توپ مواجهه با کرونا به زمین جامعه انداخته شده است
مردم؛ سرگردان در دوراهی نان یا جان
احتمال تعطیلی کامل فعالیت‌های اقتصادی در پایتخت برای دو هفته، چندان بعید نیست. این تعطیلی همراه با نگرانی‌های بسیاری، هم برای مردم و هم مسئولان است و به نظر می‌رسد هنوز بسیاری از مسائل در این طرح ارزیابی نشده است. یکی از مسائلی که جایگاه آن در این طرح روشن نشده، بحث کارگران و فعالان بخش خصوصی است. تجربه‌های قبلی نشان داده که کارگران و کارمندان بخش خصوصی در چنین شرایطی مجبور هستند به کار خود ادامه دهند یا در صورت امتناع از کار، خطر بیکاری یا عدم دریافت حقوق آنها را تهدید می‌کند.
به گزارش «توسعه ایرانی»، تعطیل ماندن یا نماندن کسب و کار‌ها در دوره کرونا سخت‌ترین تصمیمی است که دولت روحانی از بدو شیوع این بیماری با آن مواجه بوده است. در سال‌های گذشته، عبور چند روزه غبار و آلاینده‌های هوا از حد مجاز سبب می‌شد تا نهایتا فعالیت‌های روزمره در یک شهر یا یک استان برای یکی دو روز متوقف شود اما حالا صحبت از آن است که برای رساندن عدد قربانیان کرونا به زیر ۴۰۰ نفر، زندگی نیمه‌عادی مردم در چند شهر و استان به حالتی غیرعادی‌تر درآید.
واضح است که اقتصاد بیمار ایران، توان تحمل فشار مضاعفی را که شیوع بیماری کرونا مسببش بوده است، ندارد. «مرتضی افقه»، اقتصاددان توسعه در خصوص اینکه در موقعیت کنونی باید از میان تعطیلی موقت فعالیت‌های اقتصادی و دایر ماندن آنها کدام گزینه را انتخاب کرد، به سایت اقتصاد ۲۴ می‌گوید: اگر وضعیت اقتصادی ایران مانند آلمان و دیگر کشور‌های پیشرفته و توسعه‌یافته بود، می‌شد با قطعیت گفت که تعطیلی موقت کسب و کار‌ها تنها تصمیمی است که باید این روز‌ها مدیران جامعه آن را هرچه زودتر اتخاذ کنند؛ اما وقتی دولت توانایی مالی کافی ندارد، واضح است که اتخاذ این تصمیم مدام به تعویق می‌افتد. در دوران شیوع کرونا، دولت تا الان درباره هر آنچه که وعده‌اش را داده، عملکرد موفقیت‌آمیزی نداشته است.
می‌توان صحبت‌های این صاحب‌نظر اقتصادی را اشاره‌ای دانست به وضعیت درهم‌ریخته‌ای که طی ماه‌های اخیر در بازار‌های کالا و خدمات به وجود آمده است؛ از ولنگاری بی‌حد و حساب قیمت‌ها در بازار خودرو گرفته تا نایابی روغن و سیب‌زمینی که اگر به آن مسأله کاهش قدرت خرید عمومی مردم و افزایش بیکاری را هم اضافه کنیم، ابعاد این وضعیت بیشتر قابل درک خواهد بود.
افقه درباره این وضعیت می‌گوید: در روز‌های پرتناقضی به سر می‌بریم. دولت به اندازه کافی پول ندارد که مانند کشور‌های الگو، میان شاغلان و صاحبان کسب و کار‌ها موقتا توزیع کند. از طرفی بخش عمده‌ای از اقتصاد ایران در سال‌های گذشته به سمت غیررسمی بودن حرکت کرده است. بسیاری از شاغلان و حتی صاحبان مشاغل در بخش خدماتی فعالیت غیررسمی دارند. البته بابت درآمدی که دارند هزینه پرداخت می‌کنند اما از بابت حقوق اجتماعی که طبق اصل ۲۹ قانون اساسی به آنها تعلق دارد سهمی به آنها تعلق نمی‌گیرد. بخشی از این وضعیت نتیجه سال‌ها مقررات‌زدایی است که به نام برداشته شدن موانع تولید در ساختار اقتصادی کشور رخ داد. حتی اگر دولت ایران مانند آلمان اعتبار مالی کافی برای حمایت از کسب و کار‌ها در دوران کرونا داشته باشد باز هم، چون از این بخش از اقتصاد ساماندهی درستی نشده، در عمل بازهم توزیع امکانات ناممکن خواهد بود.
افقه می‌افزاید: از یک‌سو دولت طی سال‌های گذشته به سمت کسب درآمد مالیاتی از فعالان در بازار غیررسمی پیش رفته و از سوی دیگر هر آنچه که به نام ساماندهی در این بخش صورت گرفته برای روز مبادایی، چون امروز بی‌حاصل بوده است. ساماندهی این نیست که مثلا در حریم خیابان به دست‌فروشان اجازه بساط برپا کردن را داد، ساماندهی یعنی اینکه دولت پایگاه اطلاعاتی درستی از وضعیت درآمدی و اقتصادی شهروندانش داشته باشد.
اگر تهران تعطیل شود، بسیاری از کارگران بخش تولیدی و صنعتی با مشکل روبه‌رو خواهند شد. اگر قرار است کل صنعت تعطیل شود، معلوم نیست چه کسی حقوق و دستمزد کارگران را پرداخت خواهد کرد
وی می‌افزاید: وقتی فعالیت ۴۵درصد جمعیت فعال کشور در ارتباط با اقتصاد غیررسمی است و از طرفی به نام چابک‌سازی، سال‌هاست از شفاف‌سازی در این بخش از اقتصاد جلوگیری شده، معلوم است در شرایط بحرانی مثل حالا هیچ اقدامی از دولت ساخته نیست. دولت حتی اگر بخواهد به خاطر نفع عمومی برای تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی باقیمانده به زور متوسل شود آنگاه با یک چالش اجتماعی و نارضایتی عمومی مواجه خواهد بود به ویژه آنکه این ایام مقارن است با ناآرامی‌هایی که سال گذشته به دلایل اقتصادی اتفاق افتاد. اما از طرفی برای آنکه نگویند تصمیمی نگرفته طوری رفتار می‌کند که انگار در این زمینه قصوری متوجه او نیست. این اتفاق در عمل انداختن توپ مسئولیت به زمین مردم است و اینکه شهروندان خودشان میان در خانه ماندن و بیرون آمدن، سیر ماندن و گرسنه ماندن، بیمار شدن یا سالم ماندن خودشان یک گزینه را انتخاب کنند.
این استاد دانشگاه می‌گوید: بحران پیش‌آمده به این راحتی‌ها جمع‌شدنی نیست. برای اداره امور در این شرایط به تحول اساسی در اداره کشور نیاز داریم. متاسفانه متولیان جامعه بیش از آنکه به فکر اداره اساسی امور باشند به انتخاب ناشایست خود ادامه می‌دهند و در عمل همه حقوقی که در اصل ۲۹ قانون اساسی برای شهروندان درنظر گرفته شده، بی‌معنی‌تر از هر زمان دیگری است.
باید برای کارگران کاری کرد
با این وجود، فعالان کارگری بر لزوم حمایت دولت از کارگران و کارکنان بخش خصوصی تاکید کرده و می‌گویند در این شرایط دولت باید از کارگران حمایت کند.
«محسن باقری»، عضو کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان تهران، با اشاره به احتمال تعطیلی کلی در شهرهای مختلف، درباره کارگرانی که شرایط کاری آنها ماهیت دورکاری ندارد، گفت: تا این لحظه بخشنامه‌ای خاص این موضوع، برای کارگران بخش خصوصی صادر نشده است. بدیهی‌ست که تعطیل کردن‌ها باید به همراه حمایت کردن از اقشار آسیب‌پذیر ازجمله کارگران قرارداد موقت باشد.
وی با تاکید بر مشخص نبودن وضعیت دریافتی بیمه بیکاری کارگرانی که به دلیل کرونا شغل خود را از دست داده‌اند، گفت: وضعیت مقرری بیکاری برخی کارگرانی که به دلیل کرونا بیکار شده‌اند، هنوز تعیین تکلیف نشده است. کارگران بیکار شده بسیاری در سامانه جامع روابط کار ثبت‌نام کرده‌اند اما تکلیف واریزها مشخص نشده است. وقتی هنوز تکلیف بیمه بیکاری کرونا مشخص نشده، چطور می‌خواهند برای دستمزد و مزایای کارگران در دوران تعطیلی کامل، برنامه‌ریزی کنند؟
باقری افزود: تعداد کارگرانی که به صورت روزمرد کار می‌کنند و بعضاً بیمه‌‌شده و رسمی هم نیستند، بسیار زیاد است. اگر قرار است تهران دو هفته تعطیل شود، دولت باید حتماً و قطعاً برای برای این گروه از کارگران تصمیم‌گیری کند.
عضو کانون هماهنگی شورای اسلامی کار استان تهران با بیان اینکه کارکنان بخش عمومی مثل کارکنان شهرداری شاید بتوانند به صورت ماموریت یا دورکاری حقوق خود را دریافت کنند و لاجرم در دوران تعطیلی مشکلی نخواهند داشت، درباره کارگران بخش خصوصی توضیح داد: دولت باید برای کارگاه‌های بخش خصوصی به وسیله صندوق بیکاری یا از هر محلی که می‌تواند، منابعی تخصیص دهد. دولت اگر قصد اجرای چنین طرحی را دارد باید حتماً این منابع را اختصاص دهد و سپس تهران را تعطیل کند.
دولت در عمل، توپ مسئولیت را به زمین مردم انداخته است؛ اینکه شهروندان خودشان میان در خانه ماندن و بیرون آمدن، سیر ماندن و گرسنه ماندن، بیمار شدن یا سالم ماندن، یک گزینه را انتخاب کنند
باقری با استناد به اصل ۴۳ قانون اساسی گفت: دولت وظیفه دارد تا در زمان بیکاری و بیماری از مردم حمایت کند. ما در روزگاری هستیم که بحرانی بزرگ و سراسری را تجربه می‌کنیم و دولت باید از مردم در زمانه بحران حمایت کند. دولت براساس قانون موظف است صندوق بیکاری و صندوق درمان را تشکیل دهد ولی تا امروز این کار را نکرده است. این صندوق‌ها باید تشکیل می‌شد و به مردم کمک می‌کرد. دولت نه تنها این پیش‌شرط‌ها را برای زمان بحران فراهم نکرده بلکه همواره در حال دست‌اندازی به منابع تامین اجتماعی است. یک واقعیت مسلم وجود دارد و آن اینکه کارگران امروز مشکل معیشتی دارند و دولت باید با واریز یارانه، تعیین مقرری بیکاری یا هر وسیله دیگری، به نوعی از کارگران حمایت کند.
کارگران قطعا به مشکل برمی‌خورند
«فتح‌الله بیات»، دبیر اجرایی خانه کارگر شرق تهران، نیز درباره وضعیت کارگران در صورت تعطیلی دوهفته‌ای تهران گفت: اگر تهران تعطیل شود، بسیاری از کارگران بخش تولیدی و صنعتی با مشکل روبه‌رو خواهند شد. اگر قرار است کل صنعت تعطیل شود، چه کسی حقوق و دستمزد کارگران را پرداخت می‌کند؟ کارفرما یا دولت، کدامیک حقوق و مزایای کارگران را پرداخت می‌کنند؟
وی ادامه داد: هیچ‌کدام از این موارد مشخص نشده است. پیش از تعطیلی احتمالی تهران، مسئولان باید نشستی با تشکل‌های کارگری و کارفرمایی داشته باشند تا تکلیف این موضوعات مشخص شود. اگر مراکز تولیدی و صنعتی، شامل این تعطیلی شوند، باید مشخص شود که چه کسی قرار است کارگران این بخش‌ها را پوشش دهد؟ اطمینان داریم که بیماری کرونا خطرناک است و رعایت نکردن پروتکل‌ها، می‌تواند تلفات بیشتری داشته باشد و رشد بیماری را بیشتر کند اما راهکارهای ارائه شده هم باید منطقی باشد و شرایط معیشتی کارگران و خانواده‌هایشان را درنظر بگیرد.
دبیر اجرایی خانه کارگر شرق تهران با تاکید بر لزوم حمایت از کارگران در صورت تعطیلی تهران گفت: اگر قرار است تهران دو هفته تعطیل شود باید وضعیت را برای کارگران قابل تحمل کنند تا از امرار معاش نیفتند. اگر پیش‌بینی‌های لازم صورت نگیرد، پس از تعطیلات یک یا دوهفته‌ای و بازگشت به کار، کارگران با مشکل پرداخت‌ها و حق بیمه‌ها روبه‌رو خواهند شد.
بیات درباره امکان تخصیص منابع از صندوق بیمه بیکاری گفت: صندوق بیمه بیکاری برای حوادث غیرمترقبه است. بیماری کرونا هم موضوعی غیرمترقبه است و دولت باید از منابع این صندوق در این شرایط، بهترین استفاده را کند. بسیاری از کارمندان دولت می‌توانند کار خود را به صورت دورکاری انجام دهند ولی کارگر بخش تولیدی چگونه می‌تواند دورکاری کند؟
دبیر اجرایی خانه کارگر شرق تهران یادآور شد: هنوز آماری درباره کارگران دورکار نداریم و فکر نمی‌کنم وزارت کار هم آمار دقیقی از تعداد کارگرانی که به خاطر کرونا دورکار شده باشند، داشته باشد. به نظر می‌رسد اکثر کارگران در شرایط کرونا به کار خود ادامه داده‌اند. عده زیادی از کارگران نیز در همان ماه‌های اول بحران یعنی در اسفندماه و فرودین ماه بیکار شده‌اند. این گروه، نسبت به دریافتی بیمه بیکاری خودشان معترض هستند چراکه یا با تاخیر بیمه بیکاری خود را گرفته‌اند یا میزان مقرری دریافتی بسیار ناچیز بوده است.
به نظر می‌رسد تعطیلی دو هفته‌ای تهران به عنوان یک احتمال برای فروکش کردن بحران کرونا، یکی از گزینه‌های جدی است؛ اما همین احتمال، نگرانی کارگران قرارداد موقتی را به دنبال دارد. این کارگران یا مجبورند حتی در دوران تعطیلی کامل سر کار بروند یا باید از خیر حقوق و دستمزد چند روز بگذرند و خانه‌نشین شوند. در این میان فعالان کارگری امیدی به حمایت دولت از کارگران ندارند و اینکه چگونه قرار است پرداخت دستمزد کامل کارگران در ایام تعطیلی صورت بگیرد.
دیدگاه تان را بنویسید