چرا صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام منتفی شد؟
پشت پرده یک عقب‌نشینی
محبوبه ولی
سخنگوی وزارت خارجه ایران گفته است اینکه بعد از یک هفته مانور تبلیغاتی روی صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این طرح منتفی شده، به دلیل تلاش‌های فشرده دیپلماتیک در تهران، وین و پایتخت‌های همه اعضای شورای حکام به ویژه سه کشور اروپایی و همچنین همراهی چین و روسیه است.
این سخن به معنی آن است که ایران یک هفته فشرده دیپلماتیک در وین، پاریس، برلین و لندن و برخی پایتخت‌های دیگر داشته است. اما ایران در این مذاکرات فشرده دیپلماتیک چه گفته و اساسا در این یک هفته چه رخ داده که موجب شده تروئیکای اروپایی از تصمیمش برای صدور قطعنامه علیه ایران عقب بنشیند.
تهدید یا نرمش ایران؟
پنجشنبه گذشته در حالی که بسیاری از ناظران منتظر صدور قطعنامه شورای حکام علیه ایران بودند، منابع خبری، خبر دادند که تروئیکای اروپایی قطعنامه‌ای که برای محکومیت ایران در شورای حکام، آمده شده بود را کنار گذاشته است. بدین ترتیب مسئله برجام در روند سینوسی خود یک فراز و فرود دیگر را تجربه کرد. چند روز قبل‌تر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران هشدار داده بود که چنین اقدامی باعث به هم ریخته شدن شرایط خواهد شد.
او اظهار امیدواری کرده بود که با غلبه عقل برای اعضای شورای حکام، چنین اتفاقی نیفتد و در عین حال تهدید کرده بود که اگر چنین شود «ایران هم راهکارهایی دارد.»
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری نیز با اشاره به همکاری ایران با آژانس، گفته بود: «عده‌ای که فکر آنها به درستی کار نمی‌کند و متاسفانه از کشورهای اروپایی هستند که ادعای دوستی با ایران را دارند، این روزها به دنبال تصویب قطعنامه علیه ایران هستند، من به آنها نصیحت می‌کنم که این کار را نکنند.»
برخی این هشدارها و تهدیدهای مقامات تهران را دلیل عقب‌نشینی تروئیکا و آمریکا از صدور قطعنامه علیه ایران عنوان کرده و احتمال می‌دهند که در مذاکرات فشرده هفته گذشته این تهدیدها با جزئیات بیشتری به اطلاع طرف غربی رسیده است.
برخی دیگر اما نظر کاملا برعکسی دارند. آنها معتقدند هشدارهای تهران مصرف داخلی داشته و آنها اتفاقا برخلاف این تهدیدها، در مذاکرات نزدیک پالس‌های مثبت به طرف مقابل فرستاده‌اند.
در همین راستا، رویترز هم پس از منتفی شدن صدور قطعنامه علیه ایران، به نقل از یک منبع دیپلماتیک فرانسه اعلام کرد که ایران طی روزهای اخیر نشانه‌های امیدوارکننده‌ای در زمینه احیای مذاکرات غیررسمی با حضور آمریکا نشان داده است.
این اظهارات در حالی است که تهران اخیرا پیشنهاد اتحادیه اروپا برای برگزاری مذاکراتی با حضور طرفین برجام و آمریکا را رد کرده است. حالا اما رویترز و بسیاری از سیاستمداران صرف نظر تروئیکای اروپایی از فشار تازه‌ای که برای تهران تدارک دیده بودند را ناشی از چراغ سبز تهران درباره پیشنهاد اتحادیه اروپا می‌دانند.
بایدن ترمز تروئیکای اروپایی را کشیده است؟
برخی دیگر آن را اتفاقا حاصل تلاش دیپلماتیک دولت بایدن تفسیر می‌کنند. به باور آنها موضع تروئیکای اروپایی اکنون در مقابل ایران بسیار تندتر از موضع آمریکاست و دولت بایدن قصد ندارد که با داغ کردن تنور آنها، پنجره دیپلماسی با تهران را ببندد؛ از این رو شرکای اروپایی‌اش را به سوی لغو این قطعنامه سوق داده است.
رضا فرجی‌راد، سفیر سابق ایران در نروژ و کارشناس سیاست خارجی در این باره به «انتخاب» گفته است: «کشورهای تروئیکا سیاست‌های تهاجمی‌تری نسبت به ایران دارند و به نظر می‌رسد که در این مسئله نیز یک اختلاف نظر بین تروئیکا و اتحادیه اروپا وجود داشت. همچنان که آقای بورل تلاش دارد که برجام بدون شرط جدیدی احیا شود، ولی فرانسه و انگلیس و کمی هم آلمان می‌خواهند مسائل دیگری مانند موضوع موشکی وارد موضوع مذاکرات برجام شود.»
او البته تاکید کرده که پا پس کشیدن از صدور قطعنامه علیه ایران یعنی اروپا و به ویژه آمریکا که اخیرا مواضع منعطفی نشان داده‌اند، نمی‌خواهند شرایط را سخت‌تر و پیچیده‌تر کنند.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز عصر پنجشنبه تلویحا به تلاش این کشور برای منتفی شدن قطعنامه مذکور اشاره کرد. وی با اظهار رضایت از نتیجه‌ای که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس در سفر به ایران گرفته، گفت: «مدیر کل آژانس، طرحی را برای پرداختن ایران به مسائل پاسخ‌داده‌نشده در خصوص برنامه هسته‌ای ارائه کرد.»
پرایس در ادامه افزود: «با حمایت کامل ایالات متحده آمریکا، سه کشور اروپایی به این نتیجه رسیدند که بهترین روش برای حمایت از ابتکار مدیرکل، پیش نبردن پیش‌نویس قطعنامه در نشست شورای حکام است.»
فرجی‌راد: احتمال احیای برجام ۹۰ درصد است. افراد موثر در داخل کشور ما خیلی دنبال این نیستند که احیای برجام و لغو تحریم‌ها را به شهریور یا بعد از آن موکول کنند. آمریکا و اروپا هم خیلی راغب نیستند که صبر کنند دولت روحانی برود
نقش پررنگ چین و روسیه
شماری دیگر مخالفت جدی چین و روسیه با این قطعنامه را از دلایل مهم منتفی شدن آن عنوان می‌کنند. میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین چهارشنبه گذشته در حالی که شورای حکام در یک قدمی صدور قطعنامه علیه ایران بود، به شدت به این اقدام تاخت و ضمن اینکه آن را «احمقانه» و «یک اقدام سیاسی خطرناک» خواند، به مبتکران این قطعنامه گفت: «اگر آماده نیستید که با یک بحران احتمالی بین‌المللی مواجه شوید، پس از اقدامات عجولانه پرهیز کنید. بیایید فرصتی برای دیپلماسی فراهم کنیم.»
دیروز نیز اولیانوف پس از منتفی شدن صدور قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپایی، خواستار به کار بستن حداکثر دیپلماسی برای حل و فصل مسئله ایران شد.
نه تنها روسیه، بلکه آمریکا نیز بر همین دیپلماسی تاکید دارد. در گزارش راهبرد دولت جو بایدن در برابر «تهدیدها» و «چالش‌های امنیت ملی آمریکا» که چهارشنبه گذشته با عنوان «راهنمای استراتژیک امنیت ملی موقت» منتشر شد، درباره «ایران» آمده است: «ما با همکاری با متحدان و شرکای‌مان، دیپلماسی را برای رسیدگی به برنامه هسته‌ای ایران و دیگر فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده‌اش پیگیری خواهیم کرد.»
دیر و زود دارد؛ سوخت و سوز نه
در نهایت باید گفت به احتمال زیاد مجموع عواملی که در این نوشتار آمد، منجر به منتفی شدن صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام شد. اما اکنون باید پرسید، گام بعدی چیست؟ این تصمیم، مقدمه چه اقدامی است؟ آیا می‌تواند مقدمه توافق و تفاهم نهایی باشد؟
رویترز به نقل از مقام دیپلماتیک فرانسوی نوشته هدف این است که همه طرف‌های موضوع هسته‌ای ایران پیش از آغاز نوروز به میز مذاکره آورده شوند. العربی الجدید اما با اشاره به طناب‌کشی ایران و طرف مقابل بر سر برجام، پیش‌بینی کرده که احتمالا کش و قوس‌ها بین تهران و واشنگتن تا پس از انتخابات ایران ادامه داشته باشد.
رویترز پس از منتفی شدن صدور قطعنامه علیه ایران، به نقل از یک منبع دیپلماتیک فرانسه اعلام کرد که ایران طی روزهای اخیر نشانه‌های امیدوارکننده‌ای در زمینه احیای مذاکرات غیررسمی با حضور آمریکا نشان داده است
فرجی‌راد اما در این باره و در پاسخ به اینکه آیا احیای برجام به عمر دولت روحانی قد خواهد داد یا نه، گفته است: «افراد موثر در داخل کشور ما خیلی دنبال این نیستند که احیای برجام و لغو تحریم‌ها را به شهریور یا تاریخی بعد از آن موکول کنند و در مقابل نیز آمریکا و اروپا خیلی راغب نیستند که صبر کنند دولت روحانی برود و سپس مسئله را حل کنند. چراکه بحث اورانیوم فلزی و غنی‌سازی برای آنان خیلی مهم است و زمان ۱۰ ماهه آن هم در منطقه‌ای مانند خاورمیانه، زمان زیادی است و امکان دارد در این مدت اتفاقات زیادی رخ بدهد.»
او ادامه داده است: «به نظرم احتمال احیای برجام ۹۰ درصد است و اگر طرفین اجازه بروز و تشدید حواشی را ندهند و شرایط را مدیریت کنند، قطعا مقدمات احیای برجام، بهتر فراهم خواهد شد.»
بدین ترتیب باید گفت که نمی‌توان زمان قطعی برای توافق بر سر برجام تعیین کرد اما آنچه از تحلیل تحلیلگران روشن است، این است که مذاکره بر سر این موضوع، دیر و زود دارد اما سوخت و سوز ندارد؛ به این معنا که ناگزیر رخ خواهد داد.
دیدگاه تان را بنویسید