مدیرکل آژانس به شورای حکام گزارش داد؛
زوایای مبهم یک دیدار
نفیسه زارع‌کهن
سفری که رافائل گروسی، رئیس آژانس انرژی اتمی به ایران انجام داد تا پیش‌زمینه‌های مذاکرات هسته‌ای وین آماده شود فایده‌ای نداشت و او که قرار بود به محض بازگشت از ایران کنفرانس خبری برگزار کند از انجام آن منصرف شد و ترجیح داد همه چیز را یک‌باره برای شورای حکام تعریف کند و این‌گونه بود که گزارش داد: «مذاکراتش با ایران درباره مسائل باقی‌مانده پادمانی بی‌نتیجه مانده است و با مقامات ایرانی برای نظارت‌های هسته‌ای به نتیجه نرسیده است.و این در حالی است که روز سه‌شنبه محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در نشست خبری با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با بیان اینکه ایران در برنامه هسته‌ای خود مصمم است، گفته بود: «گروسی چندین بار گفته که هیچ انحرافی در برنامه‌های هسته‌ای ایران مشاهده نکرده‌اند.»
بر اساس وعده‌ای که چندی پیش داده شده بود گروسی روز دوم آذر به ایران آمد تا با مقامات ایران درباره مذاکرات هسته‌ای و بازدید از مراکز اتمی رایزنی کند؛ با این حال گویا این روند چندان که باید خوب پیش نرفت که کار به شورای حکام کشید و جلسه شورای حکام سازمان بین‌المللی انرژی اتمی دیروز با محوریت ایران برگزار شد.
چنین بود که به گزارش ایسنا مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در جلسه اینترنتی شورای حکام شرکت کرده بود بار دیگر از ناامیدی خود پرده برداشت و گفت: در ۲۳ نوامبر ۲۰۲۱ در تهران با محمد اسلامی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران دیدار کردم.
گروسی با اشاره به گزارش‌های اخیر آژانس درباره برنامه هسته‌ای ایران، افزود: علیرغم تمام تلاش‌هایم، این مذاکرات و رایزنی‌های گسترده برای پرداختن به مسائل باقی‌مانده پادمانی ایران که جزئیات آن در این دو گزارش آمده است، بی‌نتیجه ماند. اما این تنها واکنش در شورای حکام نبود که گروسی در قالب بیانیه‌ای گزارش خود را به شورای حکام تقدیم کرد و آن گونه که خبرگزاری‌ها آورده‌اند وی نوشته است که: «تا ۳۲ فوریه ۲۰۲۱، آژانس اجرای تعهدات هسته‌ای ایران تحت برجام را راستی‌آزمایی کرده و بر آن‌ها نظارت داشته است. اگرچه، از آن تاریخ به بعد، این فعالیت‌ها درنتیجه تصمیم ایران برای متوقف کردن اجرای تعهدات هسته‌ای‌اش تحت برجام، ازجمله پروتکل الحاقی به‌طور جدی تضعیف شده‌اند.»
تهران و آژانس مسائل غیرقابل‌حلی میان خود دارند که به نظر می‌رسید سفر گروسی با هدف حل همین معضلات انجام شد؛ اما به نتیجه‌ای که باید نرسید
به گزارش گروسی: «در غیاب دسترسی منظم آژانس به تجهیزات دیده‌بانی و نظارتی در تمامی تأسیسات اتمی و محل‌هایی در ایران که مرتبط با برج‌اند، آژانس بر این عقیده است توافق موقتی که من در فوریه ۲۰۲۱ با ایران انجام دادم، حفظ تداوم وقوف ما [به فعالیت‌های ایران] را تسهیل کرد. اگرچه، تمدید مکرر توافق نه‌ماهه در حال تبدیل شدن به چالشی مهم در توان آژانس برای بازیابی تداوم مطلع بودن آن است.»
وی همچنین اضافه کرده است که: «از این گذشته، برخلاف توافقی که میان آژانس و ایران در ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱ انجام شد، عدم دسترسی به سایت کرج به معنای این بوده است که احیای دیده‌بانی و نظارت در تمامی تأسیسات و محل‌های مرتبط با برجام نمی‌تواند به تمامی انجام شود. این موضوع به‌طور جدی بر توان آژانس بر تداوم وقوف بر [فعالیت‌ها در] این سایت که تا حد زیادی برای بازگشت به برجام ضروری دانسته شده، اثر می‌گذارد.»
ادعای ردپای ذرات اورانیوم
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اما در ادامه گزارش خود موضوعی مهم را هم ادعا کرد و خطاب به رئیس جلسه گفته که: «وجود ذرات اورانیوم دارای منشأ انسانی در سه محل در ایران که به آژانس اعلام نشده‌اند، همچنین وجود ذرات تغییریافته ایزوتوپی دریکی از این محل‌ها، به‌وضوح نشان می‌دهد مواد هسته‌ای یا تجهیزات آلوده به مواد هسته‌ای در این محل‌ها وجود داشته است.»گروسی همچنین ابراز نگرانی کرده و گفته که من همچنین نگران دفعاتی هستم که بازرسان آژانس در تأسیسات هسته‌ای ایران توسط مأموران امنیتی مورد بازرسی‌های بدنی قرار می‌گیرند. من درخواستم از ایران را برای انجام اقداماتی فوری در راستای اصلاح این وضعیت، اجرای روندهای امنیتی سازگار با شیوه‌های موردقبول بین‌المللی در تأسیسات هسته‌ای و اجرای تعهدات قانونی‌اش درزمینه مصونیت آژانس و بازرسان آن تکرار می‌کنم.»
عدم توافق با مقامات ایران بر سر نظارت هسته‌ای
اما گروسی بعد از گزارشی که به شورای حکام داد در یک کنفرانس خبری هم گفت که: «زمان برای دستیابی آژانس به یک توافق به منظور پایان دادن به بن‌بست بر سر نصب دوربین‌های مداربسته در کارگاه قطعات سانتریفیوژ (در ایران) که در ماه ژوئن هدف یک خرابکاری آشکار قرار گرفته بود، رو به اتمام است». وی با اشاره به مجتمع تسا در کرج افزود: «ما در آستانه رسیدن به نقطه‌ای هستیم که نمی‌توانم تداوم آگاهی نسبت به این مرکز را تضمین کنم.»
بنا بر گزارش رویترز، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قصد دارد در مجتمع تسا کرج که چندی پیش هدف حمله از سوی اسرائیل قرارگرفته بود، مجدداً دوربین‌های مداربسته نصب کند.
مدیرکل آژانس در ادامه گفت که در جریان سفر خود به تهران، به رغم تلاش‌های زیاد نتوانسته است با مقامات ایرانی بر سر موضوع نظارت هسته‌ای و فعالیت‌های راستی آزمایی به توافق دست یابد.
ماجرای ادامه‌دار ایران و آژانس
اما داستان رابطه ایران و آژانس انرژی اتمی ماجرایی است که از اردیبهشت سال ۹۸ و با ارائه ۸ گزارش فصلی درخصوص میزان پایبندی ایران به برجام، فراز و نشیب زیادی را تجربه کرده است.
اکنون با توجه به اینکه گام به گام به هشتمین روز از آذر نزدیک می‌شویم، به نظر می‌آید که تنها باید با صبر به ادامه روند مذاکرات چشم دوخت؛ زیرا نه گروسی به خواسته ایران برای محکوم کردن اسرائیل به خاطر حمله به سایت کرج تن داد و نه ایران راه را برای نظارت‌های بیشتر با آژانس باز کرد
پس از خروج آمریکا از توافق برجام ایران نیز آرام‌آرام از تعهد برجامی خود کاست. سال گذشته با مصوبه مجلس ایران اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد. با این اتفاق بازرسی‌های آژانس محدود شد. از طرف دیگر ایران سطح غنی‌سازی خود را افزایش دهد.
با این حال دولت حسن روحانی برای حفظ احتمال احیای برجام با آژانس توافق کرد که دوربین‌های نظارتی به صورت آفلاین فعالیت کنند و در صورتی که برجام احیا شد ایران به اجرای پروتکل الحاقی باز‌گردد. زمان این توافق سه‌ماهه بود و با پایان سه ماه برجام احیا نشد و ایران و آژانس توافق جدیدی انجام ندادند. پس از تغییر دولت، گروسی به تهران آمد و درواقع توافق قبلی به‌نوعی تمدید شد.
در این بین آژانس سؤال‌ها و ابهامات تازه‌ای نیز درباره برنامه هسته‌ای ایران مطرح کرد که ایران تاکنون به آن‌ها پاسخ نداده است. آخرین گزارش آژانس از فعالیت‌های هسته‌ای ایران بازتاب‌دهنده برخی نگرانی‌های این سازمان بود؛مثلا این سازمان در دومین گزارش فصلی با بیان اینکه ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود با خلوص بالا را افزایش داده است، نوشت: «ذخایر ایران شامل حدود ۱۱۳.۸ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده به شکل ترکیب UF۶ با خلوص تا ۲۰ درصد بعلاوه ۳۴.۲ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده با خلوص تا ۲۰ درصد در قالب سایر ترکیبات است.»
بر اساس این گزارش، آژانس اتمی در ادامه ادعا‌های خود به سایت تِسا در کرج نیز اشاره کرده و افزوده بود: «آژانس قادر به نصب دوربین‌های جایگزین در این کارگاه یا بررسی اینکه آیا تولید لوله‌های رو تور سانتریفیوژ و زیرین در آن از سر گرفته شده است یا خیر، نیست».
در گزارش آژانس همچنین ادعا شده که بازرسان آن در ایران همچنان «در معرض بازرسی‌های فیزیکی شدید توسط مقامات امنیتی در تأسیسات هسته‌ای ایران قرار دارند».
با این اوصاف اما آنچه دیروز از زبان گروسی مطرح شد به نظر حکایت از ناامیدی وی دارد و این سخنان، در شرایطی از سوی او بیان‌شده است که مذاکرات ایران و آژانس اهمیت زیادی داشته و می‌توان گفت در مرحله حساسی قرار گرفته است.
تهران و آژانس مسائل غیرقابل‌حلی میان خود دارند که به نظر می‌رسید سفر گروسی با هدف حل همین معضلات انجام شد؛ اما به نتیجه‌ای که باید نرسید. اکنون با توجه به اینکه گام به گام به هشتمین روز از آذر نزدیک می‌شویم، به نظر می‌آید که تنها باید با صبر به ادامه روند مذاکرات چشم دوخت زیرا نه گروسی به خواسته ایران برای محکوم کردن اسرائیل به خاطر حمله به سایت کرج تن داد و نه ایران راه را برای نظارت‌های بیشتر با آژانس باز کرد .
دیدگاه تان را بنویسید