌های سیاسی، امنیتی، نظامی، دفاعی و اقتصادی است،جایگزین شده است. به گزارش بورس نیوزیکی از عناصر کلیدی توافقنامه 20 ساله جدید بین ایران و روسیه و دو توافقنامه ۱۰ ساله قبلی این است که روسیه عملاً بر اینکه گاز ایران در کجا و به چه قیمتی فروخته شود، کنترل دارد. وزیر امورخارجه روسیه اما درباره محورهای دیدار روسای جمهور دو کشور گفته است: ایران و روسیه طرح‌های مشترک زیادی دارند، دو کشور بر روی این طرح‌ها کار می‌کنند و اقدامات کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه نیز در این مورد جریان دارد .بدون شک در بین مسائل بین‌المللی موضوعاتی همچون برجام و امنیت خلیج فارس در دیدار سران ایران و روسیه مطرح خواهد شد. گرچه به نظر می‌رسد اصولگرایان و دولت مستقر همه تخم مرغ‌های خود را فعلا در سبد چین و روسیه گذاشته‌اند و در عرصه سیاست خارجی روی آنها حساب ویژه باز کرده‌اند، اما باید منتظر ماند و دید خروجی این مذاکرات و نقشی که این دو کشور در احیای برجام ایفا می‌کنند چقدر در راستای تصورات جناح سیاسی حاکم در ایران است و یا آنطور که زیدآبادی معتقد است نزدیکی جمهوری اسلامی به چین و روسیه، نیاز به احیای برجام و مذاکرات منطقه‌ای را به خلاف نظر این دسته از اصولگرایان، مرتفع نمی‌کند بلکه مسیر آن را هموار می‌سازد.
دیدگاه تان را بنویسید