CFT از خط پایان گذشـت

محبوبه ولی، روزنامه نگار

 پیوستن ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم و مشخصا FATF را می‌توان یکی از عمیق‌ترین شکاف‌ها میان دو جناح سیاسی اصولگرا و اصلاح‌طلب در کشور به حساب آورد.

از میان تمام چهار لایحه مربوط به FATF، تنها همین یکی مانده بود که با جنجال و غوغای مخالفانش در جلسه خردادماه مجلس قرار شد دو ماهی مسکوت بماند تا نتیجه مذاکره با اروپاییان مشخص شود.

آن دو ماه سکوت، از خرداد تا دیروز به طول انجامید و گرچه موضوع در این مدت در مجلس مسکوت بود اما رسانه‌ها، تریبون نمازجمعه، فضای مجازی، سخنرانی‌های متعدد و هر جای دیگری پر از فریاد درباره این لایحه بود؛ فریاد گروهی که پیوستن کشور به آن را خیانت به ایران و ایرانی می‌دانستند و فریاد دسته دیگری که نپیوستن به آن را خیانت به ایران و ایرانی می‌دانستند.

دسته اول معتقدند که این کار فروش اطلاعات مالی کشور به بیگانگان است و دسته دوم تاکید می‌کنند اگر این کار انجام نشود، راه ارتباط مالی با کشورهای دیگر از جمله چین، روسیه و اروپا بسته می‌شود و آمریکا دستش برای فشار بیشتر بر ما بازتر.

گروه مخالف در این مدت از هر حربه‌ای برای پیروزی در این دوئل استفاده کرد؛ به ویژه از تجمع و نوشتن طومار و پلاکارد دست گرفتن. هفته گذشته مجلس شاهد تجمع مخالفان این لایحه بود و دیروز نیز از همان ابتدای صبح جماعت مخالف CFT پلاکارد به دست روبروی مجلس تجمع کردند. شعار نمی‌دادند، شعارهایشان را نه روی زبان که روی پلاکاردهایشان نوشته بودند و امیدوار به اینکه حضورشان در بهارستان اثر کند و بهارستان‌نشینان این معاهده به زعم آنان ننگین را امضا نکنند.

محرمیت پلاکاردی!

در درون ساختمان بهارستان هم بازار این پلاکارد دست گرفتن‌ها داغ بود. پس از اینکه بارها خبر آمد جلسه بررسی لایحه پیوستن ایران به CFT در مجلس علنی است و بارها هم تکذیب شد، بالاخره این جلسه به صورت علنی آغاز شد و یکی از روزهای پرغوغای مجلس را رقم زد.

همان ابتدای کار 40 نماینده نامه‌ای به هیأت رئیسه نوشتند و خواستار رأی‌گیری علنی برای برای این لایحه شدند. موضوع به رأی نمایندگان گذاشته شد اما از آن جایی که هنوز بستر لازم برای محرمیت میان مجلس و ملت وجود ندارد، مجلس با ۱۱۷ رای موافق، ۱۱۱ رای مخالف و ۱۳ رای ممتنع مخالفت خود با رأی‌گیری علنی در مورد این لایحه را اعلام کرد.

از این رو نمایندگان هر یک روی برگه کاغذی رأی خود را می‌نوشتند و جلوی دوربین‌ها می‌گرفتند تا بگویند که به این لایحه رأی می‌دهند یا نمی‌دهند. هرچند که کسی نمیداند رأیی که درون صندوق انداختند نیز همانی بود که روی کاغذ جلوی دوربین‌ها گرفته بودند یا نه.

تقابل با آقای رئیس

به هر حال بحث و گفت‌وگو به قدری بالا گرفت که به هیأت رئیسه و جایگاه آقای رئیس هم رسید. محمدجواد ابطحی، نماینده خمینی شهر به جایگاه تریبون مجلس رفت و در مقابل لاریجانی در حالی که با فریاد نسبت به CFT اعتراض می‌کرد لایحه را در همان جایگاه هیات رئیسه پاره کرد و به زمین انداخت. علاوه بر متن لایحه، آیین نامه مجلس هم همین سرنوشت پاره شدن را پیدا کرد.

نمایندگان که بخشی از آنها دل پرخونی از علی لاریجانی و لابی‌گری‌هایش دارند، زبان به گلایه گشودند که او خواهان تصویب این لایحه است و برای این منظور جلسات مکرر با روسای کمیسیون‌ها و فراکسیون‌های مجلس برگزار کرده است.

 به هر حال بحث و گفت‌وگو علاوه بر پلاکارد در نطق‌ها هم بالا گرفت، تا جایی که به تنش میان نمایندگان مجلس با رئیس مجلس رسید. نمایندگان که بخشی از آنها دل پرخونی از علی لاریجانی و لابی‌گری‌هایش دارند، زبان به گلایه گشودند که او خواهان تصویب این لایحه است و برای این منظور جلسات مکرر با روسای کمیسیون‌ها و فراکسیون‌های مجلس برگزار کرده است.

این موضوع را سید حسین نقوی حسینی، سخنگوی فراکسیون نمایندگان ولایی مطرح کرد و خطاب به لاریجانی گفت: شما که در سه هفته گذشته جلساتی تشکیل دادید که FATF تشکیل شود چرا جلسه نگذاشتید که بگویید که این مطالبه آقا از نمایندگان ملت است. چه کاری کنیم که تصویب نشود؟ چه‌طور روسای کمیسیون‌ها را دعوت می‌کنید که باید FATF تصویب شود.

او بر بی‌حاصلی تصویب این لایحه هم تاکید کرد و ادامه داد که «موسسات مالی و پولی قبلی هم با ما کار نکردند و نمی‌کنند. ما راه‌های زیادی برای حل این مشکل رفتیم اما مشکل حل نشد. چرا مردم را می‌ترسانید و می‌گویید که اگر عضو کنوانسیون نشویم پروژه‌هایشان در شهرستان اجرا نمی‌شود، کالاهای اساسی نمی‌آید و مردم گرسنه می‌مانند. چرا دروغ می‌گویید. روراست باشید. پشت همین میکروفن گفتند برجام تصویب شود آب آشامیدنی، اشتغال و مشکل مالی و پولی و گرفتاری حل می‌شود، اما گرفتاری‌ها همه از برجام است.»

انتقاد از علی لاریجانی به اینجا ختم نشد و حتی از روزهای قبل نیز بارها نمایندگان مجلس از دستهای پشت پرده لاریجانی برای تصویب لوایح FATF سخن گفته بودند تا اینکه بهروز نعمتی، سخنگوی هیات رییسه مجلس در پاسخ به تمام این ادعاها گفت: به عنوان مقلد رهبری اعلام می‌کنم که اگر ایشان درباره CFT نظری داشته باشند بنده به این پروتکل رأی نمی‌دهم. رابط مجلس و دفتر رهبری، رییس مجلس شورای اسلامی است نه افراد و جریان‌هایی که القائات دیگری می‌کنند.

کار به قرائت نامه رهبری کشید

خرج کردن از اعتبار رهبری راه دیگری بود که مخالفان تصویب CFT تا بدین جای کار رفته بودند. استناد آنها به بخشی از سخنرانی رهبری بود که در آن گفته بودند، برای مبارزه با پولشویی قوانین داخلی تصویب کنید. این رویه مخالفان، نهایتا علی لاریجانی را مجبور کرد تا نامه‌ای را که دفتر مقام معظم رهبری درباره‌ لایحه FATF به او فرستاده بود را در مجلس علنی کند.

متن نامه پس از سلام و تهنیت به رئیس مجلس چنین بود: «در پی استفسار تلفنی جنابعالی نسبت به مخالفت و عدم مخالفت مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) با بررسی لوایح چهارگانه به کنوانسیون‌ها در مجلس شورای اسلامی به دنبال فرمایشات معظم له در دیدار نمایندگان، مقام معظم رهبری فرمودند: آنچه که من در دیدار با نمایندگان راجع به لوایح چهارگانه و کنوانسیون‌ها گفته‌ام مربوط به اصل کنوانسیون‌ها بود و نه کنوانسیون خاص.

لذا با بررسی این لوایح در مجلس مخالفتی ندارم. تا مسیر قانونی خود را طی کند. تدبیر فوق قبلا در زمان استفسار به طور شفاهی به جنابعالی ابلاغ شده بود.»

 شاید خوشبختی نیاورد

 اما قطعا بدبختی می‌آورد

این تیر هم به سنگ خورد. مخالفان که این لایحه را نزدیک به خط تصویب می‌دیدند، آخرین چاره را در گرفتن ضمانت و تعهد دیدند.

نقوی حسینی، نماینده ورامین و سخنگوی فراکسیون نمایندگان ولایی در ادامه نطق خود خواست که رییس جمهور یک سطر به مجلس شورای اسلامی تعهد دهد که مشکلات با FATF حل می‌شود و اگر حل نشد وی را استیضاح کنند و عدم کفایت سیاسی‌اش را به رای بگذارند. او گفت که در این صورت به این لایحه رأی مثبت خواهند داد.

برنارد شاو نمایشنامه‌نویس ایرلندی می‌گوید پول شاید خوشبختی نیاورد اما بی‌پولی قطعا بدبختی می‌آورد. پاسخ ظریف به خواسته نمایندگان مبنی بر دادن تعهد حل مشکلات با تصویب CFT هم مبتنی بر همین فرمول بود.

 او که به عنوان نماینده دولت در جلسه بررسی لایحه CFT در مجلس حضور داشت، گفت: تضمینی وجود ندارد که با پیوستن ایران به این کنوانسیون مشکلات حل شود اما قطعا با نپوستن ایران به آن مشکلات تازه‌ای برای ایران رقم خواهد خورد. حساب‌های دانشجویان و بازرگانان در خارج کشور مسدود می‌شود. ظریف همچنین با بیان اینکه موضوع ارز هیچ ارتباطی به FATF نداشت، گفت: این موضوع بر اساس قانون پولشویی بود هم زمانی که ورود ارز ممنوع شد و هم الان که آزاد شده، مقررات پولشویی باید رعایت شود. نباید مسائلی که مربوط به مشکلات دیگر است را به FATF مرتبط دانست. با این حساب تکلیف از همین ابتدا روشن است که قرار نیست با تصویب FATF و لوایحش مانند تصویب برجام به خیابان‌ها بریزیم و شادی کنیم، بلکه این فقط یک راه از چندین راهی است که جلوی فشار بیشتر بر ایران را می‌گیرد.

او در مورد انتقاداتی که به برجام وارد شد هم توضیح داد: اگر برجام به نفع ایران نبود آمریکا از آن خارج نمی‌شد. اگر برجام به نفع ایران نبود نتانیاهو نمی‌گفت من یک تنه مقابل آن ایستاده‌ام.

الحاق مشروط

مرحله بعدی تصویب لایحه پیوستن ایران به CFT این بود که حالا که قرار است به این کنوانسیون بپیوندیم حداقل شرط و شروطی بگذاریم. الحاق مشروط مورد قبول موافقان پیوستن ایران به این کنوانسیون هم بود و بدین ترتیب این لایحه با 7 شرط تصویب شد.  شروطی مانند اینکه مفاد کنوانسیون در موارد تعارض با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران لازم الرعایه نیست یا اینکه دولت جمهوری اسلامی ایران تنها صلاحیت کشور محل وقوع جرم را به منظور استرداد مجرمین محرز تلقی می‌کنند.

یکی از شروط نیز مشخصا خط کشی ایران در مورد اسرائیل را مشخص کرده و آورده است: الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون به معنای شناسایی و برقراری ارتباط با رژیم‌ اشغالگر صهیونیستی نیست.

تعریف تروریسم نیز در این شروط آمده است؛ موضوعی که مخالفان تصویب این لایحه بسیار به آن پرداختند و تاکید می‌کردند که با پیوستن به این کنوانسیون، ایران مجبور می‌شود با توجه به تعریف FATF از تروریسم، گروه‌های مقاومت مورد حمایتش را نیز تروریستی بشناسد.

اما شرط دوم از این شروط هفتگانه می‌گوید که جمهوری اسلامی ایران با نظر به اصول و هنجارهای حقوق بین‌الملل تا حین پذیرش کنوانسیون از جمله کنوانسیون ۱۹۹۹ سازمان کنفرانس اسلامی و قطعنامه‌های مرتبط ملل متحد از جمله قطعنامه ۲۶۲۵ و ۱۵۱۴، تعریف عمل تروریستی را مشتمل بر مبارزات مشروع مردمی از جمله توسعه استعماری و اشغال خارجی نمی‌داند.

در پایان مصوبه نیز آمده است که دولت صرفا پس از خارج شدن جمهوری اسلامی ایران از لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی (FATF) می‌تواند سند الحاق را نزد امین اسناد توزیع کند.

این لایحه با هفت شرطش تصویب شد اما ظریف در مورد این شروط با بیان اینکه از نظر حقوقی حق شرط برای ما محترم و موجه است و حق مجلس است، گفت: این شروط خط ما را مشخص می‌کند و در زمان الحاق هم ابلاغ خواهند شد اما دیگران هم می‌توانند به آن اعتراض کنند. به عبارت دیگر ممکن است FATF این شروط را نپذیرد و کار ایران با این کنوانسیون به نقطه سر خط برسد.

جدال ادامه دارد

از میان نمایندگان حاضر در مجلس 143 نماینده به لایحه پیوستن ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT) رأی موافق دادند، 120 نماینده رأی موافق و رأی پنج نماینده نیز ممتنع بود.

گرچه این رأی‌گیری خط پایان تعیین تکلیف این لایحه در مجلس بود اما پایانی بر جدال طیف‌های سیاسی بر سر آن نبود و همچنان فریاد ترکمانچای خواندن این لایحه بلند است.  در واقع 53 درصد از نمایندگان به این لایحه رأی موافق دادند و این یعنی که موافقان و مخالفان نسبتی تقریبا مساوی با یکدیگر دارند و با این لشکر مساوی همچنان در حال زورآزمایی هستند.

با این حال احوال شمار بسیاری از مردم به سان همان پنج نماینده‌ای است که رأی ممتنع داشتند و منتظرند تا ببینند داستان جنجالی FATF در نهایت حاصلی چون برجام خواهد داشت یا کشتی است با برکت.