ترکیه به کشیدن دیوار در مرز ایران بسنده نکرد؛
برج و باروهای هوشمند همسایه ترک
محبوبه ولی
2021، سال تغییر چهره منطقه، به ویژه در اطراف ایران است؛ از نزاع قره‌باغ میان آذربایجان و ارمنستان در شمال گرفته تا قدرت گرفتن طالبان در شرق، معادلات در حوزه پیرامونی ایران را تغییر داده‌اند.
تغییر دیگر که دست کم از جهت فیزیکی بسیار بزرگ است، در مرز ترکیه است. چند ماه پیش خبری از ترکیه رسید که ماهیت آن برای غرور بسیاری از ایرانیان برخورنده بود؛ تصمیم دولت اردوغان برای کشیدن دیوار میان کشورش با ایران.
فارغ از اینکه ابعاد و دلایل سیاسی چنین تصمیمی چیست، آن ترکش‌های خدشه به غرور ملی ایرانیان به بهارستان هم رسید و محمود احمدی‌بی‌غش، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به تندی به این دیوارکشی تاخت.
او با بیان اینکه «هوس‌بازی‌های اردوغان در مرزهای شمال غرب تمام‌شدنی نیست، گفت: «در جریان برخی حصارکشی‌ها، تعرض‌هایی به مرزهای ما می‌شود که وزرای امور خارجه و کشور باید در این خصوص اقدام کنند.»
احمدی‌بی‌غش همچنین از رد پای اردوغان در حمایت از طالبان گفت و بعد هم خطاب به او اظهار کرد: «آقای اردوغان! ایران، مکزیک نیست و تو هم رئیس‌جمهور آمریکای جنایتکار نیستی.»
بیش از یک ماه از این اظهارات تند در مجلس می‌گذرد و نه تنها اردوغان به سرعت این دیوار مرزی را پیش می‌برد و صدای اعتراضی هم از هیچ جانبی بلند نشده، بلکه خبرگزاری آناتولی ترکیه دیروز از اقدامی تازه در مرز ایران و ترکیه خبر داد. این رسانه ترک گزارش داد که ترکیه علاوه بر ساخت دیوار بتنی در امتداد مرزهای مشترک خود با ایران، مشغول ساخت برج‌های هوشمند برای جلوگیری از مهاجرت‌های غیرقانونی و قاچاق کالاست. به گزارش آناتولی دیوار و برج‌ها از استان وان که بیشترین مرز با ایران را دارد تا استان حکاری امتداد یافته و تاکنون 130 کیلومتر گودال حفر و دیوار مرزی به طول هفت کیلومتر نیز تکمیل شده است.
گذشته از مسئله مهاجران افغان، ترکیه انگیزه‌های بسیار دیگری نیز از این دیوارکشی دارد. اولین انگیزه را باید در بلندپروازی‌های اردوغانی جستجو کرد. به عبارتی این دیوارکشی گذشته از هر نیتی، نشانی از آن حس برتری‌جویی اردوغان در خود دارد
مهاجران و دیواری که به سرعت بالا می‌رود
محمد امین بیلمز، فرماندار استان وان در همین گزارش گفته است که صد و سه برج الکترو نوری در امتداد مرز با ایران ساخته شده است. دوربین‌های حرارتی، سنسورها و رادارها مستقر و سیستم‌های عکس‌برداری نصب شده است.
او ادامه داده: ما همچنین کمک زیادی از پهپادها می‌گیریم. نیروهای امنیتی ما در مرز ۲۴ ساعت شبانه‌روز با هماهنگی و با استفاده از تمام داده‌های فناوری فعال هستند.
بدین ترتیب یکی از بزرگترین تغییراتی که در پایان سال 2021 روی چهره محیط پیرامونی ایران دیده خواهد شد، همین دیوارها و برج و باروهای الکترونوری است.
به نظر می‌رسد آنچه در طالبان رخ داده، دست ترکیه را برای سرعت بخشیدن به کشیدن این دیوار بازتر کرده است. گزارش آناتولی اشاره کرده که به گفته مقام‌های آنکارا، استان وان یکی از مقاصد مهاجران افغان است و در هفته‌های اخیر با تشدید درگیری‌ها در این کشور، مهاجران به صورت غیرقانونی وارد ترکیه شده‌اند. حتی در سال گذشته که هنوز طالبان، افغانستان را تصرف نکرده و موج ناگهانی مهاجرت افغان‌ها به راه نیفتاده بود، 500 هزار مهاجر افغان به صورت غیرقانونی وارد ترکیه شده‌اند.
ترکیه هیچ مرز مشترکی با افغانستان ندارد. در عوض از مسیر دریا به اروپا می‌رسد. از سوی دیگر افغانستان در همسایگی ایران است. همین چند گزاره در کنار هم موجب شده تا افغان‌ها به ایران بیایند تا سپس وارد ترکیه و از آن جا راهی اروپا شوند.
ابتدای هفته جاری، ویدئویی از تعدادی اتباع افغانی در پمپ بنزینی در تبریز منتشر شد. موضوع این بود که سکونت اتباع مهاجر خارجی، به ویژه اتباع افغانستان و پاکستان در آذربایجان شرقی ممنوع است و آنطور که جهانگیر اسکندرزاده، مدیرکل دفتر امنیتی و انتظامی استانداری آذربایجان‌شرقی گفته است، بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی این اتباع هیچ گونه مجوزی برای سکونت و اشتغال در آذربایجان شرقی ندارند.
در شرایط بحرانی کنونی، ایران یک مرز بدون دیوار دارد و ترکیه در حال ساخت دیواری است که ادعا می‌شود بعد از دیوار چین و دیواری که ترامپ میان آمریکا و مکزیک کشید، طولانی‌ترین دیوار جهان است!
حضور آنها در تبریز از همین جهت خبرساز بود. این حضور غیرقانونی اما برای ورود به ترکیه بود. اسکندرزاده با اشاره به افزایش اتباع خارجی به ویژه افغان‌ها که قصد ورود غیرقانونی به ترکیه از طریق ایران را دارند، گفته بود که ایران این افراد را به کشورشان بازمی‌گرداند. مسئله اصلی اما این است که افغانستان در شرایطی است که افغان‌ها از هر راهی برای ورود به کشورهای همسایه استفاده می‌کنند؛ شاهد مثالش هم ویدئویی که اخیرا اتباع افغان را در حال بالا رفتن از کوه و مناطق صعب‌العبور برای ورود به خاک ایران نشان می‌داد.
در چنین شرایطی ایران یک مرز بدون دیوار دارد و ترکیه در حال ساخت دیواری است که ادعا می‌شود بعد از دیوار چین و دیواری که ترامپ میان آمریکا و مکزیک کشید، طولانی‌ترین دیوار جهان است!
حس برتری‌جویی پشت دیوار اردوغان
البته گذشته از مسئله مهاجران، ترکیه انگیزه‌های بسیار دیگری نیز از این دیوارکشی دارد. اولین انگیزه را باید در بلندپروازی‌های اردوغانی جستجو کرد. ترکیه در میان همسایگان ایران از بقیه پیشرفته‌تر و مرفه‌تر است و اردوغان در آن در هر نقطه از منطقه دست به ماجراجویی می‌زند تا ترک‌ها را به شکوه دوران عثمانی بازگرداند. این دیوارکشی گذشته از هر نیتی، نشانی از آن حس برتری‌جویی اردوغان در دل خود دارد.
از بعد سیاسی، بسیاری معتقدند که مهاجران بهانه ترکیه برای کشیدن دیوار هستند، انگیزه اصلی اما خلاصی از شرارت‌های گروه‌های مزاحم دولت اوست که مشخصا کرد هستند.
این مزاحمت‌ها بیش از همه از سوی سوریه متوجه ترکیه و دولت اردوغان شد. از این رو سخت‌گیری‌هایی که امروز در مرز با ایران صورت می‌گیرد، پنج سال پیش در مرز با سوریه اعمال شد. پنج سال پیش روزنامه ینی شفق ترکیه خبر داد که این کشور برج‌های مراقبت هوشمند در مرز سوریه با ترکیه نصب خواهد کرد که به دوربین‌های حرارتی مجهز هستند.
به نوشته این روزنامه، ارتش ترکیه همچنین مسلسل‌های خودکار در مرزهای خود با سوریه نصب خواهد کرد تا از ورود غیرقانونی جلوگیری کند. نحوه کار نیز بدین صورت است که وقتی شخصی به اندازه 300 متر به مرزها نزدیک شود در ابتدا به چندین زبان به وی هشدار داده خواهد شد و در صورتی که پاسخ ندهد به سمت او شلیک می‌شود.
اردوغان در این سال‌ها به شدت با کردهای سوریه مقابله کرده است. اما از سوی دیگر آنکارا معتقد است که اعضای پ‌ک‌ک و پژاک در مرز ایران و عراق نیز بسیار فعال هستند و هرگاه که با برخورد دولت ترکیه مواجه می‌شوند، به سوی پناهگاه‌های خود در مرز ایران می‌روند.
چرایی سکوت و تایید تلویحی ایران
تحلیلگران معتقدند که اتفاقا ایران نیز در راستای مقابله با گروه‌های جدایی‌طلب است که مخالفتی با دیوارکشی ترکیه ندارد و حتی از آن استقبال نیز کرده است. چند سال پیش وقتی موضوع دیوارکشی در مرز ایران به تازگی مطرح شده بود، سخنگوی وزارت خارجه در واکنش به آن گفت که جمهوری اسلامی از هر اقدامی در جهت کمک به ثبات مرزهای دو کشور حمایت می‌کند. همچنین کشیدن این دیوار بلند و مجهز در مرز ایران، افغان‌ها را نسبت به عبور از آن، رسیدن به ترکیه و سپس سفر به اروپا ناامید کرده و دست کم جلوی مهاجرت افغان‌هایی که به این نیت وارد ایران می‌شوند را خواهد گرفت. این نیز شاید امتیاز کوچک دیگری برای دولت ایران باشد که از ناحیه این دیوار نصیبش می‌شود؛ به ویژه که خود امکانی برای جلوگیری از ورود مهاجران بیشتر به ایران را ندارد.
اتحادیه اروپا اعلام کرده که حاضر است به کشورهای همسایه افغانستان کمک مالی دهد تا مانع هجوم مهاجران به اروپا شوند. درباره ایران اما مشخص نیست که به دلیل تحریم‌ها، ایران بتواند به راحتی به چنین کمک‌هایی دسترسی پیدا کند.علی رغم تمام این دلایل مقطعی، در درازمدت اما باید دید که اردوغان ماجرای این دیوار را تا کجا ادامه خواهد داد!
دیدگاه تان را بنویسید