ترامپ، حضور شانه به شانة پوتین، شی و کیم در رژه نظامی چین را «توطئه مشترک» خواند؛
پکن، صحنه نمایش قدرت هسته‌ای و اتحاد شرقی
رامین پرتو
رژه بزرگ نظامی ارتش چین در میدان تیان‌آن‌من پکن، در هشتادمین سالگرد پیروزی در جنگ علیه حملات ژاپن و پایان جنگ جهانی دوم، به صحنه‌ای برای نمایش قدرت نظامی، دیپلماسی جهانی و بازتعریف موازنه قدرت بدل شد. این مراسم با سخنرانی افتتاحیه شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، آغاز شد و او ضمن قدردانی از کهنه‌سربازان، بر سهم چین در حفظ صلح جهانی تأکید کرد و هشدار داد که کشورش در برابر فشارها و تهدیدات خارجی عقب‌نشینی نخواهد کرد. این رژه ۷۰ دقیقه‌ای با حضور بیش از ۱۰ هزار نظامی، صدها دستگاه تجهیزات زمینی و هوایی، موشک‌های مافوق صوت، سامانه‌های دفاعی و پهپادهای پیشرفته برگزار شد. مهم‌ترین بخش این نمایش نظامی چینی‌ها، رونمایی از موشک بالستیک قاره‌پیمای دونگ‌فنگ-۵ بود که بنا به گفته مفسران و کارشناسان نظامی «کل زمین را پوشش می‌دهد» و ستون فقرات بازدارندگی هسته‌ای چین محسوب می‌شود.
نکته مهم این است که برای نخستین‌بار، ارتش چین سه‌گانه هسته‌ای خود شامل نیروهای استراتژیک زمینی، دریایی و هوایی را به نمایش گذاشت و همچنین حضور نیروهای نوظهوری چون هوافضا، فضای مجازی و پشتیبانی اطلاعاتی در این رژه نشان داد که چین خود را برای جنگ‌های آینده، فراتر از میدان‌های نبرد سنتی، آماده می‌کند.
اتحاد رهبران شرقی
اما آنچه این مراسم را از سایر رژه‌های نظامی متمایز کرد، حضور سران ۲۶ کشور جهان بود که البته حضور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، و کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی بیش از همه زیر ذره‌بین قرار گرفت. آن‌ها در کنار شی جین‌پینگ در صف اول جای گرفتند و باعث شد تا روزنامه «گاردین» آن را «بی‌سابقه» توصیف کند و در تفسیر آن نوشته است که چنین تصویری اگر چند سال پیش منتشر می‌شد، بسیاری آن را محصول فتوشاپ می‌دانستند! به زعم گاردین این تصویر نماد تغییرات ژرف در چشم‌انداز ژئوپولتیک جهانی است؛ چراکه حمله روسیه به اوکراین، تحریم‌های غرب و پیروزی دوباره دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا، همگی موجب شدند پوتین، شی و کیم در کنار یکدیگر قرار گیرند. برخی تحلیلگران این هم‌نشینی را نشانه‌ای از ترسیم دوباره موازنه جهانی قدرت می‌دانند؛ نقطه‌ای که شرق می‌کوشد در برابر هژمونی غرب جبهه‌ای تازه بسازد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که رژه پکن بیش از آنکه یک نمایش نظامی باشد، پیامی سیاسی به جهان مخابره کرد و حضور رهبران روسیه و کره‌شمالی نیز به این پیام ابعاد ژئوپولتیک بخشید ولی باید توجه داشت که این پیام در واشنگتن، لندن، توکیو و سئول با نگرانی تفسیر شد
با این حال، اتحاد این سه رهبر پیچیدگی‌های خاص خود را دارد، اما نکته این است که هرچند پکن و مسکو شراکت «نامحدود» اعلام کرده‌اند، ولی چین از طولانی شدن جنگ اوکراین و حمایت مستقیم کره‌شمالی از مسکو ناخشنود است. شی تلاش می‌کند تعادلی میان روابطش با روسیه و کره‌شمالی از یک سو، و پرهیز از تشدید تحریم‌های غرب از سوی دیگر، برقرار کند.
از همین رو، رسانه‌های غربی مراسم پکن را با ترکیبی از کنجکاوی و نگرانی دنبال کردند؛ چراکه آمریکا، بریتانیا، ژاپن و کره‌جنوبی به‌ویژه نسبت به نزدیکی بیشتر این سه کشور حساس‌اند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در پیام‌هایی در شبکه اجتماعی خود به‌طور کنایه‌آمیز به این اتحاد واکنش نشان داد و حتی از «توطئه مشترک» چین، روسیه و کره‌شمالی علیه واشنگتن سخن گفت و در مقابل مقامات کرملین این ادعا را «شوخی» و «بی‌اساس» توصیف کردند.
تقویت پیوندها فراتر از رژه
در حاشیه این رژه، دیدارهای دوجانبه مهمی نیز برگزار شد که اهمیت سیاسی آن کمتر از خود مراسم نبود. ولادیمیر پوتین با کیم جونگ اون دیدار خصوصی داشت و در این نشست از «نقش تاریخی ارتش کره‌شمالی در آزادسازی منطقه کورسک» سخن گفت. او همچنین روابط مسکو و پیونگ‌یانگ را دارای ماهیتی خاص و مبتنی بر اعتماد و دوستی دانست و بر گسترش همکاری‌ها در همه ابعاد تأکید کرد. کیم جونگ اون نیز در این دیدار وعده داد که اگر کاری باشد که بتوانیم برای کمک به روسیه انجام دهیم، آن را یک وظیفه برادرانه خواهیم دانست. این سخنان بار دیگر نشان داد که کره‌شمالی آماده است در جنگ اوکراین و چالش‌های دیگر به یاری مسکو بشتابد که البته غرب را به شدت نگران کرده است.
حضور رهبران شرق در کنار هم نشان داد که جهان به‌سوی چندقطبی‌شدن حرکت می‌کند و دیگر نمی‌توان همه کشورها را با تهدید و تقابل به انزوا کشاند و به همین دلیل، دولت دوم ترامپ و نخبگان آمریکایی با دقت به این تحولات می‌نگرند و نسبت به پیامدهای درازمدت آن هشدار داده‌اند
در همین حال، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، تأکید کرد روابط مسکو با پکن و پیونگ‌یانگ علیه کشور دیگری نیست بلکه به سود ملت‌هایشان است. او یادآور شد تعامل در قالب‌هایی چون بریکس و سازمان همکاری شانگهای مبتنی بر منافع مشترک است و نه تقابل مستقیم با غرب. همچنین یوری اوشاکوف، دستیار رئیس‌جمهور روسیه در امور سیاست خارجی در واکنش به سخنان رئیس‌جمهور آمریکا درباره حضور رهبران چین، روسیه و کره‌شمالی در پکن اعلام کرد که هیچ یک از رهبران در آنجا توطئه‌ای را سازماندهی نمی‌کرد و حتی این موضوع را
در ذهن نداشتند.
شرق در برابر غرب؟
بسیاری از کارشناسان معتقدند که رژه پکن بیش از آنکه یک نمایش نظامی باشد، پیامی سیاسی به جهان مخابره کرد. چین با رونمایی از سه‌گانه هسته‌ای خود نشان داد که به یک قدرت نظامی تمام‌عیار بدل شده است. حضور رهبران روسیه و کره‌شمالی نیز به این پیام ابعاد ژئوپولتیک بخشید ولی باید توجه داشت که این پیام در واشنگتن، لندن، توکیو و سئول با نگرانی تفسیر شد. از سوی دیگر ناظران بین‌المللی اعتقاد دارند که نزدیکی بیشتر چین، روسیه و کره‌شمالی می‌تواند به شکل‌گیری نوعی محور جدید شرق منجر شود و اگرچه این محور لزوماً ساختار رسمی مانند ناتو ندارد، اما در عمل می‌تواند در برابر فشارهای غرب نوعی بازدارندگی ایجاد کند.
با این حال در محافل نخبگانی گفته می‌شوند که این اتحاد نوپا شکننده است. چین نمی‌خواهد با حمایت بی‌قید و شرط از روسیه، منافع اقتصادی خود را در بازارهای جهانی به خطر بیندازد. کره‌شمالی نیز بیش از آنکه شریکی برابر باشد، «متحدی مزاحم» تلقی می‌شود که می‌تواند برای پکن هزینه‌ساز باشد اما روسیه در شرایط جنگ اوکراین به هر نوع متحد غیرمنتظره نیاز دارد.
چرا آمریکا نگران است؟
در این راستا نگرانی ایالات متحده از نزدیکی این سه کشور چند دلیل اساسی دارد. نخست، موضوع موازنه قدرت نظامی است؛ به گونه‌ای که چین با نمایش سه‌گانه هسته‌ای خود نشان داد که در سطحی هم‌تراز با آمریکا و روسیه قرار گرفته و حالا اتحاد آن با مسکو و پیونگ‌یانگ می‌تواند تهدیدی چندلایه برای غرب ایجاد کند.
دومین دلیل، فشار بر جبهه‌های متعدد است؛ به گونه‌ای که آمریکا همزمان با چالش اوکراین، بحران تایوان و تهدیدهای شبه‌جزیره کره روبه‌رو است و همکاری این سه کشور می‌تواند واشنگتن را مجبور به تقسیم منابع در چند جبهه برای تقابل چندضلعی کند. سومین منشأ هم به دیپلماسی ضدتحریمی برمی‌گردد؛ چراکه پکن و مسکو در قالب بریکس و شانگهای به دنبال سازوکارهای مالی جایگزین هستند و پیوستن کره‌شمالی (حتی به‌طور نمادین) می‌تواند به مقاومت در برابر تحریم‌های غربی قدرت بیشتری دهد.
چهارمین دلیل هم پیام سیاسی به متحدان آمریکا قلمداد می‌شود؛ به گونه‌ای که حضور رهبران شرق در کنار هم نشان داد که جهان به‌سوی چندقطبی‌شدن حرکت می‌کند و دیگر نمی‌توان همه کشورها را با تهدید و تقابل به انزوا کشاند. به همین دلیل، دولت دوم ترامپ و نخبگان آمریکایی با دقت به این تحولات می‌نگرند و حتی دستگاه‌های امنیتی و نظامی آمریکا نسبت به پیامدهای درازمدت آن هشدار داده‌اند.
دیدگاه تان را بنویسید