ایران پنج اسفند از پروتکل الحاقی خارج می‌شود
دیپلماسی بچرخ تا بچرخیم
محبوبه ولی
بایدن تحریم‌ها را برنداشت. او به آنچه ترامپ از خود به جای گذاشت، پشت نکرد. حالا ایران قصد کرده در پاسخ، اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کند و به او و شرکای اروپایی‌اش پیام دهد حال که فشار و تحریم را برنمی‌دارید، «پس بچرخ تا بچرخیم».
بدین ترتیب آمریکا همچنان می‌چرخد، ایران هم می‌چرخد و در این میان این مردم هستند که لای چرخ‌دنده‌های هر دو چرخش له می‌شوند. یعنی وقتی آمریکا تحریم می‌کند، دودش به چشم مردم ایران می‌رود و وقتی ایران حرکت متقابلی می‌کند، باز هم دود آن راهی چشم مردم می‌شود.
هرچند که مجلس اسم طرح خود برای خروج ایران از پروتکل الحاقی را گذاشته «اقدام راهبردی برای رفع تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران»، اما به قول کاربری در توئیتر، اولین واکنش به این خروج را بورس خود ایران نشان خواهد داد. در واقع هیچ بعید نیست که با خروج قریب‌الوقوع ایران از پروتکل الحاقی، موج تازه‌ای از گرانی‌ها در انتظار «همان مردم» باشد.
با این حال اگر این خروج و گرانی متعاقب آن، منجر به کوتاه آمدن آمریکا و اروپا در برابر ایران و لغو تحریم‌ها شود، ارزشش را دارد؛ اما آیا چنین خواهد شد؟
چرخش ناگهانی دولت
مجلس یازدهم دو ماه پیش طرحی را تصویب کرد که به موجب آن اگر آمریکا تا سوم اسفند، تحریم‌های اعمال شده بر ایران را لغو نکند و امکان فروش نفت ایران و وصول پول آن میسر نشود، ایران اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف خواهد کرد.
حین بررسی این طرح نطق‌های بسیاری از سوی نمایندگان مجلس ایراد شد مبنی بر اینکه بازرسان آژانس، جاسوس هستند و پای آنها از ایران قطع خواهد شد.
دولت قاطعانه به مخالفت با این طرح برخاست و ضمن آنکه تاکید کرد در مورد این طرح مشورتی با دولت و وزارت خارجه نشده، آن را برای روند دیپلماسی مضر دانست.
علی رغم این مخالفت صریح اما مدت کوتاهی بعد، به ناگهان موضع دولت تغییر کرد و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه اعلام کرد که دولت به لحاظ قانونی، موظف به اجرای قوانین مصوب مجلس است.
برخی اینگونه استنباط کردند که دولت قصد کرده از این حربه که به نام تندروها در ایران بود، برای فشار بر دولت بایدن و اروپا استفاده کند و برخی دیگر اشاره کردند که دولت ازسوی نهادهای بالادستی برای تبعیت از مصوبه مجلس و اجرای آن تحت فشار قرار گرفت.
در نامه روز دوشنبه ایران به مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از آژانس خواسته که اقدامات لازم برای اجرای درخواست‌های ایران جهت توقف اقدامات مختلف داوطلبانه، شامل اجرای پروتکل الحاقی را به عمل آورد
هشدار ایران و تداوم تحریم با خط نستعلیق
به هر حال گذشته از اینکه کدام یک از این دو گزینه به صحت نزدیک‌تر است، امروز چهارشنبه، 29 بهمن است و کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، دوشنبه‌شب خبر داد که نامه توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران در تاریخ 23 فوریه (پنج اسفند) را به رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحویل داده و در آن نامه از آژانس خواسته شده که در اسرع وقت اقدامات لازم برای اجرای درخواست‌های ایران جهت توقف اقدامات مختلف داوطلبانه، شامل اجرای پروتکل الحاقی را به عمل آورد.
همزمان وزارت خارجه آمریکا در صفحه فارسی توئیتر خود پیامی به خط «نستعلیق» از جو بایدن منتشر کرد که نوشته بود: «آمریکا بازگشته است. دیپلماسی به کانون سیاست خارجی ما بازگشته است.»
این خط نستعلیق همان تفاوت بایدن با ترامپ است؛ ترامپ روبروی دوربین‌ها برجام را پاره و ایران را تحریم کرد، بایدن دموکرات اما با لطافت و زیبایی خط فارسی سخن از دیپلماسی می‌گوید و تحریم را ادامه می‌دهد.
ناگفته نماند که او تصمیم به ادامه تحریم‌ها را در پی مشورت با شرکای اروپایی خود گرفته است. اما آیا برگ تازه‌ای که ایران رو کرده، یعنی خروج از پروتکل الحاقی در پنجم اسفند، «سرسختی ملایم» او را خواهد شکست.
قصد مشترک سران هر دو کشور
الجزیره دیروز در این باره نوشت: «به نظر می‌رسد مادامی که ایران گام اول را برندارد، این امر (برداشتن تحریم‌ها) غیرممکن است. این در حالی است که سران هر دو کشور قصد دارند نشان دهند که تحت فشار تسلیم نمی‌شوند.»
این رسانه ادامه داده است: «جمهوری‌خواهان و برخی دموکرات‌ها موافق ازسرگیری مذاکره با تهران نیستند و بایدن را تشویق می‌کنند بدون ضمانت‌های عملی، به آغوش ایران نرود.»
قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین و مدیرکل سابق خاورمیانه وزارت خارجه نیز چندی پیش، در این ارتباط گفته بود: «خروج از پروتکل الحاقی و افزایش غنی‌سازی نه تنها تاثیری در تصمیم اروپا و آمریکا نمی‌گذارد، حتی باعث می‌شود کشورهایی مثل عربستان سعودی و اسرائیل و دیگر دشمنان برجام ابزار و مستمسک خوبی برای فشار بر ایران به دست بیاورند.»
او ضمن آنکه هشدار داده بود این مصوبه ممکن است، پرونده ایران را مجددا راهی شورای امنیت کند، افزوده بود: «تنها حسنی که این مصوبه دارد این است که وزارت خارجه ما می‌تواند از آن به عنوان ابزار استفاده کند و به دولت‌های خارجی بگوید که ما مصوبه مجلس داریم و وقت زیادی نمی‌توانیم صرف کنیم.»
الجزیره دیروز نوشت: به نظر می‌رسد مادامی که ایران گام اول را برندارد، این امر (برداشتن تحریم‌ها) غیر ممکن است. این در حالی است که سران هر دو کشور قصد دارند نشان دهند که تحت فشار تسلیم نمی‌شوند
بوی بهبود؟
این تحلیل درست به نظر می‌رسد چراکه بایدن درباره ایران تعلل به خرج می‌دهد و در اولین سخنرانی سیاست خارجی خود که اخیرا ایراد کرد نیز نه‌تنها تکلیف برجام را روشن نکرد، بلکه حتی اشاره‌ای هم به آن نکرد.
دیروز اما همزمان با نامه ایران به مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره تصمیم ایران برای پنج اسفند، محمدجواد ظریف در گفت‌وگو با خبرگزاری ژاپنی کیودو، هشدار داد که «پنجره فرصت برای حل بن بست به زودی بسته می‌شود؛ زیرا ایران ۲۱ فوریه را به عنوان پایان بازرسی‌های هسته‌ای فراتر از تعهداتش در پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تعیین کرده است.»
او ادامه داد: «با بسته شدن این پنجره، ایران اورانیوم بیشتری را غنی‌سازی کرده و توسعه هسته‌ای را بیشتر به پیش خواهد برد.»
در مقابل اما ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به سوال خبرنگاری درمورد 21 فوریه گفته است که «ما هیچ موعد و ضرب‌الاجل دقیقی را مشخص نمی‌کنیم.»
بدین ترتیب بوی بهبود ز اوضاع برجام و تحریم نمی‌آید و در بهترین حالت می‌توان گفت که ممکن است بایدن برای نشان دادن حسن نیت خود اقداماتی مانند موافقت با درخواست وام ایران از صندوق بین‌المللی پول که اخیرا اعلام کرد را انجام دهد اما در نهایت آنچه او می‌کند، اجابت خواست ایران یعنی لغو تحریم‌ها و ایجاد امکان فروش آزادانه نفت نیست، زیرا همانطور که الجزیره به درستی اشاره کرده، هر دو کشور در پی این هستند که نشان دهند، تسلیم فشار نخواهند شد.
ایران در دوره ترامپ نیز تجربه کاهش گام به گام تعهدات برجامی را پشت سر گذاشت که واکنش طرف‌های برجامی نسبت به آن صرفا محدود به بیانیه‌ها و ابراز نگرانی و البته اعمال فشار بیشتر بود. بدین ترتیب آنقدر که با قطعیت می‌توان از تاثیر تصمیم ایران برای پنج اسفند بر وخیم‌تر شدن وضعیت سیاسی و اقتصادی سخن گفت، نمی‌توان مدعی شد که این اقدام منجر به رفع تحریم‌ها خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید