بودن یا نبودن؛ مسئله این است

محبوبه ولی، روزنامه نگار

شورای امنیت سازمان ملل پنج عضو دائم دارد؛ همان پنج عضوی که حق وتو دارند، یعنی آمریکا، روسیه، انگلیس، چین و فرانسه. ریاست این شورا بر اساس حروف الفبا به صورت دوره‌ای و به مدت‌های یک ماهه میان این پنج عضو در گردش است. ماه جاری میلادی، سپتامبر است و نوبت ریاست بر شورای امنیت سازمان ملل در این ماه به آمریکا رسیده است.

نیلی هیلی، نماینده ایالات متحده در سازمان ملل 13 شهریور خبر داد که رئیس‌جمهور کشورش یعنی دونالد ترامپ قصد دارد در 26 سپتامبر نشست سران کشورهای عضو شورای امنیت را برگزار کند و موضوع این نشست را هم به ایران اختصاص داده است. این تصمیم اعتراض ایران را در پی داشت اما به هر حال قدرت آمریکا در سازمان ملل این اجازه را به آن می‌داد.

نسخه کیهانی

هیلی در ادامه کنفرانس خبری خود در سازمان ملل این را هم گفت که «ایران می تواند در شورای امنیت سخنرانی کند. البته این به حسن روحانی بستگی دارد که بخواهد صحبت کند یا نه، اما من معتقدم براساس قوانین او این حق را دارد که سخنرانی بکند». با این حساب چالش بودن یا نبودن ایران و مشخصا رئیس‌جمهوری، حسن روحانی در این نشست به راه افتاد. گمانه‌زنی‌ها ادامه داشت تا اینکه حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان، نسخه خود را برای این مسئله ارائه کرد.  او در روزنامه خود نوشت که روحانی در این نشست شرکت نکند تا ترامپ را تحقیر کند و لااقل به بخشی از اهانت‌های آمریکا علیه ایران و مردم ایران پاسخ دهد. شریعتمداری در ادامه توصیه خود این را هم آورده بود: «مگر حضور همه ساله آقای روحانی در نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل چه دستاوردی داشته است که با عدم حضور ایشان از دست برود؟!» با این نسخه کیهانی به شدت مخالفت و شکاف میان دد جناح اصلی سیاست کشور نمایان‌تر شد؛ شکاف‌هایی از نوع آنچه که بر سر برجام و  FATF وجود دارد.

غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، نماینده مردم رشت در مجلس روز گذشته در توئیتر خود نوشت:«دکتر روحانی نباید به طناب پوسیده سرپرست کیهانی اعتماد و به خرده‌فرمایش‌های تکراری جنابشان گوش فرا دهد! حضور در سازمان ملل نشان از اقتدار و عزت ملت سرافراز ایران دارد.»  حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهور هم واکنشی از همین دست به پیشنهاد شریعتمداری نشان داد و نوشت: روزنامه کیهان قدیمی‌ترین و ارشدترین سخنگوی جریان کوچک ولی قدرتمند «نه به دیپلماسی» در ایران معاصر است.

او ادامه داده بود: من نمی‌گویم در جلسه شورای امنیت شرکت کنند یا نه؛ بلکه می‌گویم استدلال برای عدم حضور در مجمع از ترس امکان حضور در جلسه شورای امنیت غلط است.

گوشه رینگ سازمان ملل

گذشته از این تقابل و رویارویی‌های تکراری بر سر این موضوع جدید، برخی تحلیلگران سیاسی با دو دو تا چهارتا، مضرات غیبت ایران در نشست آتی شورای امنیت سازمان ملل را بیش از فوایدش می‌دانند.

رضا نصری، کارشناس مسائل بین‌الملل در این باره معتقد است: «عدم حضور ایران در جلسات سازمان ملل از جمله جلسه شورای امنیت صرفا یک اقدام نمادین خواهد بود. اقدامات نمادین هم همیشه دستخوش تفسیر رسانه‌ها هستند و مخاطب پیام دلخواه ما را الزاما از آن استنباط نخواهد کرد. اما با حضور در جلسه، مدیریت و کنترل پیام در دست ایران خواهد بود.»

نصرت‌الله تاجیک، سفیر پیشین ایران در اردن نیز حضور ایران در این نشست را فرصتی میداند که نباید آن را از دست داد. او بر این باور است که ایران می‌تواند با یک لابیگری و هماهنگی با کشورهای دیگر، زمینه حضور رئیس جمهوری در این نشست را فراهم و از آن بهره‌برداری کند.  این راهکار «لابیگری» اتفاقا همان نگرانی مخالفان حضور رئیس جمهوری در این نشست است؛ با این تفاوت که آنها نگران لابیگری آمریکا هستند نه ایران، به ویژه که اسرائیل نیز خواستار حضور در این نشست شده و آمریکا با این خواسته موافقت کرده تا نفرات همسوی خود در نشست شورای امنیت را افزایش دهد.  موافقان حضور مقامات ایرانی در نشست شورای امنیت اما به این نگرانی مخالفان این پاسخ را می‌دهند که در صورت غیبت مقامات ایرانی، آمریکا و اسرائیل و دیگر همراهانشان، ایران را در سازمان ملل بی‌کس گیر می‌آورند و می‌اندازنش گوشه رینگ و با نسبت دادن هر ادعایی، جنگ روانی و رسانه‌ای تازه‌ای علیه ایران به راه می‌اندازند و در حالی که این ادعاها از رسانه‌های جهانی منعکس می‌شود، ایران آنجا نیست تا از خودش دفاع کند.

 صدور بیانیه علیه ایران

 تقریبا بعید است

سیدعلی خرم، سفیر سابق ایران در اتحادیه اروپا پیش‌بینی می‌کند آمریکا در این نشست با بحث علیه ایران تلاش خواهد کرد قطعنامه‌هایی که با برجام در زمان اوباما منسوخ شده بود را برگرداند. او به قطعنامه 2231 که معروف به قطعنامه ماشه نیز هست اشاره کرده و به خبرآنلاین گفته است: اگر ایران به تعهدات خود در برجام عمل نکرده بود، ترامپ می‌توانست از این بدعهدی علیه ایران استفاده کند اما اکنون که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هر بار پایبندی ایران به توافقات هسته‌ای را تایید کرده، این کار برای آمریکا مشکل است.

او ادامه می‌دهد: در این شرایط ترامپ می‌تواند با مانورهای سیاسی خواست خود را مطرح کند، مثلا بگوید در قطعنامه «اخلاقا» از ایران خواسته شده که از توسعه سیستم موشکی خود جلوگیری کند اما ایران چنین نکرده است، بنابراین قطعنامه 2231 را زیر پا گذاشته است.

از طرفی اما او و دیگر تحلیلگران این را هم می‌گویند که با وجود چهار عضو دیگر شورای امنیت که در قبال هر تصمیمی حق وتو دارند، اینکه این شورا بیانیه یا قطعنامه‌ای را علیه ایران صادر کند، بعید است.

ظریف بهترین گزینه است

با این حال موضوع مانور روانی و رسانه‌ای آمریکا علیه ایران همچنان به قوت خود باقی است. برخی مانند قاسم محبعلی، مدیر کل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه معتقدند که عدم حضور ایران در این نشست به ضرر ایران تمام خواهد شد، چون آمریکایی‌ها می خواهند از این جلسه حداکثر بهره‌برداری تبلیغاتی را بکنند و بگویند ایرانی‌ها آمادگی گفتگو را ندارند.  او درباره این بحث داغ که این حضور باید از سوی روحانی باشد یا مقامات دیگر، می‌گوید: از نظر اصل همترازی، باید دید به غیر از آقای ترامپ، چه روسای دیگری در جلسه شرکت می کنند. اگر روسای جمهور قابل توجهی شرکت کنند مناسب است که خود آقای رییس جمهور در جلسه حاضر باشند ولی اگر فرض کنیم تعداد زیادی از سران کشورها نیستند و فقط خود آقای ترامپ ریاست جلسه را بر عهده دارد، می‌شود آقای ظریف هم در جلسه شرکت کند.

در همین راستا افراد زیادی هستند که جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان را بهترین گزینه برای حضور در این نشست می‌دانند، زیرا علاوه بر اینکه به بهترین شکل از ایران دفاع خواهد کرد، به نگرانی داخلی‌ها درباره دیدار روحانی و ترامپ در حاشیه این نشست هم پایان خواهد داد.

دام مذاکره

این نگرانی‌ها مربوط به کسانی است که معتقدند آمریکا تشنه مذاکره با ایران است و حال که ایران برای مذاکره پا پیش نمی‌گذارد، این نشست را ترتیب داده تا از طریق آن یک بار دیگر ایران را به دام مذاکره بیندازد و «سندروم مذاکره و دیدارش» با مقامات کشورهای مهم جهان را درمان کند.

روزنامه «اورشلیم پست» در این مورد از قول دکتر الداد پاردو، کارشناس مسائل ایران در دانشگاه عبری قدس نوشته است: «رام کردن تهران یکی از مسائل اصلی در سیاست خارجی آمریکا است و جلسه شورای امنیت هدف بازگرداندن ایران به میز مذاکره را دنبال خواهد کرد.»

این پیش‌بینی را خیلی از افراد در داخل کشور نیز دارند و بابت آن نگران حضور رئیس جمهوری در این نشست هستند. آیت‌الله جنتی در پنجمین اجلاسیه مجلس خبرگان که هفته گذشته برگزار شد، گفت: برخی شیطنت‌ها برای برقراری ملاقات در حاشیه اجلاس سازمان ملل میان ترامپ و آقای روحانی در جریان است. رهبر انقلاب در دیدار اخیر با هیأت دولت این مذاکره و اساسا هر مذاکره ای با آمریکا را از این پس منع فرمودند.

این دسته معتقدند که این مذاکره‌ها در آستانه انتخابات کنگره آمریکا و در شرایطی که استیضاح وی در کنگره نیز مطرح شده، می‌تواند امتیازی برای او محسوب شود و همین طور حضور حسن روحانی یا حتی مقامی پایین‌تر در سطح وزیر خارجه به معنای پذیرش نقطه نظر آمریکاست.

به هر حال دولت هنوز تصمیم خود برای حضور یا غیبت در این نشست را اعلام نکرده اما آنچه که روشن است این است که این نشست حلقه تازه‌ای است که آمریکا به زنجیره اقداماتش علیه ایران اضافه کرده و ایران دیگر در شرایطی نیست که هزینه تصمیمات اشتباه را بپردازد بنابراین باید بهترین و سودمندترین تصمیم را در این مورد بگیرد.