بن‌بستی دیگر برای آمریکا
انزوای آمریکا در ورشو
سیدمحمد میرزامحمدزاده
در جریان کنفرانس امنیت خاورمیانه که هفته گذشته برگزار شد، ایالات‌متحده یک نمایش غیردیپلماتیک تمام‌عیار را به روی صحنه برد و تلاش کرد جهانیان را همسو با سیاست‌های خصمانه دولت ترامپ علیه ایران همراه کند؛ اما درنهایت به‌جای همسو کردن متحدان بر اساس دلایل مشترک، دولت آمریکا صرفاً از هم گسیختگی بین ایالات‌متحده و شرکای غربی اروپایی خود را بیشتر عیان کرد و با دست‌وپا چلفتی، نکات توافق با ایران را زیر سؤال برد.
فریدا گیتیس، تولیدکننده و گزارشگر پیشین سی‌ان‌ان و ستون‌نویس برجسته در یادداشتی برای سی‌ان‌ان در تشریح آنچه در جریان اجلاس ورشو گذشت، از انزوای آمریکا و شکست سیاست‌هایش علیه ایران گفته است و نوشته که با وجود همسو بودن ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا علیه ایران، سیاست‌های نابخردانه ترامپ منجر به شکاف بین دو طرف شده است و اجلاس ورشو نمایشی از این شکاف بود. وی درعین‌حال به شکل‌گیری ائتلاف جدیدی در خاورمیانه بین اعراب و رژیم صهیونیستی اشاره می‌کند و می‌نویسد با وجود تنش‌هایی که هر روز بین اروپا و آمریکا تشدید می‌شود، اتحاد جدید آمده است که بماند و فارغ از انتخاب ترامپ در انتخابات 2020 یا نتانیاهو در انتخابات چند ماه آتی رژیم صهیونیستی، شاید این اتحاد مناسبات خاورمیانه را بر هم بزند. نشست وزرای ورشو همچنین نوری بر یکی دیگر از جنبه‌های جدید و تاریک دیپلماتیک در خاورمیانه انداخت؛ جایی که شاهد تغییرات فزاینده اولویت‌های منطقه‌ای هستیم. برخی از کشورهای عرب سنی بیشتر نگران ایران هستند تا موضوعات دیگر؛ که این مسئله آن‌ها را بیشتر با صهیونیست‌ها همسو می‌کند، دولتی که آن‌ها در طول تاریخ همواره، حداقل در اذهان عمومی از آن اجتناب می‌کردند.
روی هم رفته بیش از 60 کشور در جریان کنفرانسی که به میزبانی کشور لهستان و با مدیریت وزارت امور خارجه ایالات‌متحده برگزار شده بود، حضور یافتند؛ اما اعداد همیشه گویای اهمیت یک موضوع دیپلماتیک نیستند، چه بسا که متحدان کلیدی سازمان ناتو همچون فرانسه و آلمان به فرستادگان رده میانه خود در این اجلاس اکتفا کرده بودند.
پاتک پوتین به ورشو
درحالی‌که ایالات‌متحده در حال برگزاری نمایش نقشه دیپلماتیک خود برای خاورمیانه بود، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز ضد برنامه خود را ترتیب داده بود. در شهر تفریحی ساحلی سوچی، پوتین میزبان گروهی صمیمی و خودمانی‌تر بود که بر سر آینده کشور سوریه با رهبران ترکیه و ایران مذاکره می‌کردند. از طرفی نشست سوچی منجر به تشدید خشم اروپا از واشنگتن بود. رهبران اتحادیه اروپا از تصمیم ناگهانی ترامپ برای خروج ارتش ایالات‌متحده از سوریه عصبانی هستند؛ تصمیمی که به عقیده آن‌ها دست روسیه، ایران و ترکیه را برای شکل دادن آینده سوریه بازتر می‌گذارد.
البته شرایط بد ورشو به این نکات ختم نشد و مایک پنس، معاون اول ترامپ در یک اقدام خاص غیر دیپلماتیک و آشفته بر متحدان اروپایی آمریکا که از دنباله‌روی آمریکا در ترک توافق هسته‌ای سال 2015 با ایران کوتاهی کرده بودند، نهیب زد. او تنها به محکوم کردن کشورها برای خروج از JCPOA یا برجام اکتفا نکرد و به‌صراحت ایران را عامل اصلی و اساسی بی‌ثباتی در خاورمیانه دانست و حکومت ایران را رژیم انقلابی قاتل خواند و ایران را متهم به برنامه‌ریزی برای یک هولوکاست دیگر کرد. او حتی جملات تیز و تندی نیز نثار بریتانیا، فرانسه و آلمان کرد و برنامه آن‌ها برای ایجاد سازوکاری به‌منظور دور زدن تحریم‌های ایالات‌متحده علیه ایران را محکوم کرد؛ برنامه‌ای که قرار است در ابتدا انتقال غذا و دارو به ایران را تسهیل کند و بعد دیگر کالاها نیز به ایران روانه شوند. وی گفت: این صرفاً یک گام ناسازگار برای تقویت ایران و تضعیف اتحادیه اروپا است و فاصله بین اتحادیه اروپا و آمریکا را بیشتر از پیش می‌کند.
در نهایت این میزبان اجلاس یعنی هلند بود که به اتحاد دیرینه بین ایالات‌متحده و متحدانش اشاره کرد. جاکیچ کژاپوتوویژ، وزیر امور خارجه لهستان عنوان کرد که اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده درک مشترکی از وضعیت دارند.
فرقی بین اتحادیه و آمریکا علیه ایران نیست
البته او اشتباه نمی‌گفت، اتحادیه اروپا و واشنگتن هر دو عمیقاً در مورد ایران نگرانی دارند و آن را نیروی بدخیم و عامل بی‌ثباتی می‌دانند. ماه گذشته میلادی بود که اتحادیه اروپا تحریم‌های محدودی را علیه تهران اعمال کرد و دارایی‌های یکی از دستگاه‌های اطلاعاتی ایران و دو مقام ایرانی را بعدازآنکه هلند، فرانسه و دانمارک ایران را متهم به برنامه‌ریزی برای ترور منتقدان خود در اروپا کردند، توقیف کرد. تنها عامل ایجاد رابطه دوستانه جدی بین ایران و اتحادیه اروپا دیدگاه حقیرانه نسبت به سیاست‌های دولت ترامپ است.
درحالی‌که هر دو اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده نفرت مشترکی از ایران دارند، تفاوت آن‌ها در نوع رویکردشان به ایران است. اروپایی‌ها فکر می‌کنند برجام تنها راه برای محدودسازی مخاطرات حکومت از دید آن‌ها فتنه جوی ایران در استفاده از تسلیحات هسته‌ای است، درحالی‌که دولت ترامپ همسو با صهیونیست‌ها و کشورهای برجسته عرب سنی بر این عقیده است که باید به‌شدت با ایران برخورد کرد. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات‌متحده در مورد مواضعی صحبت کرد که همواره از سوی سران عرب می‌شنویم و در مورد نقش ایران در لبنان، یمن، سوریه و عراق سخن گفت. وی تشریح کرد: بدون مقابله با ایران نمی‌توان به ثبات در خاورمیانه دست یافت. این موضوع غیر ممکن است. اروپایی‌ها همه تلاش خود را پیش از برگزاری این نشست به کار گرفتند تا آمریکا را از تمرکز صرف بر ایران در جریان این اجلاس منع کنند و عنوان کردند که جار زدن اختلافات بین متحدان اروپایی و آمریکایی به‌واسطه یک اجلاس، ایده هوشمندانه‌ای نیست؛ اما به‌طور مشخص در نهایت اجلاس چیزی جز همین موضوع نداشت.
عوامل حاشیه‌ای نیز به این بی‌برنامگی و بداهه‌سرایی آمریکایی‌ها دامن زد؛ رودی جولیانی، وکیل ترامپ در جریان سفر به ورشو در یک کمپین ضد ایرانی که از سوی یک گروه بحث‌برانگیز تبعیدی برگزار شده بود، سخن گفت و عکس‌های او در جریان این سخنرانی سوژه محافل سیاسی شد؛ گفتنی است که این گروه پیش‌تر از سوی ایالات‌متحده آمریکا به‌عنوان یک گروه تروریستی شناخته می‌شد.
نتانیاهو برنده اجلاس
اگر بخواهیم صرفاً یک برنده را در جریان کنفرانس ورشو نام ببریم، باید بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اشغالگر صهیونیست را برنده بدانیم، کسی که در ماه آوریل (فروردین ماه) باید در انتخابات سرزمین اشغالی به انتخاب مردم برسد. در جریان اجلاس او مشتاقانه به معاشقه با پذیرایی گرم رهبران عرب پرداخته بود. درواقع این اجلاس اعلانی برای کمپین وی علیه برجام و نمایشی برای جامعه صهیونیست‌ها بود مبنی بر اینکه نتانیاهو جایگاه کشور را با ایجاد روابط گرم با کشورهای عرب همسایه تقویت کرده است؛ او باید از ایران برای این موضوع ممنون باشد.
در اقدامی که به عقیده رهبران مخالف حزب نتانیاهو می‌توانست منجر به تنش شود، دفتر وی اقدام به ارسال ویدئویی کوتاه به خبرنگاران کرد؛ این ویدئو نشان می‌داد که مقامات عرب به‌گونه‌ای در مورد رژیم صهیونیستی سخن می‌گفتند که پیش‌تر غیر ممکن می‌نمود. دفتر نتانیاهو سریعاً این ویدئو را از یوتیوب حذف کرد و گفت که انتشار آن یک اشکال فنی بوده است؛ اما این محتوی تا قبل از حذف به‌سرعت منتشر شده بود. این ویدئو نشان می‌داد که وزیر امور خارجه امارات متحده عربی عنوان می‌کرد حملات رژیم صهیونیستی به اهداف ایرانی در خاک سوریه توجیه شده است. وی در ویدئو می‌گوید: هر ملتی حق دارد از خود دفاع کند...بله. وزیر امور خارجه بحرین نیز ادامه می‌دهد: ما گرد هم جمع می‌شویم که در مورد مسئله اسرائیل فلسطین به‌عنوان مهم‌ترین موضوع صحبت کنیم؛ اما چالش بزرگ‌تر یا سمی‌تر ایران است. وی افزود: بدون مداخلات ایران، صلح بین اسرائیل و فلسطین نزدیک‌تر بود. این تحلیل از سوی وزیر امور خارجه سعودی نیز عنوان شده است. وی در‌این‌باره گفته است: چه کسی حماس و جهاد اسلامی را حمایت می‌کند و دولت فلسطین را تحت فشار می‌گذارد؟ ایران. درمجموع می‌توان گفت که کنفرانس مغرضانه دولت ترامپ در ورشو نتیجه عدم برنامه‌ریزی بود. موضوع این اجلاس دقیقاً چه بود؟ در نهایت دولت در این اجلاس اختلاف بین ایالات‌متحده و متحدانش را عیان کرد و درحالی‌که به لحاظ دیپلماتیک بی‌منطق به نظر می‌رسید، از اجلاس بیرون رفت.
حال سؤال اینجاست که تغییرات دیپلماتی که در ورشو ارائه شد، پایدار هستند یا نه؛ اگر ترامپ در سال 2020 دوباره به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شود، احتمالاً اتحادیه بیشتر از ریل موازی با ایالات‌متحده خارج می‌شود؛ اگر ترامپ جایگزین شود، روابط به‌سختی و کندی بهبود پیدا می‌کنند.
اما در مورد خاورمیانه ممکن است اتحادیه جدیدی که بین اعراب و صهیونیست‌ها به وجود آمده است، پایدار بماند؛ فارغ از آنکه نتانیاهو در انتخابات آتی برنده باشد یا بازنده.
دیدگاه تان را بنویسید