تل‌آویو با حمایت آمریکا، تجزیه سوریه را آغاز کرد؛
جداسازی «سویدا»، مقدمه ترسیم مرزهای«خاورمیانة جدید»
فرشاد گلزاری
تحولات اخیر در جنوب سوریه بار دیگر نشان می‌دهد که اسرائیل پس از جنگ داخلی این کشور و فروپاشی ساختار سیاسی سابق به رهبری بشار اسد، به طور جدی به دنبال اجرای سیاست تجزیه و تقسیم سرزمینی است. در این راستا اخیراً عنان وهبی، مشاور شورای امنیت اسرائیل، در گفت‌وگویی با شبکه آی24، به صراحت اعلام کرد که روند جدایی استان سویدا از سوریه آغاز شده است. او مدعی شد که سوریه هرگز به ساختار و انسجام گذشته بازنخواهد گشت و اهالی سویدا ناگزیرند یک منطقه جغرافیایی مستقل برای خود شکل دهند. این اظهارات در ادامه درخواست اخیر حکمت الهجری، رهبر معنوی جامعه دروزی سوریه مبنی بر حمایت بین‌المللی از تشکیل منطقه‌ای جداگانه در جنوب سوریه صورت گرفت؛ درخواستی که همراه با تشکر علنی از آمریکا و اسرائیل بود!
واشنگتن با استفاده از نفوذ خود در شورای امنیت سازمان ملل، عملاً مانع محکومیت‌های جدی علیه تجاوزات اسرائیل می‌شود و بخشی از عملیات اسرائیل در جنوب سوریه با اتکا به داده‌های اطلاعاتی و لجستیکی آمریکا انجام می‌شود
همزمان، بنیامین نتانیاهو در بازدید از روستای جولیس با رهبران طایفه دروزی در اراضی اشغالی دیدار کرد. او آشکارا از سه هدف اصلی اسرائیل سخن گفت که شامل حمایت از دروزی‌ها، ایجاد منطقه خالی از سلاح، و تشکیل گذرگاه انسانی برای انتقال کمک‌ها می‌شود. براساس گزارش المیادین، این طرح عملاً به معنای ایجاد یک کمربند امنیتی از جولان تا استان سویدا خواهد بود و باید توجه شود چنین پروژه‌ای نه‌تنها به معنای جدا شدن عملی جنوب سوریه از دولت مرکزی است، بلکه راه نفوذ دائمی اسرائیل به عمق خاک سوریه را فراهم می‌کند.
به موازات این روند، نیروهای اسرائیلی طی ماه اوت ۲۰۲۵ چندین بار به استان قنیطره یورش برده‌اند. پهپادها و جنگنده‌های آنها نیز به‌طور همزمان مواضع ارتش سوریه در دمشق و حومه را هدف قرار داده‌اند. حملات گسترده به جبل‌المانع و الکسوه، تخریب پایگاه‌های دفاع هوایی و کشتار چندین نظامی سوری، بخشی از این حملات است و حالا منابع سوری از کشف تجهیزات شنود و جاسوسی در مناطق هدف خبر داده‌اند که نشان می‌دهد تل‌آویو برای یک جنگ اطلاعاتی - نظامی گسترده آماده شده است.
این سلسله اقدامات همگی در راستای راهبردی واحد ارزیابی می‌شود که تثبیت حضور اسرائیل در جنوب سوریه، جداسازی سویدا و بهره‌برداری از خلأ قدرت پس از سقوط بشار اسد را در خود دارد.
چرا اسرائیل به دنبال تجزیه سوریه است؟
در این مسیر تجزیه سوریه برای اسرائیل یک هدف استراتژیک است که دلایل متعددی دارد. علت اول، تضعیف محور مقاومت است. دمشق طی چهار دهه گذشته یکی از اضلاع اصلی محور مقاومت در کنار ایران و حزب‌الله بوده و حالا هرگونه تضعیف دولت مرکزی سوریه به معنای کاهش هماهنگی این محور و محدود کردن دسترسی ایران به مدیترانه است. دلیل دوم را باید ایجاد منطقه حائل امنیتی دانست. تل‌آویو همواره از حضور نیروهای هم‌پیمان دمشق در نزدیکی مرزهای جولان نگران بوده و حالا با جداسازی سویدا و ایجاد کمربند خالی از سلاح، اسرائیل یک منطقه حائل به دست می‌آورد که عمق استراتژیک آن را افزایش می‌دهد.
استفاده از پرونده دروزی‌ها هم دلیل سوم است. دروزی‌ها جمعیتی پراکنده در لبنان، فلسطین اشغالی و سوریه دارند و بر همین اساس اسرائیل تلاش می‌کند با تکیه بر موقعیت این طایفه و دادن وعده حمایت، آنها را به ابزار سیاسی برای تحقق اهداف خود تبدیل کند. چهارمین دلیل هم، جلوگیری از بازسازی سوریه است. واقعیت این است که بازگشت ثبات به سوریه و بازسازی اقتصادی آن می‌تواند موقعیت منطقه‌ای دمشق را تقویت کند اما اسرائیل با تشدید بحران و تجزیه کشور، مانع از این روند می‌شود. دلیل پنجم هم به هم‌افزایی با طرح‌های آمریکا در سوریه مربوط می‌شود. طرح خاورمیانه جدیدِ آمریکا از سال‌ها پیش بر مبنای تقسیم کشورهای بزرگ منطقه به واحدهای کوچک قومی و مذهبی طراحی شده و تجزیه سوریه با این نقشه کاملاً همسو است.
تل‌آویو با بهره‌برداری از وضعیت شکننده داخلی و خلأ قدرت پس از سقوط نظام سابق، در پی تثبیت حضور دائمی خود در مناطق اشغالی و تجزیه سوریه است که تبعات این روند تنها به این کشور محدود نمی‌شود، بلکه کل منطقه را درگیر خواهد کرد
تبعات تجزیه سوریه برای منطقه
تجزیه سوریه و جدا شدن استان سویدا تنها یک تحول داخلی نیست؛ بلکه تبعات منطقه‌ای و بین‌المللی گسترده‌ای خواهد داشت. با جدا شدن سویدا، دولت مرکزی کنترل خود را بر یکی از استان‌های مهم جنوبی از دست می‌دهد و الگوی خطرناکی برای سایر مناطق ایجاد می‌شود. از سوی دیگر باید توجه داشت که هرگونه تغییر مرزهای سوریه بر همسایگان جنوبی نیز اثر می‌گذارد و احتمال سرایت ناامنی به لبنان و اردن وجود دارد. همچنین تل‌آویو با اشغال بخش‌های جدید و تبدیل جنوب سوریه به منطقه حائل، موقعیت ژئوپلیتیکی خود را تثبیت می‌کند و اگر پروژه تجزیه سویدا موفق اجرایی شود، احتمال فعال شدن طرح‌های مشابه در عراق و حتی لبنان افزایش خواهد یافت.
چرا دولت سوریه توان مقابله ندارد؟
پس از سقوط نظام سابق سوریه در دسامبر ۲۰۲۴، «احمد الشرع» مشهور به ابومحمد الجولانی، ریاست دولت موقت را در دست گرفت. با این حال، او تاکنون نتوانسته مانع حملات اسرائیل و روند تجزیه کشور شود. برخی فقدان مشروعیت داخلی و عدم توان بسیج نیرو علیه اسرائیل را دلیل این امر می‌دانند. عده‌ای دیگر از تحلیلگران معتقدند دولت موقت سوریه در عمل به کمک‌های برخی کشورهای منطقه و غرب وابسته است و این وابستگی دست آن را برای مقابله مستقیم با تل‌آویو بسته است. همچنین باید توجه شود که ارتش جدید سوریه پس از فروپاشی ساختار قدیم هنوز در حال بازسازی است و توانایی مقابله با ارتش اسرائیل را ندارد.
نقش واشنگتن در پروژه تجزیه سوریه
هیچ‌یک از اقدامات اسرائیل بدون چراغ سبز و حمایت ایالات متحده قابل تصور نیست و نقش آمریکا در پروژه تجزیه سوریه را می‌توان به وضوح دید. واشنگتن با استفاده از نفوذ خود در شورای امنیت سازمان ملل، عملاً مانع محکومیت‌های جدی علیه تجاوزات اسرائیل می‌شود و بخشی از عملیات اسرائیل در جنوب سوریه با اتکا به داده‌های اطلاعاتی و لجستیکی آمریکا انجام می‌شود که این خود موید تایید این اقدامات است. همچنین باید توجه کرد که سیاست سنتی آمریکا در خاورمیانه همواره بر استفاده از تنوع قومی-مذهبی برای تقسیم کشورها استوار بوده و در پرونده سویدا نیز این الگو تکرار شده است. به بیان دیگر، اسرائیل بازوی اجرایی یک طرح گسترده‌تر به شمار می‌رود که آمریکا در سطح ژئوپلیتیکی آن را طراحی کرده است.
به هر ترتیب اعلام آغاز روند جدایی استان سویدا از سوریه، حملات گسترده نظامی اسرائیل به جنوب و مرکز این کشور، و تلاش برای ایجاد منطقه خالی از سلاح همگی نشان می‌دهد که پروژه تجزیه سوریه وارد مرحله تازه‌ای شده است. تل‌آویو با بهره‌برداری از وضعیت شکننده داخلی و خلأ قدرت پس از سقوط نظام سابق، در پی تثبیت حضور دائمی خود در مناطق اشغالی و تجزیه این کشور است. تبعات این روند تنها به سوریه محدود نمی‌شود، بلکه کل منطقه را درگیر خواهد کرد. لبنان، اردن و حتی عراق می‌توانند از تبعات ناامنی و تجزیه‌طلبی آسیب ببینند. در نگاه کلی تداوم این روند می‌تواند نقشه ژئوپلیتیکی خاورمیانه را برای دهه‌های آینده تغییر دهد و زمینه‌ساز درگیری‌های طولانی‌مدت تازه‌ای شود.
دیدگاه تان را بنویسید