«قوت غالب» در خطر گرانی
دهک‌های پایین، متضرران اصلی افزایش قیمت نان هستند
علی خسروجردی
نان نقشی مهم در سفره خانواده‌های ایرانی دارد و محال است در سفره‌ای نباشد مگر وقتی فقر بر سر آن خانواده آوار شده باشد. گرچه دولت‌ها تلاش می‌کنند با کنترل قیمت نان، نارضایتی‌های ناشی از افزایش کالاهای اساسی را مهار کنند، ولی به نظر می‌رسد احتمال گران شدن نان در ماه‌های پایانی سال وجود دارد.
افزایش قیمت نان در دهه گذشته سابقه‌ای طولانی دارد. سال ۸۹، همزمان با مرحله اول اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها، دولت دهم قیمت نان را افزایش داد و در قبال گرانی نان، ۵ هزار تومان به یارانه نقدی خانواده‌ها اضافه کرد. در آن زمان به نظر می‌رسید این اقدام از سوی دولت دهم، راهکاری برای آزادسازی قیمت نان است اما مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، در چند گزارش نسبت به تبعات منفی گران کردن نان بر رفاه خانوارهای کم‌درآمد کشور هشدار داد. سال ۸۹، این مرکز، گزارشی با عنوان «برآورد آثار اصلاح قیمت نان و حامل‌های انرژی روی سبد هزینه خانوار» منتشر کرد و نسبت به تبعات حذف یارانه آرد و نان هشدار داد. نتایج آن پژوهش نشان می‌داد حذف یارانه نان و حامل‌های انرژی موجب افزایش حداقل ۳۳درصدی مخارج خانوارهای شهری و ۴۰درصدی مخارج خانوارهای روستایی خواهد شد.
این گزارش درباره تبعات گران شدن نان نوشت: نان مهمترین منبع تامین کالری دریافتی خانوارهای شهری و روستایی کشور است و حذف یارانه نان، سفره خانوارهای کم‌درآمد را خالی‌تر خواهد کرد.
با کنار رفتن دولت دهم، ادامه هدفمندی یارانه‌ها به دوش دولت جدید یعنی دولت اول حسن روحانی افتاد. دولت یازدهم از ابتدای اردیبهشت ۱۳۹۳، مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها را با افزایش قیمت حامل‌های انرژی آغاز کرد اما قیمت نان را افزایش نداد؛ با این حال در تابستان ۹۳، قیمت نان ناگهان به صورت سراسری ۳۰درصد افزایش یافت. با این وجود، این پایان ماجرا نبود و قیمت نان در دولت روحانی چندین بار دیگر هم افزایش یافت. قیمت نان در سه سال دولت اول روحانی ثابت نبود و مدام رنگ تغییر به خود دید. سال ۹۵، باز هم قیمت نان حدود ۳۰درصد افزایش یافت.
دوم مهرماه ۹۸، اتحادیه نانوایان سنتی تهران با انتشار اطلاعیه‌ای، نرخ انواع نان با گندم یارانه‌ای را از ابتدای مهر همان سال اعلام کرد. براساس این اطلاعیه، نان دوباره بیش از ۲۵درصد گران شد. در سال ۹۹ هم چندین بار زمزمه گرانی نان به گوش رسید و هنوز احتمال دارد در ماه‌های باقیمانده تا پایان سال، شاهد موج جدیدی از گرانی نان باشیم. چهارم آذرماه، «یزدان سیف» مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران درباره آنالیز قیمت نان گفت: با توجه به افزایش هزینه‌های حمل و نقل آرد و دستمزد کارگران و سایر نهاده‌ها و آیتم‌های مؤثر در تولید، به استانداران سراسر کشور اختیار داده شده تا نسبت به بررسی و آنالیز قیمت تمام شده هر کدام از نان‌ها با هماهنگی سازمان حمایت تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اقدام کنند.
دهک‌های بالا غم نان ندارند
«احسان سلطانی»، کارشناس اقتصادی درباره احتمال افزایش قیمت نان گفت: نان کالایی اساسی است و افزایش قیمت آن به طور قطع در نرخ تورم تاثیر می‌گذارد. اگرچه تمام خانواده‌های ایرانی تحتتاثیر گران شدن نان قرار خواهند گرفت اما این اثرگذاری به طور مسلم متفاوت خواهد بود. افزایش قیمت نان، شاید حدود ۵درصد بر نرخ تورم تاثیر بگذارد.
وی افزود: زمانی که نان گران شود، خانواده‌های مرفه نسبت به دهک‌های پایین جامعه کمتر تحتتاثیر افزایش قیمت این کالای اساسی قرار می‌گیرند. افزایش قیمت نان شاید یک درصد یا حتی کمتر از یک درصد بر هزینه‌های جاری این خانواده‌ها بیفزاید. خانوادهای را تصور کنید که خودروی چند میلیاردی دارد، هزینه‌های جانبی و استهلاک این خودرو در ماه چند میلیون تومان است. فرض کنیم که این خانواده دو عدد نان به قیمت ۵ هزار تومان، روزانه مصرف می‌کنند. هزینه نان این خانواده‌ها، معادل ۳۰۰هزار تومان در هر ماه است که یک دهم هزینه‌های نگهداری خودروی آنها نیست. تاثیر افزایش قیمت نان بر نرخ تورم و هزینه‌های جاری خانواده، برای دهک‌های بالا هیچ مفهومی ندارد و از معنا تهی است.
سلطانی: نان، قوت غالب بسیاری از خانواده‌های ایرانی است. خانواده‌هایی در کشور زندگی می‌کنند که حدود یک میلیون تومان درآمد ماهانه دارند. با فرض افزایش قیمت نان؛ اگر روزی ۴ عدد نان به قیمت ۲۵۰۰ تومان مصرف کنند، هزینه مصرف نان در ماه ۳۰۰هزار تومان میشود؛ یعنی حدود یک سوم درآمد خانواده
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: افزایش قیمت بنزین هم بر کیفیت زندگی خانواده‌های مرفه تاثیر نگذاشت. اگر افزایش قیمت بنزین بر کیفیت زندگی خانواده‌های دهک‌های بالا تاثیر گذاشت، افزایش قیمت نان هم تاثیرگذار خواهد بود.
سلطانی توضیح داد: با این حال بسیاری از خانواده‌های ایرانی به نان وابسته هستند یعنی این کالای اساسی قوت غالب آنهاست. خانواده‌هایی در کشور زندگی می‌کنند که حدود یک میلیون تومان درآمد ماهانه دارند و با همین مبلغ ناچیز، چرخ زندگی خود را می‌چرخانند. اگرچه آمار دقیقی از تعداد این گروه در دسترس نیست ولی به طور قطع تعداد آنها زیاد است. شاید بتوان ادعا کرد حدود ۱۰ تا ۲۰ میلیون خانواده ایرانی کمتر از دو میلیون تومان درآمد ماهانه دارند.
وی افزود: یقینا خانواده‌های کم‌درآمد نسبت به خانواده‌های مرفه، نان بیشتری مصرف می‌کنند. با فرض گرانی نان، خانوادهای که روزی ۴ عدد نان به قیمت ۲۵۰۰ تومان مصرف می‌کند. هزینه مصرف نان آن در ماه ۳۰۰ هزار تومان میشود. این یعنی خانوادهای که حدود ۲ میلیون تومان درآمد دارد باید یک دهم از درآمد خود را صرف خرید نان کند.
وی گفت: اگر قیمت نان با افزایش همراه باشد، فشار اقتصادی روی دهک‌های پایین جامعه بیش از پیش میشود. مدت‌هاست دهک‌های پایین جامعه از خوردن گوشت، تخم‌مرغ و مرغ محروم شده‌اند، چرا این‌بار آنها را از قوت غالب‌شان محروم کنیم؟ نان در سفره خانواده‌های ایرانی نقش پررنگی دارد و دهک‌های پایین جامعه به معنای واقعی به این کالای اساسی وابسته هستند.
این کارشناس اقتصادی با انتقاد از عملکرد دولت گفت: پس از گرانی بنزین، دولت اعلام کرد درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین به خانواده‌های دهک‌های پایین داده میشود. نه تنها این درآمد به آنها پرداخت نشد بلکه سبد معیشتی خانوار آنها به شدت تحتتاثیر قرار گرفت. دولت مدعی بود گرانی بنزین تاثیری بر زندگی آنها نخواهد داشت اما دیدیم که تاثیرگذار بود. تمامی این موارد، پارادوکس‌های اقتصادی است که از سوی دولت ایجاد میشود.
وی در پایان پیشنهاد داد: دولت با پرداخت یارانه به برخی از نانوایی‌های مناطق محروم؛ نان این مناطق را تامین کند. در این نابسامانی اقتصادی، بحث تامین نان در مناطق محروم، بحثی جدی است و دولت باید حتما به آن ورود کند.
مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام: حذف یارانه نان و حامل‌های انرژی موجب افزایش حداقل ۳۳درصدی مخارج خانوارهای شهری و ۴۰درصدی مخارج خانوارهای روستایی خواهد شد
نان گران شود، اقشار ضعیف آسیب می‌بینند
«عبدالله بلواسی»، فعال صنفی کارگران خباز مریوان و سروآباد هم درباره افزایش قیمت نان گفت: حقیقت این است که وقتی از آنالیز قیمت نان سخن می‌گویند، قیمت نان به‌طور سرسام‌آوری گران خواهد شد. اگرچه با افزایش قیمت نان، دستمزد کارگران خباز افزایش خواهد یافت ولی گران شدن نان راه چاره نیست. وقتی که قیمت نان گران میشود باز هم قشر کارگر نسبت به اقشار دیگر بیشتر آسیب خواهند دید.
این فعال کارگری توضیح داد: اگر قرار است افزایش دستمزد کارگران نانوایی‌ها و هزینه‌های حمل و نقل را مردم بپردازند، باید قیمت نان ۵۰درصد افزایش یابد. اگر دولت بخواهد آرد را با همان قیمت قبلی در اختیار نانوایی‌ها قرار دهد، قیمت نان لواش ۲۵۰ تومانی، حداقل ۵۰۰ تومان خواهد شد و این احتمال وجود دارد که از ۵۰۰ تومان نیز گران‌تر شود.
او با اشاره به افزایش هزینه‌های نانوایی‌ها گفت: هزینه‌های جاری کارفرما مثل آب، برق و گاز و تامین اجتماعی افزایش یافته است. افزایش هزینه‌های نانوایی‌ها را نمی‌توان انکار کرد ولی افزایش قیمت نان و پرداخت هزینه‌ها از سوی مردم راه چاره نیست. دولت می‌تواند با پرداخت یارانه به نانوایی‌ها کمک کند و قیمت نان را ثابت نگه دارد.
افزایش قیمت نان بر دیگر کالاهای ضروری تأثیرگذار است
«رمضانعلی نوروزی»، عضو کانون انجمن‌های صنفی کارگران خباز کشور، نیز در همین رابطه گفت: اگر قیمت نان گران شود، به طور قطع بر کالاهای ضروری دیگر خانواده‌ها تاثیر می‌گذارد. کالاهای اساسی خانواده‌ها به یکدیگر وابسته هستند. اگر یک کالا گران شود به طور قطع اجناس دیگر نیز گران خواهند شد.
وی گفت: کارگران خباز نقشی در گران شدن قیمت نان ندارند و افزایش قیمت از سوی دولت تعیین میشود. وقتی‌که نان گران میشود، کسبه دیگر که مایحتاج زندگی را عرضه می‌کنند، به ما می‌گویند قیمت نان گران شده پس چرا قیمت کالای ما گران نشود؟ هنگامی‌که نان گران میشود، ما شاهد این اتفاقات خواهیم بود.
نوروزی در پایان گفت: به طور قطع دهک‌های پایین جامعه از گران شدن نان آسیب خواهند دید.
دیدگاه تان را بنویسید