ما هم دعاگوییم!

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت سدهای ایران بحرانی است و باید دعا کرد که بارندگی خوبی در فصل پاییز داشته باشیم تا بتوانیم وضعیت را کنترل کنیم.

کشور ایران امسال نسبت به متوسط درازمدت شاهد ۳۱ درصد کاهش بارندگی است و متاسفانه در حوزه منابع آبی شرایط خوبی پیش‌روی کشور قرار ندارد. البته تا آذرماه ورودی مخازن سدها کمتر از مصرف است و کشور ناچار است از ذخایر سدها استفاده کند و با توجه به اینکه امسال نسبت به سال قبل ورودی آب به سدها ۳۳ درصد کاهش داشته وضعیت سد‌های کشورهم نامناسب است.

این درحالی است که بر اساس آمار و ارقام بیش از نود درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و همین دیروز بود که ‌معاون وزیر کشاورزی ضمن اشاره به اینکه منابع آبی کشور وضعیت خوبی ندارد، گفت: راندمان آبیاری در بخش کشاورزی به ۴۴ درصد رسیده است.

این میزان از بازدهی بدان معناست که از هر یکصد لیتر آبی که در زمینهای کشاورزی در ایران مصرف می‌شود بیش از 56 لیتر هدر می‌رود. این رقم در کشور ایران که سالهای متمادی با دیو خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند فاجعه‌ای هولناک است.  

آیا به غیر از دعا کردن آنگونه که مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب می‌گوید، راهکارهای دیگری برای مقابله با ابرچالش بی‌آبی در کشور وجود دارد. کافی است در این زمینه به تجربه برخی از کشورها نگاهی گذرا داشته باشیم.

عربستان سعودی برای ایجاد تکنولوژی‌های سبز نوین و پنل های خورشیدی در فضایی به وسعت ۲۶ هزار کیلومتر مربع 500 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده تا جایگزین سوخت‌های فسیلی کند.

این درحالی است که این کشور هم اکنون بزرگترین و مدرن‌ترین تاسیسات آب شیرین‌کن منطقه را دارد و اخیرا قراردادی به ارزش ۷.۲ میلیارد دلار با BNP Paribas امضا کرده است تا ۹ مرکز بزرگ دیگر را در کرانه دریای سرخ راه اندازی کند.امارات متحده عربی با تخصیص ۱۶۳ میلیارد دلار قصد دارد تا سال ۲۰۵۰ میلادی بیش از ۵۰ درصد نیاز انرژی‌اش را از منابع تجدیدپذیر تامین کند.

 سرمایه گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر یعنی کاستن از هزینه‌های انرژی‌های گران قیمت فسیلی و کاستن از آلودگی و اثرات هولناک تغییرات اقلیمی از جمله خشکسالی است که هستی کشورهای خاورمیانه را نشانه گرفته است.

حال با نگاهی به وضعیت میزان بارندگی در کشور از یکسو و میزان مصرف آب در کشور در بخش کشاورزی و میزان بازدهی آبد در این حوزه می‌توان برای پی بردن به عمق فاجعه کشور هلند را در نظر بگیریم.

کشور هلند و مدیریت خیره‌کننده آن را می‌توان از عجایب دنیای مدرن نامید. این کشور تنها ۴۱ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و تنها یک چهلم وسعت ایران است. در یک شبیه‌سازی می‌توان آن را با ذکر سه نکته مهم با دو استان شمالی کشور یعنی استان گیلان و مازندران مقایسه کرد.

 اولا وسعت دو استان شمالی کشور 70هزار کیلومتر مربع است یعنی به طور تقریبی دو برابر هلند وسعت دارد.

در ثانی دو استان شمالی ایران در مجموع حدود شش میلیون نفر جمعیت دارد اما جمعیت هلند  17  میلیون نفر است یعنی به طور تقریبی سه برابر دو استان شمالی ایران جمعیت دارد.

نکته سوم میزان بارندگی در دو استان شمالی ایران و مقایسه آن با هلند است. میزان بارندگی سالانه در دو استان کشور 900میلیمتر و در کشور هلند 850 میلیمتر است. بنابراین دو استان شمالی کشور از نظر وسعت، میزان جمعیت و بارندگی در مقایسه با هلند از مزیت نسبی بسیار بالاتری برخوردارند.

در حالی که ایرانیان دو استان شمالی کشور را زیر میلیون ها تُن زباله دفن کرده‌اند و آخر هفته‌ها به سوی این دو استان هجوم می‌برند تا بر میزان تخریب این دو استان بیفزایند، هلند دومین منبع تولید غذای جهان است.

این کشور  با بهره‌گیری از تکنولوژی فوق پیشرفته کشاورزی و صنعتی دومین صادرکننده مواد غذایی دنیا بعد از آمریکاست. بازدهی تولید محصولات کشاورزی هلند فاصله خیره کننده‌ای با کشورهای پیشرفته حتی آلمان و آمریکا دارد! هلندی‌ها در سال ۲۰۰۰ میلادی با شعار «تولید محصول دو برابر با استفاده از نصف منابع انرژی و آب» جنبشی را آغاز کردند که با بهره‌گیری از شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ‌های کشاورزی صنایع غذایی خود را ارتقا دادند.

این کشور سالانه ۷۹ میلیارد دلار (تقریبا ۲ برابر صادرات نفتی ایران) محصولات غذایی و کشاورزی صادر می‌کند و علی‌رغم وسعت بسیار کوچکش از آلمان و فرانسه و چین و ژاپن بسیار جلوتر است.

کافی است راندمان تولید گوجه فرنگی در هلند را با چین مقایسه کنیم. هلند در هر کیلومتر مربع 48 هزار تن گوجه فرنگی تولید می‌کند درحالی که این رقم برای چین 1280 تن در هر کیلومتر مربع است که ۳۸ برابر بیشتر است.

دانشگاه WUR هلند که مغز متفکر پشت نوآوری‌های کشاورزی است به ده‌ها کشور مشاوره ویژه ارایه می‌کند که البته کشور ما جزو آنها نیست! برای نجات ایران از خشکسالی حتی نیاز به توقف کشاورزی نیست و فقط کافی است از تجربه کشورهای دیگری مثل هلند در این عرصه بهره برد.

البته دعا کردن همواره و در همه حال امر پسندیده و مبارکی است اما برای مدیریت بحرانی به بزرگی بحران خشکسالی علاوه بر دعا باید با برنامه و هدفمند تلاش کرد که اگر کار به دعا درست شود ما هم جملگی دعاگوییم.