صرب‌ها و تحرکات مشکوک مسکو علیه اروپا

فرشاد گلزاری

بالکان و به صورت کلی کشورهایی که در شرق اروپای امروزی قرار دارند، از گذشته تاکنون محل منازعه و زد و خوردهای سیاسی- نظامی بوده‌اند. این کشورها در زمانی که اتحاد جماهیر شوروی نفس می‌کشید و در مقابل آن غرب به رهبری ایالات متحده در حال مبارزه با کمونیسم علیه نیم کره شرقی بود، عموماً تحت نفوذ مسکو قلمداد می‌شدند و به نوعی همان آرمان‌های سوسیالیستی را پیش گرفته بودند و راهی جز تبعیت از آن نداشتند.

ناتو به کوزوو هشدار داده که صرب‌ها را بیش از پیش تحریک نکنند؛ اما بسیاری از ناظران معتقدند بخشی از این موضوع به تحریک صرب‌ها توسط روسیه مربوط است و نمی‌توان این مساله را به دور از تنش مسکو با غرب بر سر مساله اوکراین دانست

در دوران جنگ سرد هم این منازعه به بالاترین سطح خود رسید و در همان موقع مناطق شرقی اروپا به بارانداز جاسوسان دو طرف تبدیل شد و پس از آنهم یکباره جنگ‌های موضعی درگرفت که جنگ بوسنی هم یکی از آنها به شمار می‌رفت. طبیعی است زمانی که یک قدرت بزرگ ایدئولوژیک و نظامی مانند شوروی از درون فرو می‌ریزد و دیگر احاطه‌ای بر محیط تحت نفوذ خود ندارد، اتفاق‌های متعددی رخ می‌دهد؛ چراکه حریف، که در اینجا و از منظر مسکو، آمریکا و متحدان اروپایی‌اش قلمداد می‌شوند، پس از این خلأ به دنبال تامین منافع خود رفتند و سعی کردند از حیث جغرافیایی و از حیث دموگرافی این مرزها را دستخوش تغییر قرار دهند. یکی از این مناطق، صربستان بوده است. اینکه صرب‌ها در جنگ بوسنی چه اقداماتی را انجام دادن و چه جنایاتی در آنجا اتفاق افتاد، موضوع بحث نیست، اما اصل مطلب این است که ایالات متحده به این جمع‌بندی رسیده بود که باید در حوزه نفوذ سنتی روس‌ها اخلال ایجاد کند و به همین دلیل بود که پس از فروپاشی شوروی و رونمایی از فدراسیون روسیه، واشنگتن دست به کار شد.

پس از فروپاشی یوگسلاوی، در ۱۹۹۰، یکباره کوزوو که استانی از کشور سابق بود به دنبال خودمختاری و استقلال خود رفت. سپس صربستان پاسخ آلبانیایی‌تبارهایی را که به دنبال استقلال بودند، با سرکوب وحشیانه پایان داد اما این درگیری‌ها در سال ۱۹۹۹ با بمباران صربستان توسط ناتو بین مارس و ژوئن پایان یافت. در آن زمان نیروهای صرب از کوزوو عقب‌نشینی کردند، اما برای بسیاری از آلبانیایی‌ها و صرب‌های کوزوو، درگیری هرگز حل و فصل نشد و به همین دلیل نیروهای کوزوو به رهبری ناتو (KFor) هنوز در کوزوو مستقر هستند و تعداد فعلی آنها حدود 4هزار نفر است. به موازات این روند، در سال ۲۰۰۸ کوزوو به طور یکجانبه اعلام استقلال کرد و در مجموع ۹۹ کشور از ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل متحد، اکنون استقلال کوزوو را به رسمیت می‌شناسند، از جمله ایالات متحده، بریتانیا و ۲۲ کشور از ۲۷ عضو اتحادیه اروپا. در این میان اما روسیه و چین، که استقلال این کشور را به رسمیت نمی‌شناسند، مانع عضویت کوزوو در سازمان ملل شده‌اند و الکساندر ووچیچ، رئیس‌جمهور صربستان که چند روز قبل از ریاست حزب حاکم استعفا قسم خورده است که صربستان هرگز کوزوو را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت نخواهد شناخت. همه این مسائل حالا به جایی رسیده است که درگیری میان دو طرف نسبت به گذشته چندین برابر شده است و حالا پای ناتو مجدداً به این دعوای دیرینه باز شده است.

در انتخابات جنجالی شهرداری‌ها که عمدتاً توسط صرب‌ها بایکوت شد، فقط نمایندگان آلبانیایی‌تبار یا دیگر اقلیت‌های کوچکتر در پست‌های شهرداری و شوراهای محلی انتخاب شدند و این در حالیست که صرب‌تبارها از شرکت در انتخابات محلی ماه آوریل خودداری کرده بودند

یک انتخابات و بحرانی دیگر!

روابط بین دولت کوزوو که اکثریت آن آلبانیایی هستند و اقلیت صرب، سال‌ها متشنج بوده است و در سال گذشته میلادی این تنش وارد یک فاز جدید شد. دولت کوزوو سال 2022 میلادی می‌خواست افرادی را که در مناطق اکثریت قوم صرب‌نشین هستند وادار کند شماره‌ پلاک‌ خودروهای صادره از صربستان خود را با پلاک‌های صادرشده توسط کوزوو تعویض کنند ولی حدود ۵۰ هزار نفر در این مناطق به دلیل امتناع از به رسمیت شناختن استقلال کوزوو از شماره پلاک کوزوویی استفاده نکردند و در آنجا بود که درگیری میدانی شروع شد. در همانموقع صرب تبارها در منطقه شمالی کوزوو، که هم مرز با صربستان است، جاده‌ها را سد کردند برخی از آنها در اعتراض دست به سلاح شدند و تیراندازی کردند و در نهایت دولت کوزوو برای آرام کردن اوضاع، اجرای قوانین جدید را برای یکماه به تعویق انداخت. از آن هنگام تا به امروز بارها تهدیدهایی میان مقامات دو طرف رد و بدل شد اما از زمانی که جنگ اوکراین شروع شد و روسیه با اروپا و آمریکا وارد یک تقابل علنی شدند، تنش میان صربستان و کوزوو هم بالا گرفت. در این بین پس از اینکه هفته گذشته تعدادی از شهردارهای تازه انتخاب‌شده‌ آلبانیایی‌تبار در شمال کوزوو با کمک نیروهای پلیس وارد ساختمان‌های شهرداری شدند، صرب‌تبارهای این منطقه بار دیگر در روز دوشنبه به خیابان‌ها آمدند و تلاش کردند این ساختمان‌های دولتی را به تصرف خود درآورند. باید توجه داشت در انتخابات جنجالی شهرداری‌ها که عمدتاً توسط صرب‌ها بایکوت شده بود، فقط نمایندگان آلبانیایی‌تبار یا دیگر اقلیت‌های کوچکتر در پست‌های شهرداری و شوراهای محلی انتخاب شدند؛ این در حالی است که صرب‌تبارها از شرکت در انتخابات محلی ماه آوریل خودداری کرده بودند و نامزدهای آلبانیایی‌تبار توانستند جایگاه ریاست بر هر چهار شهرداری را در انتخاباتی با مشارکت ۳.۵ درصدی به دست آوردند. حالا باتوجه به این روند و اعتراض صرب‌ها به این مساله، منابع خبری اعلام کرده‌اند که در مناطق شمالی کوزوو که با صربستان هم مرز است، درگیری همچنان ادامه دارد و به همین دلیل ناتو وارد میدان شده است. اینکه ناتو در این منطقه از گذشته حضور داشته، یک موضوع طبیعی است اما حالا وضعیت به سمت و سویی رفته که روز گذشته (چهارشنبه) ناتو اعلام کرد که ۷۰۰ نیروی حافظ صلح دیگر در کوزوو مستقر خواهد کرد. رویترز در این خصوص اعلام کرده درگیری‌های خشونت‌آمیز میان نیروهای محلی صرب و نیروهای حافظ صلح تحت رهبری ناتو در کوزوو پس از آن رخ داد که نیروهای حافظ صلح تلاش کردند افرادی را که به تحلیف یک شهردار آلبانیایی در منطقه‌ای عمدتا صرب‌نشین اعتراض داشتند، متفرق کنند و این درگیری منجر به زخمی شدن ده‌ها تن در هر دو طرف شده است. در ارتباط با این مساله ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو در جریان کنفرانس خبری ضمن اعلام این خبر که قرار است 700 نیروی دیگر به کوزوو اعزام کنند گفت که این استقرار پاسخی به حملات اخیر به نیروهای حافظ صلح است. نکته این است که ناتو به کوزوو هشدار داده که صرب‌ها را بیش از پیش تحریک نکنند، اما مساله اینجاست که بسیاری از ناظران معتقدند بخشی از این موضوع به تحریک صرب‌ها توسط روسیه مربوط است و نمی‌توان این مساله را به دور از تنش مسکو با غرب بر سر مساله اوکراین دانست.