ایران گفت‌وگوهای جامع با اتحادیه اروپا را تعلیق کرد؛
دور تازه بحران با مشکل دیرپای «حقوق بشر»
محبوبه ولی
تحریم‌های غیربرجامی که برخی از آنها مربوط به تحریم‌های حقوق بشری می‌شوند، یکی از موانع جدی پیش‌روی مذاکره‌کنندگان در وین برای احیای برجام است. ایران تاکید می‌کند که برای بازگشت کامل به تعهداتش، آمریکا باید تمام تحریم‌هایی که علیه ایران اعمال کرده را لغو کند، آمریکا این خواسته را رد و اعلام کرده که صرفا تحریم‌های هسته‌ای و ذیل برجام را برخواهد داشت.
موضوع اما این است که دونالد ترامپ، پس از خروجش از برجام، علاوه بر بازگرداندن تحریم‌های ذیل برجام، برچسب بسیاری از آنها را نیز از هسته‌ای به غیرهسته‌ای تغییر داد. مثلا تحریم هسته‌ای بانک‌ها به تحریم ذیل قانون مبارزه با پولشویی و تروریسم تغییر کرد و برخی تحریم‌های دیگر نیز از هسته‌ای به حقوق بشری تغییر شکل دادند؛ از این رو حتی در صورت بازگشت آمریکا به برجام و لغو تحریم‌های هسته‌ای، بسیاری از این تحریم‌ها به قوت خود باقی خواهند ماند.
تحریم‌های حقوق بشری یکی از مهمترین آنها هستند که اقدام جدید اتحادیه اروپا، نشانی از این است که اروپا نیز از این دست تحریم‌ها حمایت می‌کند. هر بار مسائل مختلفی از اعدام‌ها و زندانیان دوتابعیتی گرفته تا بازجویی‌ها و اعترافات متهمان سیاسی و امنیتی دستمایه فشارهای حقوق بشری به ایران می‌شود.
سال گذشته نماینده آلمان در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، بیانیه مشترک 47 تحت عنوان «حمایت از شجاعت مدافعان حقوق بشر در ایران» را در چهل و پنجمین نشست این شورا قرائت کرد.
در بیانیه مذکور، 47 کشور، «نقض شدید حقوق بشر در ایران» را محکوم کرده و خواستار آزادی زندانیان سیاسی شده بودند. اعدام نوید افکاری یکی از مواردی بود که بیانیه مذکور مشخصا آن را محکوم کرده و به طور کلی در بیانیه‌شان از اعدام‌ها در ایران، نقض آزادی بیان و تجمع، شکنجه و بدرفتاری با بازداشت‌شدگان، اعتراف‌های اجباری و عدم دسترسی به دادرسی عادلانه در ایران انتقاد کرده بودند.
تحریم سه زندان، یک زن و هفت مرد
این بار اما اتحادیه اروپا رسما چندین مقام و نهاد ایرانی را تحریم کرده است؛ دلیل این تحریم‌های تازه نیز رفتار ایران در قبال اعتراضات آبان 98 به افزایش ناگهانی قیمت بنزین است. دوشنبه هفته جاری، اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که هشت مقام و سه نهاد ایرانی را به لیست تحریم‌های خود اضافه کرده است.
بنا بر اعلام اتحادیه اروپا، غلامرضا سلیمانی، رئیس سازمان بسیج مستضعفین، حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، حسن کرمی، فرمانده یگان ویژه نیروی انتظامی، حسین پاکپور، فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، حسین اشتری، فرمانده نیروی انتظامی، غلامرضا ضیائی، رئیس سابق زندان اوین، حسن شاهوارپور، فرمانده سپاه ولی‌عصر استان خوزستان تحریم شده‌اند.
در میان آنان نام یک زن نیز به چشم می‌خورد؛ لیلا واثقی، فرماندار شهر قدس. پیشتر انتشار ویدئویی از او که می‌گفت دستور تیراندازی در جریان اعتراضات بنزینی را داده است، بسیار خبرساز شده بود و اکنون اتحادیه اروپا او را نیز به لیست تحریم‌های حقوق بشری خود اضافه کرده است.
سه نهاد تحریم شده نیز زندان‌های اوین، فشافویه و رجایی‌شهر هستند که اتحادیه اروپا آنها را نیز مرتبط با نقض حقوق بشر در جریان اعتراضات آبان 98 دانسته است.
اتحادیه اروپا در اعلامیه جدید خود عنوان کرده که این نهاد تاکنون 89 مقام و چهار نهاد ایرانی را در فهرست تحریم‌های حقوق بشری خود قرار داده است. این تحریم‌ها نیز شامل ممنوعیت سفر و مسدود شدن دارایی‌های تحریم‌شدگان در کشورهای اروپایی است.
پای مذاکرات وین در میان است؟
اتحادیه اروپا از سال 2013 تاکنون هیچ ایرانی را به فهرست تحریم‌های حقوق بشری خود اضافه نکرده بود. حالا اما بسیاری این اقدام و همزمانی آن با مذاکرات وین را معنادار تلقی می‌کنند. برخی معتقدند این تحریم‌ها برای تحت فشار گذاشتن ایران پشت میز مذاکره است.
دیپلمات‌های اروپایی اما چنین ادعایی را رد و اظهار کرده‌اند که این اقدام در راستای این است که اتحادیه اروپا به دنبال اتخاذ مواضع سختگیرانه‌تری برای حمایت از حقوق بشر است. در همین راستا نیز اشاره می‌کنند که این اتحادیه علاوه بر ایران، طی ماه جاری، 11 فرد در کشورهای چین، روسیه، لیبی و کره شمالی را نیز تحریم کرده است.
سخنگوی وزارت امور خارجه ضمن محکوم کردن اقدام اتحادیه اروپا، اعلام کرد که ایران «گفت‌وگوهای جامع با اتحادیه اروپا شامل گفت‌وگوهای حقوق بشری و تمامی همکاری‌های ناشی از این گفت‌وگوها، به ویژه در حوزه‌های تروریسم، مواد مخدر و پناهندگان را به حالت تعلیق در می‌آورد
دعوای حقوق بشری بین ایران و اروپا همواره وجود داشته است تا جایی که برای آن در سال 2007 سازمانی به نام «سازمان حقوق بشر ایران» تاسیس شد. این سازمان که کارش تمرکز بر موارد نقض حقوق بشر در ایران و به ویژه اعدام‌هاست، اعلام کرده که در سال گذشته میلادی دست کم 276 زندانی در ایران اعدام شده‌اند.
واکنش ایران
ایران اما همواره علاوه بر رد اتهامات حقوقی بشری، اروپا و آمریکا را به دلایلی مانند آغشته بودن دستانشان به جنایات یمن، متهم به نقض حقوق بشر کرده است.
اکنون نیز ایران در واکنش به تحریم‌های تازه حقوق بشری اتحادیه پس از 14 سال، واکنشی تهدیدآمیز نشان داده است. ایران همواره بر نقش خود در همکاری با اروپا در حوزه پناهجویان، مواد مخدر و تروریسم تاکید کرده است.
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران دو سال پیش وقتی می‌خواست درباره نتایج زیانبار بی‌عملی اروپا و آمریکا به تعهدات برجامی‌شان در قبال ایران اشاره کند، تصریح کرد که اگر ایران ضعیف شود دیگر توانایی جلوگیری از هجوم مهاجران و سرازیر شدن مواد مخدر به دروازه‌های اروپا را نخواهد داشت.
با بیانیه اخیر اروپا اما خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران دیروز ضمن محکوم کردن اقدام اتحادیه اروپا، اعلام کرد که ایران «گفت‌وگوهای جامع با اتحادیه اروپا شامل گفت‌وگوهای حقوق بشری و تمامی همکاری‌های ناشی از این گفت‌وگوها، به ویژه در حوزه‌های تروریسم، مواد مخدر و پناهندگان را به حالت تعلیق درمی‌آورد.
پیشتر انتشار ویدئویی از لیلا واثقی، فرماندار شهر قدس که می‌گفت دستور تیراندازی در جریان اعتراضات بنزینی را داده است، بسیار خبرساز شده بود. حالا اتحادیه اروپا او را نیز به لیست تحریم‌های حقوق بشری خود اضافه کرده است
او از اقدام متقابل ایران نیز خبر داد و گفت: «جمهوری اسلامی ایران تحریم‌های متقابل را در واکنش به اقدام اتحادیه اروپا در دست بررسی دارد که متعاقبا اعلام خواهد شد.»
بدین ترتیب دور تسلسل دعواهای حقوق بشری غرب و ایران در فاز جدیدی ادامه یافته و گرچه برخی دیپلمات‌ها معتقدند این دعوای تازه، تاثیری بر روند مذاکرات وین نخواهد داشت اما به هر حال پیام روشنی برای ایران است مبنی بر اینکه اروپا سر سازگاری بر سر این موضوع را با ایران ندارد و کماکان حقوق بشر بستر چالش‌های تازه است. پیام دیگر این است که اتحادیه اروپا نیز بر همان موضع آمریکا مبنی بر عدم لغو تحریم‌های غیرهسته‌ای که تحریم‌های حقوق بشری را نیز شامل می‌شود، استوار است.
دیدگاه تان را بنویسید