سومین پاییز، سومین درخواست

محبوبه ولی، روزنامه نگار

موضوع مربوط به امروز و دیروز نیست. بعد از اینکه مذاکرات برجام به بار نشست و این توافقنامه به امضا رسید، طرف اروپایی فکر کرد حالا که با هم توافق کردیم، چه بهتر که ارتباطمان را هم بیشتر کنیم و با این استدلال زمزمه‌های تاسیس این دفتر در فروردین 95 بلند شد.  

چندی بعد پارلمان اروپا قطعنامه‌ای را در باب عادی‌سازی مناسبات با ایران صادر کرد و ماجرای تاسیس این دفتر شکل جدی‌تری به خود گرفت. اروپایی‌ها در این مورد معتقد بودند که گشایش این دفتر موجب آشنایی بیش از پیش ایران با استانداردهای روز دنیا و اتحادیه اروپا می‌شود و فرصتی فراهم می‌سازد تا خود نمایندگان اتحادیه نیز به طور مستقیم و به دور از «دروغ‌پردازی‌ها و تحریف‌ها» با جامعه ایران آشنا شوند.

پاییز اول

ماجرا در حد همین خبرها بود تا اینکه آبان 95، مجید تخت روانچی، معاون ظریف گفت که تصمیم به افتتاح این دفتر با توجه به افزایش همکاری‌های ایران و اتحادیه اروپا ضروری است و خبر داد که مراحل بازگشایی این دفتر در تهران در حال انجام است و ظرف چند ماه آینده در تهران بازگشایی می‌شود.

​​​​​​​این خبر همان و تبدیل شدن ماجرای دفتر اتحادیه اروپا در ایران، به جبهه‌ای تازه برای تقابل دو گروه سیاسی در ایران همان.

از تریبون‌های مختلفی این جمله به گوش رسید که «اروپا غلط می‌کند در تهران دفتر بزند» و از تریبون‌های نماز جمعه در مورد لانه جاسوسی دوم و کارخانه نفوذ هشدار دادند.

ائمه جمعه در 28 آبان 95 متفق‌القول و یکصدا خطبه‌های خود را به این موضوع اختصاص دادند. آیت الله علم الهدی، امام جمعه مشهد با اشاره به بیانیه اروپا برای عادی‌سازی روابط با ایران گفت: این‌ها برای این سند ۱۰ ماده‌ای می‌خواهند یک دفتر سیاسی ایجاد کنند و دستگاه‌های دیپلماسی ما با این قضیه موافقت کرده‌اند. دفتر اتحادیه اروپا جاسوس‌خانه دوم آمریکا و مکانیزم و کارخانه نفوذ است اما برخی نخبگان ما به اندازه بچه حزب‌اللهی‌ها بصیرت ندارند.

آیت‌الله حسن عاملی، امام جمعه اردبیل نیز گفت که روح سند راهبردی رابطه با ایران نشان می‌دهد اتحادیه اروپا، ایران را یکی از مستعمرات اروپایی می‌داند و برای دولت و ملت ما دستورالعمل صادر می‌کند؛ آنها برای عادی سازی روابط شروطی گذاشته‌اند که با آن شروط دفتر مزبور، مصداق احیاء لانه جاسوسی آمریکا به نام دفتر اتحادیه اروپا در تهران و نقض استقلال سیاسی و حاکمیت ملی است.

در تبریز هم آیت الله مجتهد شبستری تاسیس چنین دفتری در تهران را ایجاد لانه جاسوسی و فساد غرب خواند و تصریح کرد که عده‌ای جاسوس با عنوان دو تابعیتی و همچنین NGO های غرب‌گرا در ایران که برای حفظ منافع آمریکا و انگلیس تمام تلاش خود را می‌کنند وجود دارد.

اجازه نمی‌دهیم

در بقیه شهرها نیز خطبه نماز جماعت جمعه 28 آبان 95 با همین جملات برگزار شد. علاوه بر آنها قوه قضائیه نیز به شدت مقابل این خواسته ایستاد. محمدجواد لاریجانی دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه در واکنش به بیانیه پارلمان اروپا مبنی بر تمایل جهت گفت‌وگو با مقام‌های ایران بر سر موضوع حقوق بشر و توسعه روابط تجاری، این بیانیه را دارای «اشکالاتی زیاد» دانست و تأکید کرد که دستگاه قضایی به اتحادیه اروپا اجازه تأسیس دفتر در ایران را نمی‌دهد.

 موضوع دیگری که از سوی مخالفان مطرح میشد این بود که کشورهای اروپایی در ایران سفارتخانه دارند و می‌توانند روابط خود با ایران را از طریق سفارتخانه‌ها ادامه دهند و نیازی به دفتر اتحادیه اروپا نیست مگر اینکه نیت به جاسوسی و خرابکاری داشته باشند.

در مقابل دولتی‌ها و موافقان بازگشایی این دفتر استدلال میکردند که اتحادیه اروپا در 140 کشور دنیا دفتر دارد و در ایران هم میتواند دفتر داشته باشد به ویژه که چنین دفتری منجر به حذف واسطه‌ها در رابطه با اروپا می‌شود و اگر آنها قصد نفوذ و جاسوسی داشته باشند، اتفاقا از طریق سفارتخانه‌هایشان میتوانند این کار را انجام دهند و نیازی به دفتر جدید نیست.

مقامات وزارت خارجه نیز تاکید می‌کردند ایران در اتحادیه اروپا دفتر دارد که مسئولیتش با سفیرمان در بلژیک است و بازگشایی دفتر در تهران اقدامی متقابل است.

پاییز دوم

اما این استدلال‌ها، اثری بر نظر مخالفان نداشت و پاییز و زمستان 95 به همین منوال گذشت. بهار 96 که به خرداد رسید، دونالد تاسک، رییس شورای اروپا و ژان کلود یونکر، رییس کمیسیون اروپا در نامه‌ای خطاب به روحانی ضمن تبریک موفقیت وی در انتخابات، از بازگشایی دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در تهران سخن به میان آوردند.

این سخن به میان آوردن‌ها از دفتر اتحادیه اروپا از طریق همین پیام ها یا در سفرهای خارجی مقامات به اروپا ادامه داشت تا آبان پارسال که هیئتی 70 نفره از مقامات ارشد سیاسی و فعالان اقتصادی اروپا به تهران آمدند و در کنار همه گفت و شنودها، موضوع افتتاح دفتر اتحادیه اروپا در تهران را مجددا مطرح کردند.

طرح این موضوع و دیدار افرادی از این هیئت 70 نفره مانند اشتون با مغضوبانی چون نسرین ستوده و نرکس محمدی و مادر ستار بهشتی، بار دیگر حساسیت‌ها در مورد بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در ایران را بالا برد.

 افرادی همچون حجت الاسلام محمدرضا بابایی، امام جمعه فردوس موضوع را فراتر از جاسوسی و فعالیت سیاسی بردند. او در خطبه‌های نماز یکی از جمعه‌های پاییز پارسال با اشاره به سفر 70 مقام اروپایی به ایران تاکید کرد: آنها قصد دارند با افتتاح این دفتر، آزادی سران فتنه را مطرح کنند و همجنس‌بازی و جلوگیری از برخورد با مفسدان که در غرب رواج دارد را ترویج دهند بنابراین ما هرگز راضی به افتتاح دفتر اتحادیه اروپا در ایران اسلامی نخواهیم بود.

پاییز سوم

هیئت اروپایی تهران را ترک کرد و دفتری در تهران تاسیس نشد تا امسال که آمریکا رسما با امضای دونالد ترامپ از برجام خارج شد و وابستگی و امید ایران به اتحادیه اروپا بیش از پیش. پاییز 97 سومین پاییزی است که موضوع افتتاح دفتر اتحادیه اروپا در تهران مطرح میشود، منتهی پاییزی متفاوت از دو پاییز قبلی.

دوشنبه هفته گذشته کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و سفرای کشورهای اروپایی در تهران نشست داشتند. روز گذشته حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و مرتضی صفاری نطنزی، رئیس کمیته‌ روابط خارجی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی بار دیگر این موضوع را مطرح کرده و گفته‌اند که سفرای کشورهای اروپایی از کمیسیون امنیت ملی مجلس خواستار تسریع در روند گشایش دفتر اتحادیه اروپا در تهران شده‌اند.

به گفته آنها  نماینده اتریش به عنوان رییس دوره ای اتحادیه اروپا تاکید کرد که هر چه‌ سریع‌تر این دفتر باز شود، چون بعد از خروج آمریکا از برجام اروپاییان وارد عمل شده و تلاش برای حفظ بر جام می‌کنند.

طرح این موضوع در حالی است که طیف های سیاسی در ماه های اخیر تنش های بسیاری را بر سر پیوستن ایران به سازمان بین‌المللی FATF (گروه ویژه اقدام مالی) از سر گذرانده؛ حاشیه‌هایی مانند پیامکهای خواهش و تهدید و هشدار برای تصویب نشدن لوایح FATF در مجلس، طومار نویسی در نماز جمعه، تجمع در برابر مجلس و ... و دست آخر مجلس ایران یکشنبه هفته جاری آخرین لایحه مربوط به این سازمان را نیز تصویب کرد و جدلها بر سر آن همچنان ادامه دارد.

حال با طرح دوباره بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران پیش‌بینی می‌شود این موضوع به‌سان دو بار گذشته به جبهه‌ای تازه برای تقابل و صف بندی گروه‌ها و چهره‌های سیاسی در برابر هم تبدیل شود.

اما آیا با توجه به شرایط جدید ایران و خروج آمریکا از برجام، دولت این بار هم از تاسیس این دفتر عقب‌نشینی می‌کند؟ دولت تا بدین جا در رقابت بر سر FATF و تصویب آن، جناح مقابل را مغلوب کرده و حسابی که روی اروپا باز کرده است، روشن و واضح است. آیا این شرایط جدید ساختمانی به نام «دفتر اتحادیه اروپا» یا به قول دلواپسان لانه جاسوسی اروپا را به تهران اضافه می‌کند؟ فارغ از اینکه پاسخ چه باشد، آنچه واضح است، بوی پیامک‌بازی‌ها و سخنرانی‌ها و تجمع‌های جدید بر سر این موضوع است.