بزرگداشت یک «مناسبت» و در ادامه همان شیفت‌های طولانی و زندگی زیر خط فقر
پرستاران، خسته از مراسم تشریفاتی
کار سخت و طاقت‌فرسا، فرسودگی کاری بالا، اضافه‌کار اجباری و در مقابل حقوق کم و مشکلات شدید معیشتی از مهم‌ترین موضوعات مورد اعتراض پرستاران در طول سال‌های گذشته است. پرستاران بارها در شهرهای مختلف تجمع کرده‌اند و وعده شنیده‌اند اما به خواسته‌های آنها پاسخی در خور داده نشده است.
«محمد شریفی‌مقدم» دبیرکل خانه پرستار معتقد است در هر دولتی که روی کار آمده، از چپ تا راست و میانه، یک سیاست مشخص در مورد پرستاران اجرا شده است: بی‌توجهی به مطالبات حداقلی آنها و عدم اجرای قوانین. در چنین شرایطی شغل پرستاری جذابیت خود را از دست داده و پرستاران بعد از کلی آموزش، شغل خود را رها می‌کنند. دبیرکل خانه پرستار می‌گوید: در حال حاضر بسیاری از خدمات پرستاری در مراکز درمانی توسط پرستاران طرحی ارائه می‌شود و این موضوع کیفیت خدمات درمانی را کاهش داده است.
شغلی سخت با درآمد اندک
شریفی‌مقدم به ایلنا گفت: شغل پرستاری یکی از سخت‌ترین و در عین حال حساس‌ترین مشاغل دنیاست. پرستاران علاوه بر تحمل سختی‌های جسمی و روانی ناشی از تماس مداوم با بیماران، مسئولیت سنگینی در حفظ جان و سلامت مردم برعهده دارند. کوچک‌ترین خطا در این حرفه ممکن است منجر به خسارت جبران‌ناپذیر یا حتی مرگ بیمار شود.
وی افزود: در بسیاری از کشورها، دولت‌ها تلاش می‌کنند تا دغدغه‌های معیشتی پرستاران را کاهش دهند تا آنها با تمرکز کامل به بیماران خدمت کنند. در ایران اما پرستاران با مشکلات معیشتی جدی روبه‌رو هستند و متأسفانه جایگاه اقتصادی آنها با حساسیت و اهمیت شغل‌شان تناسبی ندارد.
شریفی‌مقدم ادامه داد: این مسأله محدود به دولت خاصی نیست. وزارت بهداشت در دولت‌های مختلف، با گرایش‌های سیاسی گوناگون همواره در حوزه پرستاری عملکرد مشابهی داشته یعنی ساختار وزارت بهداشت به‌گونه‌ای است که گروه‌های ذی‌نفوذ در آن، فارغ از جناح سیاسی، منافع مشترکی دارند و از یکدیگر حمایت می‌کنند.
کاش تعرفه‌گذاری اجرا نمی‌شد
این فعال صنفی با اشاره به سابقه قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری گفت: این قانون از سال ۱۳۸۴ و زمان وزارت پزشکیان مطرح و در سال ۱۳۸۶ تصویب شد اما با گذشت ۱۸ سال از تصویب این قانون، هنوز به‌طور کامل اجرا نشده. در طول این سال‌ها دولت‌های مختلف، ازجمله دولت‌های احمدی‌نژاد، روحانی و رئیسی، دستور اجرای این قانون را صادر کردند اما اجرای آن یا ناقص بوده یا به‌درستی انجام نشده است.
شریفی‌مقدم تصریح کرد: آنچه اکنون تحت عنوان تعرفه‌گذاری پرستاری اجرا می‌شود با روح قانون و خواسته جامعه پرستاری فاصله زیادی دارد. آنچه پرستاران مطالبه می‌کنند ساده و مشخص است؛ خدمات پرستاری باید همانند سایر گروه‌های پزشکی ارزش‌گذاری شود. پرستاران خواستار تعیین ارزش واقعی خدمات خود، براساس شاخص‌هایی مانند خطر انجام کار، زمان صرف‌شده، سطح تخصص و تأثیر بر سلامت بیمار هستند.
وی تأکید کرد: اگر تعرفه‌گذاری درست انجام شود، هم شأن حرفه پرستاری حفظ می‌شود و هم انگیزه خدمت در میان پرستاران افزایش می‌یابد اما به دلیل مقاومت‌های درون‌ساختاری، اجرای کامل این قانون سال‌هاست به تعویق افتاده و آنچه اجرا شده، با نص قانون زمین تا آسمان متفاوت است.
دبیرکل خانه پرستار با اشاره به ناعادلانه بودن پرداخت‌ها در نظام سلامت اظهار داشت: درآمد حاصل از ارائه خدمات درمانی، باید براساس وزن و سهم هر گروه در فرآیند درمان به شکل عادلانه توزیع شود. ساختار پزشک‌سالار وزارت بهداشت در هیچ‌یک از دولت‌های گذشته زیر بار اجرای این ساختار مبتنی بر عدالت نرفته و این موضوع فارغ از گرایش‌های سیاسی دولت‌ها، وجه مشترک همه مدیران بوده است.
نبود شفافیت مالی در نظام سلامت
شریفی‌مقدم افزود: یکی از نمودهای این بی‌عدالتی در پرداخت کارانه‌هاست. برای نمونه، در یک اتاق عمل ممکن است شش تا هفت نفر ازجمله جراح، متخصص بیهوشی، پرستار بیهوشی و کارشناس اتاق عمل حضور داشته باشند اما در پایان ماه، مشاهده می‌شود که جراح چند صد میلیون تومان دریافتی دارد، در حالی‌که پرستار تنها چند میلیون تومان دریافت می‌کند. این تفاوت فاحش هیچ توجیه قانونی یا اخلاقی ندارد و ناشی از عدم اجرای تعرفه‌گذاری واقعی خدمات پرستاری است. در هیچ جای دنیا چنین اختلاف شدیدی میان دریافتی پزشکان و پرستاران وجود ندارد.
وی اظهار داشت: در حالی‌که شعار عدالت و شفافیت از شعارهای تکراری هر دولتی است، این مفاهیم در وزارت بهداشت جایگاهی ندارند. براساس برآوردها، در سال ۱۴۰۲ حدود ۶۰۰ هزار میلیارد تومان وارد نظام سلامت کشور شده است. این رقم که در سال‌های بعد بسیار بیشتر از اینها بوده؛ چه از طریق بودجه دولتی و چه از طریق پرداخت مستقیم مردم، به چرخه درمان تزریق شده اما مردم هنوز از کیفیت خدمات درمانی و پرستاری رضایت ندارند یعنی بخش زیادی از این منابع به جای بهبود کیفیت خدمات و تأمین نیروی انسانی پرستاری، صرف هزینه‌های اداری و پرداخت‌های غیرعادلانه شده است.
وی به کمبود نیروی پرستار اشاره کرد و گفت: در حالی‌که پرستاران باید محور ارائه خدمات باشند، کمبود نیرو موجب افت کیفیت مراقبت از بیماران شده است.
جذب پرستار؛ از حرف تا عمل
شریفی‌مقدم ادامه داد: وزارت بهداشت اعلام کرده که مجوز استخدام ۱۵هزار پرستار را گرفته و این را یکی از دستاوردهای خود می‌داند اما ثبت‌نام به حد نصاب نرسیده. یعنی پرستار حاضر نمی‌شود در آزمون استخدام رسمی شرکت کند. این در حالی‌ست که بیش از ۶۰هزار پرستار در کشور بیکار هستند.
وی گفت: حتی اگر آزمون به حد نصاب برسد و پرستاران در مراکز درمانی استخدام شود، بسیار محتمل است که بعد از مدتی بروند. نگهداشت نیرو با مشکل مواجه است و بسیاری از پرستاران پس از مدت کوتاهی به دلیل فشار کاری یا پایین بودن حقوق، از سیستم خارج می‌شوند یا به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند. هر سال حدود ۱۵ تا ۲۰هزار نفر از پرستاران از چرخه خدمت جدا می‌شوند که این موضوع خسارت بزرگی برای نظام سلامت کشور است.
افزایش نرخ اضافه‌کار پرستاران از ۲۰ تا ۲۵هزار به ۴۰ تا ۵۰هزار تومان در ساعت دستاورد نیست زیرا دغدغه اصلی پرستاران، بهبود ساختاری شرایط معیشتی و اجرای قوانین مصوب است، نه افزایش مبلغ اضافه‌کار
وی تصریح کرد: در شرایط کنونی، بسیاری از خدمات پرستاری در بیمارستان‌ها توسط پرستاران طرحی انجام می‌شود که برای گذراندن دوره خدمت دوساله وارد سیستم شده‌اند.
پرستاران تازه‌کار و زیان بیماران
شریفی‌مقدم افزود: افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پرستاری بدون فراهم بودن زیرساخت‌های لازم انجام شده و صدای خیلی‌ها را درآورده. برخی از دانشگاه‌های آزاد و مراکز آموزش پرستاری و حتی بیمارستان‌های آموزشی، استادان متخصص کافی ندارند اما ظرفیت پذیرش خود را تا چند صددرصد افزایش داده‌اند. در نتیجه کیفیت آموزش کاهش یافته و بسیاری از فارغ‌التحصیلان بدون مهارت عملی وارد بیمارستان‌ها می‌شوند و این پرستاران در دوران طرح، بخش عمده‌ای از کمبود نیروی پرستار را جبران می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: در برخی بیمارستان‌های بزرگ کشور شاهدیم که پرستاران طرحی بدون تجربه کافی، مسئول مراقبت از بیماران هستند در حالی‌که باید زیر نظر نیروهای باتجربه آموزش ببینند. این وضعیت نه تنها به ضرر پرستاران تازه‌کار است بلکه بیماران نیز از این نارسایی‌ها آسیب می‌بینند. اگر نظام سلامت بخواهد به عدالت، کیفیت و کارآمدی برسد، باید تعرفه‌گذاری واقعی خدمات پرستاری، استخدام پایدار و آموزش استاندارد در اولویت قرار گیرد. بدون این اصلاحات، هم پرستاران متضرر می‌شوند و هم بیماران.
مشکلات لاینحل معیشتی
دبیرکل خانه پرستار در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: ازجمله اقداماتی که وزارت بهداشت به‌عنوان دستاورد مطرح کرده، افزایش نرخ اضافه‌کار پرستاران از حدود ۲۰ تا ۲۵هزار تومان به ۴۰ تا ۵۰هزار تومان در ساعت است اما این موضوع از دید پرستاران دستاورد محسوب نمی‌شود زیرا دغدغه اصلی پرستاران، اضافه‌کاری نیست. پرستاران خواهان بهبود ساختاری شرایط معیشتی و اجرای قوانین مصوب هستند، نه افزایش مبلغ اضافه‌کار.
وی گفت: مطالبه واقعی جامعه پرستاری در بخش معیشت دو محور اصلی دارد: نخست اجرای کامل قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری به عنوان بخش متغیر درآمد و دوم اجرای قانون فوق‌العاده خاص برای بهبود حقوق ثابت.
شریفی‌مقدم ادامه داد: در شرایط فعلی، پرستاران به‌دلیل مشکلات اقتصادی ازجمله اجاره مسکن، هزینه‌های زندگی و مخارج خانواده، تمرکز لازم برای ارائه خدمات ایمن و باکیفیت را ندارند. از سوی دیگر، کمبود نیروی پرستار باعث شده هر پرستار در برخی بخش‌ها به جای پنج یا شش بیمار، مسئولیت مراقبت از 10 تا 15 بیمار را برعهده بگیرد که در شیفت شب این رقم حتی به 20 بیمار هم می‌رسد. طبیعی است که در چنین شرایطی، احتمال بروز خطا بالا می‌رود و کیفیت خدمات کاهش می‌یابد.
وی با بیان اینکه بسیاری از پرستاران ناچارند دو یا سه شیفت متوالی کار کنند، گفت: پرستاری که برای تأمین معاش خود چند شیفت پشت سر هم کار می‌کند، دچار خستگی مفرط می‌شود و نمی‌تواند خدمات درست ارائه دهد. نتیجه این وضعیت، آسیب دیدن بیماران و فرسودگی شدید نیروی انسانی در نظام سلامت است. دستاوردهایی که وزارت بهداشت اعلام کرده، در واقع برای پرستاران معنای واقعی ندارد. عدم اجرای قوانین موجب شده پرستاران کمترین میزان دریافتی را در میان کارکنان دولت داشته باشند. در حالی‌که کارکنان سایر دستگاه‌ها از مزایای مالی بالا و امکانات رفاهی مناسب برخوردارند، پرستاران در سخت‌ترین شرایط ممکن کار می‌کنند و از کمترین مزایا بهره‌مندند.
اعتراض و پیگیری هم بی‌فایده شده است
شریفی‌مقدم در ادامه گفت: پرستاران از وعده‌ها و مراسم تشریفاتی خسته شده‌اند. هر سال در مناسبت‌های مختلف از پرستاران تجلیل می‌شود اما در عمل هیچ تغییری در شرایط‌شان ایجاد نمی‌شود. متأسفانه وزارت بهداشت با برگزاری مراسم نمادین و انتخاب پرستاران نمونه تلاش می‌کند فضا را مثبت نشان دهد، در حالی‌که بدنه پرستاری کشور هیچ علاقه‌ای به این نمایش‌ها ندارد. پرستاران به‌درستی احساس می‌کنند که این اقدامات نمایشی هیچ مشکلی از آنان حل نمی‌کند.
دیوار بی‌اعتمادی بین پرستاران و مسئولان وزارت بهداشت بسیار بلند شده و بسیاری از پرستاران به این نتیجه رسیده‌اند که اعتراض و پیگیری هم فایده‌ای ندارد و صدای آنان شنیده نمی‌شود
وی گفت: در حال حاضر، دیوار بی‌اعتمادی بین پرستاران و مسئولان وزارت بهداشت بسیار بلند شده. بسیاری از پرستاران به این نتیجه رسیده‌اند که اعتراض و پیگیری هم فایده‌ای ندارد و صدای آنان شنیده نمی‌شود. به همین دلیل، بخش قابل توجهی از پرستاران راه‌های دیگری را انتخاب کرده‌اند؛ برخی مهاجرت می‌کنند، برخی تغییر شغل می‌دهند و عده‌ای نیز از کار کناره‌گیری کرده و خانه‌نشین می‌شوند.
دبیرکل خانه پرستار در پایان گفت: ادامه این روند نه‌تنها موجب فرسودگی و نارضایتی جامعه پرستاری می‌شود، بلکه سلامت مردم را نیز به خطر می‌اندازد. تا زمانی که دولت و وزارت بهداشت اجرای کامل قوانین مصوب و تأمین معیشت پرستاران را در اولویت قرار ندهند، نمی‌توان انتظار داشت کیفیت خدمات درمانی در کشور
بهبود یابد.
دیدگاه تان را بنویسید