بازی نرخ دلار با قدرت خرید مزدبگیران

نسرین هزاره مقدم

«هفته پیش برای خرید یک مثقال زعفران به مغازه رفتم، گفت ۲۰۰هزار تومان. این هفته رفتم بخرم گفت شده مثقالی ۲۵۰هزار تومان. پرسیدم چرا؟ گفت نمی‌دانی دلار بالای ۵۰هزار تومان رفته...» «فاطمه محمدی» بازنشسته کارگری که قصد کرده بود با عیدی پایان سال خود، یک مثقال زعفران بخرد تا برای نوه‌هایش شله‌زرد بپزد، حالا پشیمان شده و می‌گوید: «زعفران در قائنات به عمل می‌آید. آخر چه ربطی به دلار دارد...».

ربط داشته باشد یا نداشته باشد، قیمت‌ها در بازار خود را با دلار تنظیم می‌کنند. نه فقط کالاهای سرمایه‌ای مثل سکه، خودرو و ملک (به گواهی مشاوران املاک، در هفته اخیر، یک جهش دوباره در قیمت آپارتمان و اجاره‌بهای آن داشتیم فقط به این دلیل که دوباره دلار گران شده)، بلکه کالاهای مصرفی و حتی کالاهای وطنی‌ساخت داخل بهای خود را با قیمت دلار تنظیم می‌کنند. هر موج گرانی دلار که از راه می‌رسد، تمام کالاها و خدمات دوباره گران می‌شوند؛ از زعفران محصول قائنات گرفته تا آجیل و خشکبار و فرش و ماشین لباسشویی مونتاژی.

فقط کارگران و مزدبگیران  ضرر می‌کنند!

از اواسط ۹۷ که شوک‌درمانی‌های ارزی آغاز و کم‌کم مهار بازار ارز از ریل خود خارج شد، قطار تورم پیش‌رونده نیز به راه افتاد. حالا اما به گفته «مازیار گیلانی‌نژاد» فعال کارگری، «هر روز صبح که بیدار می‌شویم، قیمت دلار بالا رفته و به تبع آن همه کالاها بازهم گران شده‌اند. در واقع گویا چیزی به نام ثبات ارزی حتی برای یک هفته و یک ماه وجود ندارد».

دلایل این بی‌ثباتی شدید و بی‌سابقه بازار ارز هرچه باشد، آسیب‌های آن را کارگران، بازنشستگان و تمام مزد و حقوق‌بگیران با عایدی ثابت ماهانه متحمل می‌شوند. گیلانی‌نژاد توضیح سرراستی برای این مساله دارد: «کارگران و بازنشستگان نه خانه و ماشین اضافه‌ای دارند که با گران شدن دلار، سرمایه‌هایشان بیشتر شود نه فروشنده کالاها و خدمات هستند که با بالا رفتن نرخ ارز، محصولات خود را گران کنند. فقط با هر بار گرانی، سبد خریدشان خالی‌تر می‌شود».

«احسان سهرابی» فعال کارگری نیز حاد شدن بحران معیشت کارگران از ابتدای امسال را محصول سیاست یارانه‌زدایی می‌داند و معتقد است در مرحله بعد شوک‌های پیاپی ارزی، قدرت خرید کارگران را تحلیل برد: «دولت در ابتدای سال اعلام کرد فقط چهار کالای اساسی گران می‌شود. امروز اما برآیند آن گرانی‌ها را در سبد خرید کارگران می‌بینیم. قیمت هیچ کالایی کمتر از ۷۰ تا ۱۰۰درصد گران نشده و نکته اینجاست که ظاهراً آزادسازی قیمت‌ها مشکل کسری بودجه را حل نکرد و فقط فرودستان متضرر شدند!».

دستمزد ۲۵۳ دلاری کارگران در یازده ماه به ۱۲۲ دلار رسیده است و در واقع یک کاهش بیش از 100درصدی در قدرت خرید دستمزد رخ داده است

کاهش ارزش دلاری دستمزد از ۲۵۳ به ۱۲۲ دلار

وقتی اوضاع این‌گونه است و میان نرخ دلار و قیمت تمام کالاها و خدمات یک رابطه مستقیم علت و معلولی برقرار است، باید قدرت دلاری دستمزد کارگران حفظ شود، هرچند قدرت ریالی آن نیز هیچ زمان حفظ نشده است. نگاهی به افول قدرت خرید دستمزد کارگران در ماه‌های سپری شده از سال جاری می‌اندازیم، با این توضیح که قدرت واقعی خرید دستمزد با توجه به شرایط توصیف شده در بالا، به زبان ساده می‌شود «در هر ماه چند دلار حقوق می‌گیریم».

در اسفند سال گذشته (روزهای پایانی اسفند ماه)، بالاترین نرخ دلار ۲۷هزار و ۶۰۰ تومان ثبت شده است. به این ترتیب، اگر حداقل دستمزد را با احتساب تمام متعلقات، ۷ میلیون تومان در نظر بگیریم، دستمزد ماهانه کارگران در ابتدای سال جاری حدود ۲۵۳ دلار بوده است.

سهرابی: دولت در ابتدای سال اعلام کرد فقط چهار کالای اساسی گران می‌شود اما قیمت همه کالایی بین ۷۰ تا ۱۰۰درصد گران شده و ظاهراً آزادسازی قیمت‌ها مشکل کسری بودجه را حل نکرد و فقط فرودستان متضرر شدند

هشتم اسفند ماه امسال و با گذشت یازده ماه از سال که حداقل دستمزد در این مدت کاملاً ثابت مانده است، قیمت دلار در صرافی‌های تهران حدود ۵۷هزار تومان است. به این ترتیب، دستمزد ۷ میلیون تومانی کارگران حداقل‌بگیر در اسفند ماه، به ۱۲۲ دلار تنزل یافته است. در واقع کارگران هشتم اسفند ماه ۱۴۰۱ در ماه فقط ۱۲۲ دلار حقوق می‌گیرند آن هم به شرط اینکه کارفرما منصف و قانون‌پذیر باشد و تمام مزایای مزدی ازجمله حق مسکن ۶۵۰هزار تومانی، حق اولاد، سنوات و بن خواربار را به کارگران خود پرداخت کند هرچند در واقعیت، بازه دریافتی حداقل‌بگیران کشور، بین ۶ میلیون و ۲۰۰ تا ۶ میلیون و ۵۰۰هزار تومان است.

به عبارت دیگر دستمزد ۲۵۳ دلاری کارگران در یازده ماه به ۱۲۲ دلار رسیده است و در واقع یک کاهش بیش از 100درصدی در قدرت خرید دستمزد رخ داده است. با فرض اینکه قیمت دلار در بازار آزاد بعد از این ثابت بماند، دستمزد ریالی کارگران باید حداقل 100درصد افزایش یابد تا قدرت خرید واقعی پایان فروردین سال جاری احیا شود. این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که بحران معیشت جدی‌ست. در این اوضاع تورمی «گیلانی‌نژاد» می‌گوید: دستمزد دلاری کارگران ایران به پایین‌ترین ردیف‌های جهانی رسیده است. خواسته ما این است که هرچقدر افزایش دستمزد قرار است صورت بگیرد، معادل دلاری آن را در نظر بگیرند و سوال این است که آیا در این شرایطی که در آن به سر می‌بریم، حداقل دستمزد نباید حداقل ۷۰ تا ۱۰۰ دلار افزایش یابد؟

خبری از جلسات مزدی نیست

تا ظهر هشتم بهمن ماه، هنوز خبری از برگزاری جلسات مزدی شورای عالی کار نشده است، جلساتی که قرار بود بیست و هشتم بهمن آغاز شود. با توجه به این تاخیر طولانی، کارگران آینده افزایش دستمزد را روشن نمی‌بینند. در حالی‌که باید، بیشتر و طولانی‌تر از همیشه سر مزد ۱۴۰۲ چانه‌زنی شود تا بحران معیشت کارگران شاغل و بازنشسته راه‌حلی بیابد، هنوز اولین نشست جدی هم آغاز نشده است.

«محمدی» همان بازنشسته حداقل‌بگیری که امیدی به احیای قدرت خرید از دست رفته ندارد، می‌گوید: «در این یک سال، همه چیز تا دو برابر گران‌تر شده ولی عیدی ما بازنشستگان را فقط ۳۰۰هزار تومان زیاد کردند. پارسال یک میلیون و ۵۰۰هزار تومان عیدی گرفتیم و امسال یک میلیون و ۸۰۰هزار تومان. این ۳۰۰هزار تومان پول دو کیلو برنج می‌شود چون پارسال شب عید، برنج ایرانی کیلویی 70 و 80 هزار تومان بود و امسال ۱۴۰هزار تومان است!».