عضو هیأت علمی اقتصاد دانشگاه مازندران:
شرایط بد اقتصادی منجر به احساسات منفی علیه کارگران اتباع شده است
عضو هیات علمی دانشگاه مازندران می‌گوید: کارگران افغانستانی نه جایگزین، بلکه مکمل نیروی کار ایرانی در مشاغل سخت و کم‌مهارت هستند. خروج آنها از کشور می‌تواند در میان‌مدت و بلندمدت بازار کار ایران را با کمبود نیروی کار و افزایش هزینه تولید مواجه کند.
زهرا کریمی موغاری در ارتباط با اشتغال کارگران اتباع و وضعیت بازار کار ایران به ایلنا گفت: گرچه وضعیت بازار کار ایران مطلوب نیست اما باید توجه داشت که بازار کار یک کالای همگن عرضه نمی‌کند. همان‌طور که در یک بازار ساده مثل بازار سیب، انواع سیب با کیفیت و قیمت متفاوت وجود دارد و به تناسب آن مشتری‌های مختلفی هم دارند، در بازار کار هم انواع نیروی انسانی با مهارت‌ها و توانایی‌های متفاوت فعالیت می‌کنند.
وی افزود: در ایران، نیروی کار بیسواد و کم‌سواد عملاً از اشتغال کامل برخوردار است یعنی کارگران ساده‌ای که حاضرند در مشاغلی چون باغبانی، نقاشی، کار ساختمانی یا... فعالیت کنند، تقریبا همیشه کار دارند. حتی بسیاری از کارفرمایان برای یافتن کارگر ساده با مشکل مواجه هستند و به ادارات کار مراجعه می‌کنند تا به آنها نیرو معرفی کند.
کمبود نیروی کار در مشاغل دشوار و کثیف
کریمی گفت: در حوزه نیروی کار ساده، عرضه از تقاضا کمتر است و بسیاری از بنگاه‌ها برای نیروی کار تقاضا دارند اما به اندازه کافی نیروی کار پیدا نمی‌کنند و به همین دلیل است که کارفرمایان از به‌کارگیری کارگران افغانستانی استقبال می‌کنند. حتی به نظر می‌رسد که دیگر مزد کارگران افغانستانی پایین هم نیست و به سمت همان حداقل مزد حرکت کرده است. کریمی با بیان اینکه کارگران افغانستانی در این مشاغل جایگزین نیروی کار ایرانی نیستند و مکمل آن هستند، گفت: مشکل اصلی بازار کار ایران مربوط به فارغ‌التحصیلان با مهارت متوسط است، کسانی که نه مهارت تخصصی بالا دارند و نه حاضر هستند که به انجام کارهای ساده اشتغال ورزند. تعداد این افراد بسیار بیشتر است و کارفرماهایی که به دنبال کارمند، فروشنده و... می‌گردند با تعداد متقاضی بیشتری مواجه هستند که گاهی مزد نسبتا پایین‌تری از کارگران
ساده دارند.
وی افزود: در حوزه‌های مربوط به مشاغلی که در ادبیات اقتصادی خطرناک، دشوار و کثیف نامیده می‌شوند مثل کارهای ساختمانی، دامداری، مرغداری و... بازار کار ایران با کمبود عرضه نیروی کار ایرانی مواجه است و زمانی که عرضه آن کاهش پیدا می‌کند کارفرمایان از حضور نیروی کار افغانستانی استقبال می‌کنند.
خروج مشکل‌آفرین اتباع از بازار کار
کریمی در ادامه گفت: موج اخراج اتباع از ایران سبب شده که کمبود در زمینه مشاغل ساده بیشتر هم بشود. حتی در زمان حضور افغانستانی‌ها در ایران، در زمینه نیروی کار ساده و کم‌سواد، مشکل اشتغال برای نیروی کار ایرانی نداشتیم و طی ۱۰ سال گذشته هم همین‌گونه بوده است. با خروج اتباع مشکل بیشتر هم می‌شود. از طرف دیگر در حال حاضر اقتصاد ایران در رکود و کسادی سختی دست و پا می‌زند و به علت همین کسادی، شاید خروج کارگران افغانستانی در کوتاه‌مدت چندان محسوس نباشد اما قطعا در میان‌مدت و بلندمدت این کمبود جدی خواهد شد.
وی افزود: به همین علت است که اکنون می‌بینیم سفارت ایران در افغانستان برای ورود کارگران افغانستانی ویزا صادر می‌کند. این اقدامی مثبت است مشروط به اینکه این فرایند با نظارت و کنترل دقیق انجام شود. اگر ورود نیروی کار مهاجر سازمان‌یافته باشد، می‌تواند به نفع اقتصاد ایران تمام شود و مانع از هرج‌ومرج در بازار کار شود.
وی با اشاره به تبعات این موضوع گفت: در شهرهای بزرگ مانند تهران، بسیاری از خدمات شهری بدون کارگران افغانستانی مختل می‌شود. شهرداری‌ها در صورت نبود آنها با مشکل جدی روبرو می‌شوند.
تمایل کارفرمایان برای بهره‌گیری از اشتغال اتباع
این استاد اقتصاد بیان کرد: البته در سال‌های اخیر، اتباع افغانستانی صرفا در مشاغل سخت و ساده باقی نمانده‌اند و بخشی از آنان که سال‌ها در ایران کار کرده‌اند وارد حوزه‌های تولیدی شده‌اند، به ویژه در صنایعی مانند تولید کیف و کفش که گفته می‌شود سهم قابل‌توجهی از بازار کار به ویژه در تهران را به خود اختصاص داده‌اند. پس در ظاهر به نظر می‌رسد که در برخی از عرصه‌ها تبدیل به رقیب شده‌اند اما در واقعیت، اگر سرمایه‌دار ایرانی خیلی به این رشته‌ها علاقه‌مند بود به همین سادگی جا برای سرمایه‌گذار افغانستانی باز نمی‌شد زیرا آنها تنگناهای بیشتری نسبت به همتای ایرانی خود دارند.
وی خاطرنشان کرد: دولت باید نظارت داشته باشد و ویزای کار برای کارهای مشخصی بدهد که اقتصاد ایران به آن نیاز دارد. به عنوان مثال اگر افغانستانی‌ها به دست‌فروشی روی بیاورند این مسأله قابل پذیرش نیست زیرا ما به اندازه کافی دست‌فروش ایرانی داریم. حتی نیروی کار ایرانی با تحصیلات بالا به دست‌فروشی روی آورده اما در عرصه‌هایی که کمبود نیروی کار است پذیرش نیروی کار افغانستانی به نفع اقتصاد ایران است، زیرا نبود آن سبب اختلال می‌شود.
خروج اتباع و افزایش دستمزد نیروی کار ساده
کریمی در پاسخ به این سوال که آیا خروج کارگران افغانستانی، سطح دستمزد کارگران ایرانی را افزایش می‌دهد؟ گفت: قطعا با ورود نیروی کار مهاجر، سطح دستمزد برای مشاغلی که این مهاجران در آنها فعالیت می‌کنند، کاهش می‌یابد. این مسأله بین‌المللی و طبیعی است. اگر کارگر ساده افغان که در بخش عظیمی از کارهای سخت مثل کارهای ساختمانی کار می‌کند از ایران خارج شود تبعا مزد نیروی کار ساده بالا می‌رود. به عنوان نمونه، در مازندران و فصل نشای برنج، دستمزد کارگران گاهی به بیش از یک میلیون تومان در روز می‌رسد و این سبب شده که بسیاری از شالیکاران به علت افزایش هزینه نیروی کار به سمت نشا کردن مکانیکی حرکت کنند. از طرف دیگر استفاده از نیروی کار خارجی در مازندران یا جاهای دیگر ممنوع است اما با این وجود باز در بعضی از کارهای سخت از نیروی کار افغانستانی استفاده می‌شود. اگر این نیروها غایب شوند قطعا دستمزد برای کسانی که در این حوزه کار می‌کنند، بالا می‌رود.
وی با بیان اینکه این مسأله همواره مثبت نیست، هشدار داد: از یک طرف افزایش دستمزد به نفع زحمتکش‌ترین اقشار تمام خواهد شد اما از سوی دیگر می‌تواند منجر به تعطیلی واحدهای اقتصادی کوچک و متوسط شود و قیمت تمام‌شده بسیاری از این کارها افزایش یابد.
کریمی موغاری افزود: افزایش هزینه نیروی کار، هزینه تمام‌شده تولید را بالا می‌برد و در نتیجه، بسیاری از بنگاه‌هایی که در حاشیه قرار گرفته‌اند و سود فوق‌العاده پایینی دارند از بازار خارج می‌شوند. اگر بنگاه‌ها تعطیل شوند عملا کار و فرصت‌های شغلی مذکور نیز نابود می‌شوند. با توجه به اینکه اقتصاد ایران در یک وضعیت کساد عمیق و رکود شدید است افزایش هزینه مزد می‌تواند به تعمیق رکود و تشدید تعدیل نیروها در بنگاه‌هایی که بسته شده‌اند منجر شود و این مسأله برای اقتصاد کشور بسیار مضر است.
این استاد دانشگاه گفت: تقابل میان کارگران ایرانی و افغانستانی بر سر دستمزد، ناشی از ترسی است که کارگران ایرانی از کاهش مزد خود در نتیجه وجود نیروی کار رقیب دارند اما این مسأله ناشی از شرایط کلی جامعه است. مردم ایران در شرایط رکود اقتصادی و زمانی که تحت تاثیر فشار اقتصادی شدیدی هستند و تبعا نسبت به مهاجران اساس منفی پیدا می‌کنند.
دیدگاه تان را بنویسید