نگرانی امنیتی – ژئوپلیتیکی اعراب منطقه از گسترش جنگ

رامین پرتو:

وضعیت خاورمیانه همانند یک بمب ساعتی می‌ماند که به اعتقاد بسیاری از ناظران بین‌المللی، چاشنی آ نرا اسرائیل و ایالات متحده روشن کرده‌اند. بسیاری بر این عقیده بودند که منازعه میان ایران و اسرائیل در نهایت می‌تواند با ورود سیاسی و دیپلماتیک ایالات متحده به پایان برسد اما در این میان زمانی که ایالات متحده سه سایت هسته‌ای نطنز، اصفهان و فردو را مورد هدف قرار داد، همه چیز به یک نقطه صفر رسید. بسیاری از دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی بر این عقیده هستند که اقدام ایالات متحده در هدف قرار دادن خاک ایران به صورت واضح می‌تواند منطقه خاورمیانه را به صورت گسترده، عیق و آنی وارد یک بحران جدید کند.

روزنامه واشنگتن‌پست در گزارش روز گذشته (دوشنبه) خود نوشته است که کشورهای عربی به ویژه دولت‌های حاشیه خلیج فارس نگران هستند حملات آمریکا علیه تاسیسات هسته‌ای ایران ثبات منطقه‌ای را برهم زده و به تجارت آسیب وارد کند. به نوشته این روزنامه آمریکایی، کشورهای عربی پس از حملات آمریکا به سه سایت هسته‌ای ایران، دائماً با ابراز نگرانی نسبت به گسترش جنگ به تمامی منطقه، خواستار کاهش فوری تنش‌ها شدند.

کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی با انتقاد از مداخله آمریکا در این درگیری، خواستار تلاش مضاعف برای پایان دادن به درگیری‌ها شدند. بحرین نیز با ابراز نگرانی شدید در این خصوص نسبت به فرو رفتن منطقه در «وحشت و خطرات جنگ» هشدار داد. عمان نیز که تا پیش از آغاز این درگیری نقش میانجی را در مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا ایفا می کرد، اعلام کرد: «اقدامات ایالات متحده تهدیدی برای گسترش جنگ در تمامی منطقه و نقض جدی قوانین بین الملل است». به نوشته تحلیلگر واشنگتن پست، اظهارات اخیر کشورهای عربی منطقه نشانگر تغییر قابل توجه در سیاست های این دولت ها نسبت به ایران است. ضمن آنکه ارزیابی بسیاری از این دولت ها آن است که اسرائیل همانگونه که در جنگ غزه نشان داد تهدیدی برای ثبات منطقه ای است.

همچنین گاردین نوشته است ثباتی که کشورهای حاشیه خلیج فارس به دنبال آن هستند، اکنون به دنبال ورود آمریکا به درگیری جاری میان تهران و تل آویو در معرض خطر است. چراکه ایران تهدید کرده حمله به پایگاه‌های آمریکا در منطقه هدفی مشروع است. این روزنامه بریتانیایی به ویژه به بحرین اشاره کرده است که به عنوان محل استقرار ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده و میزبان نزدیک به هشت هزار و ۳۰۰ پرسنل نظامی آمریکا، در برابر حملت احتمالی تهران آسیب پذیر است. این در حالیست که کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج فارس همچنین هشدار داده‌اند که گسترش این درگیری می تواند تولید نفت را دچار اختلال کرده و حمل و نقل از طریق آبراهه هرمز را به خطر اندازد. رناد منصور، از اعضای ارشد اندیشکده انگلیسی «چتم هاوس» در این خصوص اعلام کرد که «اولویت نخست خلیج فارس تجارت است و بی ثباتی برای آن زیانبار است. وضعیت کنونی یک جنگ واقعی است. فکر نمی کنم کسی بداند پس از پایان وضعیت کنونی، سر از کجا درخواهیم آورد».

اچ.ای هلیر، استراتژیست بریتانیایی و عضو اندیشکده رویال یونایتد سرویسز (RUSI) مستقر در انگلیس در این زمینه خاطرنشان کرد که کشورهای عربی منطقه خواهان جنگ نیستند. آنها این حملات را نمی خواهند. آنها در عوض از دونالد ترامپ می خواهند که اسرائیل را مهار کند.  در این راستا بسیاری از تحلیلگران می‌گویند غالب کشورهای عربی معتقدند که یک آتش افروز در اتاق است و از آتش نشان‌ها می‌خواهند که آنرا خاموش کنند. اما آنها (آمریکایی‌ها) فقط به این آتش می‌افزایند.

نگاه‌های مشکوک به اقتصاد بین‌الملل

نیویورک‌تایمز هم در گزارش خود درباره وضعیت و آینده اقتصاد بین‌الملل با تاثیر از تقابل در منطقه نوشت که ارزش بازارهای آسیا و اروپا کاهش یافته است. ارزش سهام در تایپه، تایوان، ۱.۵ درصد و شاخص‌های معیار در ژاپن و کره جنوبی نیز کاهش یافتند. شاخص یورو استوکس ۵۰، که شامل بزرگترین شرکت‌های منطقه یورو است، در معاملات اولیه ۰.۳ درصد کاهش یافت. قیمت نفت خام وست تگزاس اینترمدیت، تقریباً ۱ درصد افزایش یافت قیمت جهانی طلا، به عنوان یک دارایی امن سنتی، نیز افزایش یافت. قراردادهای آتی برای شاخص اس اند پی ۵۰۰، اندکی افزایش یافت و اینها نشانه‌های خوبی نیست.

به نوشته نیویورک تایمز، هرگونه اختلال در تردد تانکرها در تنگه هرمز، تاثیرات اقتصادی مهمی به ویژه برای کشورهای آسیایی خواهد داشت زیرا این کشورها به نفت خاورمیانه وابسته هستند. معامله‌گران منتظر نشانه‌های روشن تری از تشدید درگیری‌ها در خاورمیانه هستند، به ویژه هرگونه اقدامی از سوی ایران که ممکن است حمل و نقل نفت از طریق تنگه هرمز را مختل کند. این روزنامه خاطرنشان کرد: کشورهایی مانند ژاپن و تایوان تقریبا برای تمام واردات نفت خام خود به خاورمیانه متکی هستند؛ به این معنی که هرگونه اختلال در تردد از این منطقه از طریق این گذرگاه می‌تواند ضربه اقتصادی بزرگی وارد کند. چین بزرگترین خریدار نفت ایران است.

دنیل هاینز، استراتژیست ارشد کالا در موسسه تحقیقاتی ANZ Research اعلام کرد که بازار نفت به دلیل ظرفیت مازاد صادرکنندگان، نسبت به گذشته برای واکنش به شوک ‌ها مهیاتر است. رویدادهای ژئوپلیتیکی مربوط به تولیدکنندگان می ‌تواند تأثیر زیادی بر بازارهای نفت داشته باشد، اما در سال‌های اخیر، قیمت‌ها با کاهش ریسک‌ها، به سرعت کاهش یافته‌اند. نیل آیوز، تحلیلگر ارشد شرکت ودبوش سیکیوریتیز در اظهارنظری تازه گفت ممکن است این هفته شاهد نوسانات بیشتری در بازار سهام باشیم. اما به گفته او، بازار ممکن است تهدید ایران را «پایان‌یافته» تلقی کند.

انرژی زیر تیغ؟

آنچه در این میان باید مورنظر قرار بگیرد این است که بحث فعلی حالا بر سر مسدودسازی تنگه هرمز است. سی.ان.ان در مورد تاثیر این اقدام احتمالی بر بازارهای جهانی به خصوص نفت نوشته است که نگرانی‌هایی وجود دارد که نشان می دهد ایران ممکن است با ایجاد اختلال در کشتیرانی در تنگه هرمز، حملات آمریکا و اسرائیل را تلافی کند. سی.ان.ان نوشت، از نگاه اقتصاد جهانی، مکان‌های اندکی به اندازه تنگه هرمز از نظر استراتژیک مهم هستند. این آبراه که بین خلیج فارس و خلیج عمان واقع شده است، در باریک‌‌ترین نقطه خود تنها ۲۱ مایل عرض دارد. این تنها راه برای ارسال نفت خام از خلیج فارس غنی از نفت به سایر نقاط جهان است و ایران بخش شمالی آن را کنترل می‌ کند. طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA)، کانال سوئز را «نقطه حیاتی انتقال نفت» نامیده است، روزانه حدود ۲۰ میلیون بشکه نفت، معادل حدود یک پنجم تولید روزانه جهانی، از این تنگه عبور می‌کند. طبق داده‌های عصر یکشنبه موسسه اینفینیتو، پس از حملات هوایی آمریکا به سه تأسیسات هسته‌ای ایران، قیمت نفت خام برنت، برای مدت کوتاهی به بالای ۸۰ دلار در هر بشکه رسید، که این اولین بار از ژانویه گذشته (دی) تاکنون است. قبل از درگیری، قیمت‌ها از اوت (مرداد) ۲۰۲۴ تا حد زیادی بین ۶۰ تا ۷۵ دلار در هر بشکه در نوسان بوده‌اند. آخرین قیمت نفت برنت ۷۸.۲ دلار در هر بشکه بود، در حالی که نفت خام وست تگزاس اینترمدیت، ۷۵.۰۶ دلار بود. سی.ان.ان در ادامه عنوان کرده که افزایش احتمالی قیمت نفت اکنون به نحوه پاسخ ایران بستگی دارد.

حال باید منتظر بود و دید که چه اتفاقی برای امنیت و اقتصاد بین‌الملل در این وضعیت رخ خواهد داد.

سوتیتر1: کشورهای عربی منطقه پس از حملات آمریکا به سه سایت هسته‌ای ایران، دائماً با ابراز نگرانی نسبت به گسترش جنگ به تمامی منطقه، خواستار کاهش فوری تنش‌ها هستند که این نگاه به خوبی نشان از نگرانی آنها در زمینه اقتصاد و توسعه دارد

سوتیتر2: به نوشته نیویورک تایمز، هرگونه اختلال در تردد تانکرها در تنگه هرمز، آثار اقتصادی مهمی به ویژه برای کشورهای آسیایی خواهد داشت زیرا این کشورها به نفت خاورمیانه وابسته هستند