یک ایران با دولت‌ها و قدرت‌های موازی

محبوبه ولی

ایران بارها به جهان و به خصوص کشورهایی که با آن زاویه دارند این پیام را مخابره کرده که «قدرت در ایران چندپاره است» و اتفاقا این قدرت‌ها هر یک سخنگوی خاص خود را دارند که لزوما مواضع مشترکی از تریبون‌های آنها شنیده نمی‌شود؛ تازه‌ترین نمونه‌اش هم اظهارات یک نظامی کهنه‌کار درباره کمک‌های نظامی و مستشاری ایران به یمن است که وزارت خارجه آن را انکار کرد، اما گوینده بر آنچه گفته اصرار دارد.

رستم قاسمی، همان آخرین وزیر نفت دولت محمود احمدی‌نژاد است که پیش از وزیر شدنش در سال 90، در طول سال‌های 86 تا 90 فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیا بود. او این روزهای در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 نیز برای کاندیداتوری در این انتخابات اعلام آمادگی کرده است.

آنچه نام او را طی چند روز گذشته در خبرها پرتکرار کرده؛ اما مربوط به بخشی از مصاحبه‌اش با پایگاه خبری روسیا الیوم است که در آن کمک مستشاری و نظامی ایران به حوثی‌های یمن را تایید کرده است؛ این تایید او در حالی است که تریبون رسمی سیاست خارجی ایران یعنی وزارت خارجه همواره کمک نظامی به یمن را تکذیب کرده است.

تیم لندرکینگ، نماینده ویژه آمریکا در یمن، کمک‌های جمهوری اسلامی ایران به حوثی‌ها را «قابل اعتنا و مرگبار» توصیف کرده و خواستار همکاری بین‌المللی برای توقف حمایت‌های تسلیحاتی ایران از این گروه شده بود

روایت‌های پرشمار از حضور نظامی ایران در یمن

علی‌رغم این تکذیب‌ها، ایران همواره از سوی کشورهای مختلف و به طور ویژه کشورهای عرب منطقه مانند عربستان و بحرین، بابت حضور نظامی در یمن مورد هجمه و اتهام قرار گرفته است.

چند هفته پیش عادل الجبیر، وزیر خارجه سابق عربستان در گفت‌وگویی با شبکه خبری عرب‌نیوز، گفت همه موشک‌ها و پهپادهایی که یمنی‌ها با استفاده از آنها به عمق خاک عربستان حمله می‌کنند، ساخت ایران هستند یا اینکه از جانب ایران تامین می‌شوند.

او ادامه داده بود که برخی از این تجهیزات از راه دریا وارد یمن می‌شوند.

گزارش‌های متعددی نیز در رسانه‌های خارجی وجود دارند مبنی بر اینکه سپاه پاسداران ایران هر بار مسیرهای جدیدی برای ارسال مخفیانه سلاح و تجهیزات نظامی به یمن پیدا می‌کند. در یکی از این گزارش‌ها رویترز نوشته است که سپاه پیش از این تجهیزات نظامی را از طریق سومالی به مناطق تحت کنترل حوثی‌ها می‌فرستاده که با خطر رویارویی با کشتی‌های گشتی بین‌المللی همراه بوده؛ اخیرا اما کمک‌های نظامی خود را با کشتی‌های کوچک‌تری در مناطقی در دریای عمان که خطر مواجهه با گشت‌های بین‌المللی در آن کمتر است می‌رساند. این رسانه‌ها همچنین مدعی شده بود که ایران سلاح‌های پیشرفته‌ای مانند موشک دوربرد، موشک ضدتانک و پهپاد به یمن فرستاده و همچنین شیعه‌های عرب و افغان را برای آموزش نظامی حوثی‌ها به یمن اعزام کرده است.

دستاویزی برای مطالبه برجام منطقه‌ای

ایران اما همواره این روایت‌ها و اصرار عربستان بر ادعای خود مبنی بر کمک نظامی جمهوری اسلامی به یمن را به منزله سرپوش گذاشتن سعودی بر شکست خود در یمن عنوان کرده است.

با این وجود شواهد و اظهاراتی از نوع آنچه که رستم قاسمی گفته است، همواره ابزاری در دست کشورهای منطقه بوده تا برای شکل‌گیری یک برجام منطقه‌ای به قدرت‌های جهانی فشار بیاورند. این موضوع همچنین به دستاویزی برای چانه‌زنی بر سر توان موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران بدل شده است.  همین سه روز پیش، تیم لندرکینگ، نماینده ویژه آمریکا در یمن، کمک‌های جمهوری اسلامی ایران به حوثی‌ها را «قابل اعتنا و مرگبار» توصیف کرده و خواستار همکاری بین‌المللی برای توقف حمایت‌های تسلیحاتی ایران از این گروه شده بود.

گذشته از منازعات جناحی اما در سطحی کلان‌تر، این ناهمسویی از سوی چهره‌ها و نهادهای قدرت در سیاست خارجی، تصویری از یک ایران آشفته با دولت‌ها و قدرت‌های موازی را به نمایش می‌گذارد که در نهایت به زیان منافع ملی خواهد بود

از وزارت خارجه انکار، از نظامیان اصرار

دولت برای رهایی از بار این فشارها، همواره ادعاها و اظهارات درباره حمایت‌های نظامی از یمن را تکذیب کرده است. پس از انتشار مصاحبه قاسمی با روسیا الیوم نیز وزارت خارجه با صدور بیانیه‌ای آنچه قاسمی گفته بود را تکذیب و بار دیگر تاکید کرد که «حمایت ایران از یمن یک حمایت سیاسی است».

در حالی که انتظار می‌رود موضع نهایی درباره سیاست خارجی از سوی تریبون رسمی آن یعنی وزارت خارجه دولت اعلام شود، فرمانده سابق قرارگاه خاتم‌الانبیا و کاندیدای امروز انتخابات ریاست جمهوری اما بر موضع خود صحه گذاشت و در واکنش به تکذیب وزارت خارجه نوشت: «آقایان وزارت امور خارجه چنان درگیر بازیِ مذاکرات بی‌فرجام شده‌اند که سیاست‌های انقلاب اسلامی ایران را فراموش کرده‌اند!»

از این کنایه او چنین برمی‌آید که سیاست انقلاب اسلامی صرفا حمایت سیاسی از یمن نیست، بلکه حمایت نظامی و مستشاری را شامل می‌شود؛ آنگونه که در سوریه نیز چنین است. او فیلمی نیز از اظهارات سرلشکر باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح درباره کمک‌های مستشاری ایران به مجاهدان یمنی منتشر کرد.

سرلشکر باقری و چند تن دیگر از مقامات نظامی ایران پیش از این نیز اظهاراتی مبنی بر تایید کمک‌های مستشاری ایران به یمن داشته‌اند.

عضو انصارالله یمن: این اظهارات برای تحریک است

آنطور که از اظهارات عضو شورای عالی سیاسی جنبش انصارالله یمن برمی‌آید، ظاهرا خود انصارالله یمن نیز چندان دل خوشی از گفته‌های رستمی ندارد. محمدعلی الحوثی به بخش عربی اسپوتنیک گفته است: «چه بسا این اظهارات قاسمی تحریکی برای کشورهای خلیج(فارس) برای ورود به جنگ مستقیم با آنان است، به اعتقاد من این اظهارات تنها برای تحریک است.»

واکنش منفی‌ عضو انصارلله یمن هم اما موجب نشد تا رستم قاسمی، گفته‌های خود را اصلاح کند. فارغ از اینکه آنچه او گفته درست است یا نه، نکته قابل توجه زمان طرح این موضوع است. طرح آن در شرایطی که مذاکرات برجامی در وین و گفت‌وگوهای پشت درهای بسته تهران - ریاض در بغداد برقرار است، می‌تواند سنگی پیش پای این دو باشد.

برخی بر این باورند که جریان رقیب تمایلی به دستیابی دولت فعلی به صلح در وین و توافق با ریاض ندارد، از این رو از هر رخدادی که منجر به شکست این توافقات شود، استقبال می‌کند.

گذشته از منازعات جناحی اما در سطحی کلان‌تر، این ناهمسویی از سوی چهره‌ها و نهادهای قدرت در سیاست خارجی، تصویری از یک ایران آشفته با دولت‌ها و قدرت‌های موازی را به نمایش می‌گذارد که در نهایت به زیان منافع ملی خواهد بود.