ایران نه تنها توافق با گروسی را تمدید نکرد، دسترسی به نطنز را هم محدود کرد؛
دوربین‌های آژانس؛ اهرم فشار ایران بر وین
محبوبه ولی
یک هفته دیگر هم از پایان توافق علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گذشت و نه تنها خبری از تمدید این توافق نشد، بلکه به نظر می‌رسد ایران تصمیمی برای تداوم این توافق ندارد.
این توافق مقرر می‌کرد که همزمان با محدود شدن دسترسی بازرسان آژانس به فعالیت‌های هسته‌ای ایران در پی تصویب قانون اقدام راهبردی در مجلس ایران، دوربین‌های آژانس در تاسیسات هسته‌ای روشن بمانند و پس از توافق در وین اطلاعات این دوربین‌ها در اختیار آژانس قرار گیرد. در صورت عدم توافق در وین نیز آنچه این دوربین‌ها ضبط کرده‌اند برای همیشه پاک شود.
توافق مذکور سه ماهه بود و ماه گذشته گفته شد که برای یک ماه دیگر نیز تمدید شده است اما آن یک ماه نیز هفته قبل به اتمام رسید و آژانس برای تمدید دوباره آن پاسخ مثبتی از ایران نگرفت. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشور هفته گذشته در نشست خبری خود اعلام کرد که هنوز تصمیمی برای تمدید توافق با آژانس گرفته نشده است.
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس اما در مجلس گفت که فیلم‌های ضبط شده هیچ وقت به آژانس داده نمی‌شود. بدین ترتیب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و طرف‌های نگران از برنامه هسته‌ای ایران، روزهای گذشته را در چالش بی‌خبری از فعالیت هسته‌ای ایران و انتظار برای پاسخ ایران به درخواست تمدید این توافق سپری کردند.
سی‌ان‌ان: ایران قصدی برای از بین بردن اطلاعات ندارد
سی‌ان‌ان اما دیروز از قول یک مقام بلندپایه ایرانی مدعی شد که تهران تا قبل از احیای برجام، اجازه دسترسی به تصاویر مراکز هسته‌ای را نمی‌دهد.
این شبکه خبری نامی از آن مقام بلندپایه ایرانی نبرده اما از قول او نوشته است که «جمهوری اسلامی قصد دارد تا زمانی که توافق برجام احیا نشده، مانع از مشاهده داده‌های تاسیسات هسته‌ای خود توسط ماموران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شود.»
این مقام مسئول در عین حال به سی‌ان‌ان گفته که جمهوری اسلامی قصدی برای از بین بردن داده‌های مراکز هسته‌ای خود تا زمان ادامه مذاکرات وین ندارد و اگر مذاکرات وین با موفقیت همراه باشد، ایران قطعا تصاویر دوربین‌های نظارتی را به آژانس انرژی اتمی نشان خواهد داد.
لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال خبر داده که معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هفته جاری به تهران سفر می‌کند و گزارش جدید خود درباره ایران به شورای حکام را مبتنی بر این سفر تنظیم خواهد کرد
از این اظهارات چنین برمی‌آید که ایران قصد دارد از این موضوع به عنوان اهرم فشار بر مذاکرات وین استفاده کند. خود سی‌ان‌ان درباره آن نوشته است: «چنین کاری به منظور فشار بر طرف‌های مذاکره‌کننده در وین اتریش برای برگرداندن آمریکا به برجام است.»
سوءاستفاده از حسن نیت ایران
نه تنها سی‌ان‌ان، بلکه تحلیلگران داخلی نیز از رفتار ایران در قبال آژانس و توافق با آن همین تفسیر را ارائه می‌دهند. خبرگزاری ایسنا نیز روز جمعه گفت‌وگویی با عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپولتیک دانشگاه منتشر کرد که در این گفت‌وگو درباره چرایی عدم تمدید توافق ایران با آژانس، تصریح کرد: «ایران احساس می‌کند خواسته‌هایش در مورد رفع تحریم‌ها عملی نشده و آمریکایی‌ها در این مراحل آخر مقاومت می‌کنند. بنابراین از نظر ایران بهتر این است که توافق با آژانس را تمدید نکند تا آنها تحت فشار قرار گرفته و با خواسته طرف ایرانی موافقت کنند.»
فرجی‌راد ادامه داد: «در واقع ایران به این نتیجه رسیده که وقتی دوربین‌های آژانس کار نکنند و نظارتی هم نداشته باشند، طرف‌های مذاکره‌کننده در وین تصمیم دیگری اتخاذ خواهند کرد.»
ایران علی‌رغم مصوبه مجلس که دولت را موظف به قطع دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای می‌کرد، توافق مذکور را برای نشان دادن حسن نیت خود با رافائل گروسی امضا کرد. حالا اما احساس می‌کند که طرف مقابل در حال سو‌ء استفاده از آن حسن‌نیت است. از این رو نه تنها توافق با آژانس را تمدید نکرده، بلکه هفته گذشته اعلام شد که دسترسی بازرسان آژانس به نطنز را هم محدود کرده است.
آنطور که رویترز گزارش کرده این محدودیت در پی خرابکاری‌های اخیر در تاسیسات هسته‌ای نطنز و به دلایل امنیتی ایجاد شده است. بدین ترتیب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان یک نهاد ناظر که موظف به ارائه گزارش به شورای حکام است، در وضعیتی سردرگم نسبت به برنامه هسته‌ای ایران به سر می‌برد و همه چیز منوط به توافق در وین شده است.
ایران علی‌رغم مصوبه مجلس که دولت را موظف به قطع دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای می‌کرد، توافق مذکور را برای نشان دادن حسن نیت خود با رافائل گروسی امضا کرد. حالا اما احساس می‌کند که طرف مقابل در حال سوءاستفاده از آن حسن نیت است
فشار بر ایران برای تغییر تصمیمش
اما این تصمیم و سیاست جدید ایران در قبال آژانس چقدر منجر به تسریع مذاکرات در وین خواهد شد؟ آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا پیشتر منقضی شدن توافق ایران با آژانس را «نگرانی عمیق» خوانده بود. فرانسه هم هفته گذشته با ابراز نگرانی شدید خواستار تداوم همکاری ایران با آژانس شده بود.
علی‌رغم این ابراز نگرانی‌ها به نظر می‌رسد، طرف‌ها در وین قبل از هرگونه سرعت بخشیدن به مذاکرات، برای بازگرداندن ایران به توافق با آژانس تلاش کنند. جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید روز جمعه در کنفرانس خبری خود، در پاسخ به این پرسش که توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد بازرسی از سایت‌ها در ایران یک هفته است که به پایان رسیده و تمدید نشده است، آیا این مساله نگرانی ایجاد می‌کند و تاثیری بر مذاکرات دارد، گفت: «این گونه تجربیات را در مذاکرات پیشین با ایران داشتیم و از آغاز این مذاکرات هم انتظار داشتیم که در مسیر دستیابی به توافق با ایران با چالش‌هایی روبرو شویم.»
او با بیان اینکه ایران باید از تعهداتش به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیروی کرده و به الزاماتش تحت پادمان با آن نهاد متعهد بماند، ادامه داده: «ما در حال مشورت با متحدین و شرکایمان برای حمایت از وظایف آژانس و مدیر کل آن نهاد در این زمینه هستیم.»
معاون گروسی به تهران می‌آید
همزمان با این اظهارات ساکی، لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال خبر داده که معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هفته جاری به تهران سفر می‌کند. او طی رشته توئیتی به این موضوع پرداخته و نوشته است: «انتظار می‌رود بازرسان هفته آینده دسترسی مناسب به نطنز داشته باشند. متوجه شدم که یک مقام ارشد آژانس هفته آینده (هفته آینده غربی) بعد از آنکه ایران به درخواست برای دیدار از سوی او به منظور گفت‌وگو در اواخر ژوئن نه گفته بود، به تهران سفر خواهد کرد.»
او افزوده است: «برخی دیپلمات‌ها فکر می‌کنند بسته به بازخوردی که معاون مدیرکل آژانس هفته آینده در تهران بگیرد، ممکن است گزارشی در روزهای آینده به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داده شود.» بنابراین به نظر می‌رسد معاون گروسی به تهران می‌آید تا تکلیف توافق با تهران را روشن کرده و گزارش تازه درباره ایران را با توجه به موفقیت یا عدم موفقیتش در این ماموریت تنظیم کند. از این رو قطعا در این سفر، آسیب‌های ناشی از عدم این تمدید توافق به ایران گوشزد خواهد کرد. اما اینکه آیا ایران تصمیم خود درباره همکاری با آژانس را پس از این سفر تغییر خواهد داد یا نه، موضوعی است که باید منتظر آن ماند. هرچند که به نظر نمی‌رسد با توجه به روند کُند مذاکرات در وین، ایران انگیزه‌ای برای اتخاذ تصمیم جدید داشته باشد.
دیدگاه تان را بنویسید