گرانی مواد خوراکی، دهک‌های پایینی را هدف گرفته است
تورم؛ هر که فقرش بیش، سهمش بیشتر
تیر ماه امسال، مرکز آمار ایران گزارشی منتشر کرد که تمامی ادعاهای اعضای هیات دولت سیزدهم کشور را زیر سوال می‌برد. بنا بر این گزارش، تورم سالانه رقم خورده در دهک اول که فقیرترین دهک جامعه محسوب می شود، ۴۴.۸درصد بود در حالی‌که تورم در دهک دهم یا همان ثروتمندترین دهک جامعه ۳۸.۹درصد بوده است. به عبارت دیگر تورم وارده بر زندگی فقرای کشور، 6درصد بالاتر از تورمی بوده که ثروتمندترین افراد کشور در زندگی احساس کرده‌اند.
به گزارش «توسعه ایرانی»، همزمان با حذف ارز ترجیحی در کشور که اردیبهشت ماه امسال رخ داد، یارانه نقدی خانوارهای ایرانی نیز افزایش یافت. در آن زمان، دولتمردان با شعارهایی همچون «مردمی کردن اقتصاد»، «قطع رانت ناشی از ارز 4200تومانی»، «افزایش قدرت خرید دهک‌های فقیر جامعه»، «جلوگیری از افزایش قیمت کالاهای اساسی به جز 4 قلم»، «تاثیر 6 تا 7درصدی حذف ارز ترجیحی بر تورم» و... با ارائه جداول و نمودارهایی مدعی شدند که با حذف ارز ترجیحی و افزایش یارانه دهک‌های فقیر جامعه، قدرت خرید این اقشار افزایش چشمگیری خواهد داشت، با این حال با گذشت نزدیک به 3 ماه از پروژه مردمی کردن اقتصاد یا همان گران کردن کالاهای اساسی، آمار نشان می‌دهد که بیشترین تبعات این اتفاق بر زندگی فقیرترین افراد کشور سایه انداخته است.
فشار تورمی بالا بر اقشار ضعیف جامعه
به گزارش اکو ایران، تورم کل کشور در تیر ماه ۴۰.۵درصد به ثبت رسیده که نسبت به ماه‌های گذشته روندی صعودی داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد عمده‌ترین دلیل به ثبت رسیدن تورم در اعداد بالا در چند ماه اخیر، افزایش شدید قیمت خوراکی‌ها بوده به گونه‌ای که تورم ماهانه خوراکی‌ها در خرداد ماه بالغ بر ۲۵درصد بوده است. با توجه به وزن بالای مواد خوراکی در سبد مصرفی اقشار کم‌درآمد، زمانی که تورم بیشتر از سمت افزایش بهای اقلام خوراکی باشد، فشار تورمی بیشتری در اقشار ضعیف جامعه حس می‌شود. همچنین آمارها نشان می‌دهد به طور کلی هرچه از سمت اقشار با درآمد بالا به سمت فقرا حرکت می‌کنیم، تورم سالانه بالاتری رقم خورده است.
ضریب اهمیت خوراکی‌ها در تورم
در محاسبه تورم کل از دو شاخص استفاده می‌شود که در یک‌سو تورم اقلام خوراکی، آشامیدنی و دخانیات و در سوی دیگر تورم غیرخوراکی‌ها قرار دارد. هر یک از موارد ذکر شده در تعیین تورم دارای ضریب اهمیت هستند و به عبارت دیگر این ضرایب تعیین می‌کنند تورم کل تا چه اندازه متأثر از تغییرات قیمت در این دو گروه خواهد بود. به عنوان مثال هرچه ضریب اهمیت اقلام خوراکی بالاتر باشد با افزایش قیمت خوراکی‌ها یا شوک قیمتی به آنها، تورم کل بیشتر تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
ضریب اهمیت اقلام خوراکی در تعیین تورم کل کشور بالغ بر 27درصد برآورد می‌شود و بر همین اساس ضریب اهمیت اقلام غیرخوراکی در محاسبه تورم حدود 73درصد است. به بیان دیگر اثر تورم غیرخوراکی در تورم کل نزدیک به 3 برابر اثر تورم خوراکی‌ها در تورم کل است. البته ضرایب گفته شده برای میانگین کل کشور بوده و به طبع برای هر یک از استان‌ها با اعداد متفاوتی در این ضریب مواجه خواهیم بود. استان سیستان و بلوچستان در میان تمامی استان‌های کشور بالاترین ضریب اهمیت کالاهای خوراکی را داراست بنابراین چنانچه تورم بیشتر از سمت افزایش قیمت خوراکی‌ها باشد بیش از هر استان دیگری تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. کمترین مقدار این ضریب نیز در میان استان‌های کشور به استان تهران تعلق دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد ضریب اهمیت کالاهای خوراکی در استان‌های کم‌برخوردار و کم‌درآمدتر نسبت به سایر استان‌ها بالاتر است. تفاوت این ضریب میان استان‌ها تحت تاثیر الگوهای مصرفی خانوار و اینکه هر اینکه از کالاها چه وزنی در سبد مصرفی خانوار دارند، تعیین می‌شود، در نتیجه هرچه سهم اقلام خوراکی در سبد مصرفی خانوار بالاتر باشد، ضریب اهمیت خوراکی‌ها هم در محاسبه تورم بالاتر خواهد بود.
اهمیت بیشتر کالاهای خوراکی در خانوارهای فقیر
مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده الگوی مصرفی خانوارها، درآمد است. به طور میانگین هرچه یک خانواده کم‌درآمدتر باشد، سهم اقلام خوراکی در سبد مصرفی آن خانواده نسبت به یک خانواده مرفه بیشتر است. احتمالا این ابهام ایجاد می‌شود که اقشار پولدار جامعه بیشتر برای تغذیه خود هزینه می‌کنند اما توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است که مقدار مطلق هزینه کردن در اینجا مدنظر نیست بلکه نسبتی که خانوار از درآمد خود را صرف خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها می‌کنند اهمیت دارد. احتمالا یک خانواده با درآمد کم، مقدار کمتری را نسبت به یک خانواده ثروتمند خرج اقلام خوراکی می‌کند ولی به یقین سهمی که این هزینه در کل بودجه‌اش دارد بیش از سهم آن در یک خانواده پردرآمد است.
روستاییان، بازندگان اصلی افزایش قیمت خوراکی‌ها
همچنین به طور میانگین روستاییان نسبت به شهرنشینان درآمد کمتری کسب می‌کنند و همین عامل باعث شده تا ضریب اهمیت اقلام خوراکی، آشامیدنی و دخانیات در مناطق شهری 25درصد باشد در حالی‌که همین ضریب در مناطق روستایی کشور نزدیک به 40درصد برآورد شده است.
با توجه به وزن بالای مواد خوراکی در سبد مصرفی اقشار کم‌درآمد، زمانی که تورم بیشتر از سمت افزایش بهای اقلام خوراکی باشد، فشار تورمی بیشتری در اقشار ضعیف جامعه حس می‌شود
در دو- سه ماه گذشته به دلیل سیاست دولت مبنی بر حذف یارانه کالاهای اساسی که به جراحی اقتصادی مشهور شد، قیمت اقلام خوراکی به شدت افزایش یافت. به عنوان مثال روغن تنها در یک ماه تورم 250درصدی را تجربه کرد و قیمتش 3.5 برابر شد. بر همین اساس نیز تورم ماهانه خوراکی‌ها در خرداد ماه بالغ بر 25درصد به ثبت رسید.
بر مبنای تحلیلی که در سطور بالاتر گفته شد به علت اینکه تورم بیشتر از سمت اقلام خوراکی بوده، تورم در مناطق روستایی باید با ارقام بالاتری به ثبت می‌رسید که این موضوع به طور کامل و چشمگیری رخ داد. تورم ماهانه کل خرداد ماه در مناطق شهری کشور 11.5درصد به ثبت رسید، در حالی‌که همین شاخص در مناطق روستایی کشور 15.8درصد برآورد شد یعنی روستاییان 4.3درصد بیشتر از شهرنشینان متحمل تورم شدند.
بیشترین اهمیت خوراکی‌ها در محروم‌ترین استان‌ها
ضریب اهمیت خوراکی‌ها در تعیین تورم در استان سیستان و بلوچستان بالغ بر 43برآورد شده که این رقم در میان تمامی استان‌های کشور بیشترین ضریب اهمیت اقلام خوراکی و آشامیدنی محسوب می‌شود. استان‌های کردستان و اردبیل نیز به ترتیب با ضریب اهمیت 37.16 و 37.05 در جایگاه دوم و سوم قرار دارند. به بیان ساده چنانچه تورم از سمت خوراکی باشد، در این استان‌ها افزایش قیمت‌ها و تورم به نسبت بیشتر از سایر استان‌ها حس خواهد شد.
کمترین ضریب اهمیت خوراکی‌ها نیز در محاسبه تورم متعلق به استان تهران است، این رقم در تهران به 20درصد هم نمی‌رسد، به همین جهت هم در چند ماه گذشته که تورم بیشتر به علت گرانی اقلام خوراکی بوده، تورم استان تهران در زمره کمترین تورم‌های استانی قرار گرفته است. استان‌های اصفهان و البرز نیز پس از تهران در جایگاه بعدی قرار دارند. به طور کلی می‌توان گفت استان‌های با درآمد بالا یا اصطلاحا برخوردار، ضریب اهمیت خوراکی پایین‌تری نسبت به استان‌های کم‌برخوردار دارند. همچنین ترکیب جمعیتی استان‌ها که چه درصدی روستایی هستند و چه درصدی شهرنشین نیز در تعیین این ضریب حائز اهمیت است. به عنوان مثال خود شهر مشهد جزو مناطق تقریبا برخوردار محسوب می‌شود اما به علت بالا بودن جمعیت روستایی در این استان، ضریب اهمیت خوراکی‌ها حدودا بالاست.
ممکن است این موضوع که زمانی که تورم بیشتر به علت گرانی‌ها باشد، تورم شهرهایی مانند تهران کمتر خواهد بود، همواره برقرار نباشد چراکه عوامل دیگری نیز می‌تواند نقش مهمی ایفا کنند. به عنوان مثال ممکن است همزمان با جهش قیمت خوراکی‌ها، تورم بالا در بخش مسکن هم رخ دهد و همین نکته با توجه به جایگاه و وزن بالای مسکن در سبد مصرفی تهرانی‌ها باعث دیده شدن تورم بالا در تهران باشد.
تورم ماهانه کل خرداد ماه در مناطق شهری کشور 11.5درصد به ثبت رسید، در حالی‌که همین شاخص در مناطق روستایی کشور 15.8درصد برآورد شد یعنی روستاییان 4.3درصد بیشتر از شهرنشینان متحمل تورم شدند
شوک سنگین تورم تیرماه به سفره فقرا و روستاییان
تورم سالانه مناطق روستایی کشور ۴۳.۲درصد برآورد شده و به عبارت دیگر تورم دوازده ماهه در روستاهای کشور در تیر ماه نسبت به این شاخص تورمی در مناطق شهری به شکل قابل توجهی بالاتر بوده است.
در این میان، تورم مناطق روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد در تیر ماه ۵۰.۸درصد به ثبت رسید که بالاترین تورم در بین روستاهای کشور محسوب می‌شود. استان‌های قزوین و مازندران نیز به ترتیب در جایگاه دوم و سوم تورم مناطق روستایی قرار دارند. همان‌گونه که گفته شد تورم روستاهای کهگیلویه و بویراحمد حدود ۵درصد بالاتر از تورم شهری این استان بالاتر بوده است.
کمترین تورم سالانه روستاهای کشور با نرخ ۳۴.۹درصدی در مناطق روستایی در استان همدان به ثبت رسیده است. روستاهای استان سیستان و بلوچستان نیز با ثبت تورم ۳۶.۷درصدی در جایگاه دوم قرار دارد. همچنین مناطق روستایی استان خوزستان نیز در زمره کمترین تورم‌های به ثبت رسیده در تیر ماه سال ۱۴۰۱ است.
دیدگاه تان را بنویسید