نگاهی به پشت پرده یک اخطار هسته‌ای به ایران؛
موش‌دوانی میان ایران و آژانس
محبوبه ولی
«آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش خود درباره ایران را منتشر کرد، اما مثل همیشه این گزارش نیز خیلی فوری پس از و حتی پیش از آنکه در اختیار اعضای شورای حکام قرار گیرد به رسانه‌ها درز پیدا کرد. رسانه‌ها مطالب هشداردهنده (در این زمینه) منتشر کردند. اما خونسرد باشید، هیچ چیز عجیب و غریبی در این گزارش وجود ندارد»؛ این اظهارات میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین است. او دیروز این اظهارات را در واکنش به گزارش تازه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران، در توئیتر منتشر کرده است.
روز سه‌شنبه پیش از آنکه آژانس گزارش خود را منتشر کند، خبرگزاری رویترز به نقل از برخی دیپلمات‌های اروپایی خبر داد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است به ایران اخطاریه‌ای بابت آنچه عدم همکاری آن با آژانس و عدم دسترسی به برخی تاسیسات اتمی خوانده شده، صادر کند.
ساعتی بعد آژانس گزارش خود را منتشر کرد که در آن مدعی شده بود: «ایران اجازه دسترسی به دو مکان را به آژانس نداده و برای انجام گفت‌وگوهایی درخصوص شفاف‌سازی احتمال وجود مواد یا فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده، اقدام نکرده است.»
همچنین این گزارش ادامه داده بود که «ذخایر اورانیوم غنی شده ایران به هزار و ۵۰۰ کیلوگرم رسید که پنج برابر محدودیت تعیین شده در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی است.»
گروسی: ایران باید شفاف‌تر عمل کند
این گزارش واکنش‌های مختلفی را از سوی طرف‌های غربی، از حیث فشار بر ایران در پی داشت. همزمان با انتشار آن رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفتگویی با خبرگزاری فرانسه مدعی شد که «آژانس نشانه‌ای از اورانیوم در ایران پیدا کرده که این مسئله مهمی است.»
وی ادامه داد: «این مسئله به معنای آن است که احتمال فعالیت‌های هسته‌ای و موادی که زیر نظر آژانس نباشد، وجود دارد.»
گروسی در مصاحبه خود همچنین تاکید کرده بود که «ایران باید در همکاری با این سازمان شفاف‌تر عمل کند.» این در حالی در حال حاضر به‌‌رغم کاهش تعهدات برجامی خود، داوطلبانه «ان پی تی» را اجرا می‌کند و اجازه دسترسی آژانس به سایت‌های هسته‌ای را می‌دهد. ایران در عین حال بارها تاکید کرده که هیچ فعالیت پنهان هسته‌ای ندارد و نمی‌خواهد از انرژی هسته‌ای برای اهداف نظامی استفاده کند و قصد ساختن سلاح هسته‌ای را ندارد.
خواسته مکرون
علاوه بر رافائل گروسی، فرانسه نیز بلافاصله به گزارش آژانس واکنش نشان داد. خبرگزاری رویترز نوشت که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در واکنش به گزارش آژانس و بعد از دیدار با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از ایران خواسته که با این نهاد بین‌المللی همکاری کند.
کاخ الیزه فرانسه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «رئیس‌جمهور از ایران می‌خواهد به دقت به تعهدات و الزاماتش در زمینه راستی‌آزمایی‌های هسته‌ای عمل کرده و از تهران می‌خواهد فوراً و به طور کامل با آژانس همکاری کند.»
همچنان در جستجوی تحریم‌های تازه
در کنار این اظهارات اروپایی‌ها، آمریکا که همچنان به دنبال تحریم‌های تازه برای ایران است، این گزارش را نیز بهانه خوبی برای طرح دوباره موضوع تحریم دید.
«تام کاتن» سناتور جمهوری‌خواه و تندروی آمریکایی با اشاره به گزارش آژانس مبنی بر افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده ایران و ادعای ممانعت از اجازه دسترسی آژانس به دو سایت مخفی، خواستار احیای تحریم‌های شورای امنیت علیه تهران شد.
او در توئیتی نوشت: «ایالات متحده باید فوراً تحریم‌ها علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد را بازگرداند.»
کاتن در توئیت دیگری هم نوشت که «دسامبر گذشته از مدیرکل آژانس خواستم تا با شدت بیشتری فعالیت‌های هسته‌ای ایران را مورد بررسی قرار دهد. خوشحالم که او رویکرد سختگیرانه‌تری در پیش گرفته است.»
ایران چه می‌گوید؟
بدین ترتیب به نظر می‌رسد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در راستای بازگرداندن ایران به تعهداتش در برجام، تبدیل به اهرم فشار شده است. ایران اما تمامی این ادعاها را تکذیب کرده است. روز گذشته کاظم غریب‌آبادی، نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین در واکنش به گزارش آژانس، به نقش آمریکا و اسرائیل در مخدوش کردن روابط ایران و آژانس انرژی اتمی اشاره کرد.
وی گفت: «متأسفانه یک بار دیگر، آمریکا و رژیم اسرائیل در تلاش هستند تا روابط و همکاری‌های فعال و سازنده میان آژانس و ایران را با اعمال فشار به آژانس برای خروج از وظایف اساسنامه‌ای خود، با اخلال مواجه کنند.»
غریب‌آبادی افزوده است: «ایران در حال جلوگیری از ایجاد یک بدعت غیراصولی و خطرناک در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که می‌خواهد به مطالب جعلی سرویس‌های جاسوسی اعتباربخشی کند.»
او همچین با تاکید بر بی‌اعتباری چنین ادعاهایی، تاکید کرده که «طرح هرگونه درخواست روشنگری یا دسترسی تکمیلی از سوی آژانس مبتنی بر مطالب جعلی سرویس‌های جاسوسی از جمله رژیم صهیونیستی نه‌تنها در مغایرت با اسناد تأسیسی آژانس و نظام راستی‌آزمایی قرار دارد، بلکه هیچ تعهدی را نیز برای ایران در جهت اجابت این درخواست‌ها ایجاد نمی‌کند.»
او در پایان هشدار داده است که «چنانچه کشورها در مقابل این‌گونه توطئه‌ها اقدامات بنیادین صورت ندهند، حاکمیت ملی آنها مخدوش خواهد شد.»
روسیه: ایران به تعهداتش پایبند است
علاوه بر ایران روسیه نیز بر پایبندی ایران به تعهداتش در قبال آژانس تاکید کرده است. به غیر از میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی، که در توئیتر گفته است در گزارش آژانس چیز عجیب و غریبی دیده نمی‌شود، یک مقام دیگر روسی نیز دیروز واکنشی مشابه به گزارش آژانس نشان داده است.
ولادیمیر یرماکوف، مسئول بخش عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای وزارت امور خارجه روسیه روز گذشته به خبرگزاری اسپوتنیک گفت: «امکان ارزیابی‌های متفاوت وجود دارد اما نکته اصلی این است که ایران سرسختانه به تعهداتش نسبت به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبند است.»
او درباره گزارش رسانه‌های خارجی درباره عدم پایبندی ایران به تعهداتش در قبال آژانس اظهار کرد: «گزارش رسانه‌ها که پایبندی ایران را ارزیابی می‌کنند می‌توانند یک گمانه‌زنی باشند.»
این مقام روسی ادامه داد: «ایران در حال اجرای تعهداتش در قبال آژانس است. بنابراین، دلیلی ندارد که ادعا شود ایران از چیزی تخطی کرده است. ایران مایل به نزدیک‌ترین همکاری با آژانس است.»
با توجه به اینکه مقامات ایرانی و روسی طی دو روز گذشته بر پایبندی ایران به تعهداتش در قبال آژانس، تاکید کرده‌اند، بسیاری از کارشناسان گزارش تازه آژانس و اظهارات مدیرکل آن را سیاسی‌کاری این نهاد برای تحت فشار قرار دادن ایران می‌دانند.
مهمترین راهبرد گفتگو و همکاری است
اما موردی که بسیاری دیگر از کارشناسان بر آن تاکید می‌کنند این است که دلیل این گزارش هرچه که باشد، مسئله اصلی این است که تیرگی روابط ایران و آژانس، ایران را وارد فاز تازه‌ای از بحران می‌کند.
بهشتی‌پور: اکنون پرسش این است که اختلاف آژانس با ایران چه دلیلی دارد؟ شواهد امر نشان می‌دهد که آژانس بر اساس اطلاعات سرویس‌های اطلاعاتی کشورهای بیگانه از مسئولان کشورمان برخی سوالات را پرسیده است
حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل سیاست خارجی و دیپلماسی، در همین رابطه به «انتخاب» گفته است: «اکنون پرسش این است که اختلاف آژانس با ایران چه دلیلی دارد؟ در پاسخ به این پرسش باید دید که رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از همکاری چه جزئیاتی را مدنظر دارد. شواهد امر نشان می‌دهد که آژانس بر اساس اطلاعات سرویس‌های اطلاعاتی کشورهای بیگانه از مسئولان کشورمان برخی سوالات را پرسیده است.»
او ادامه داده: «به نظر می‌رسد در وضعیت کنونی میان دو طرف نوعی سوء‌تفاهم ایجاد شده که باید به نوعی مورد حل‌وفصل قرار بگیرد. بر این باور هستم که نباید اجازه بدهیم که همکاری و اعتماد میان ایران و آژانس خدشه‌دار شود. چراکه در صورت وقوع چنین رخدادی تنها کشورهایی همانند آمریکا و اسرائیل متنفع خواهند شد. بنابراین، تنها و مهمترین راهبرد منطقی برای ایران تداوم گفتگو و همکاری است.»
دیدگاه تان را بنویسید