واسطه‌گری کرملین برای آشتی دمشق - آنکارا

فرشاد گلزاری

چندی پیش دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین درباره سفر احتمالی بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه به روسیه اعلام کرد بسیاری از سفرهای رسمی طبق پروتکل انجام می‌شود؛ چراکه همیشه به همین گونه بوده است و متخصصان ما در امور بین‌المللی و وزارتخانه‌ها و ادارات طبق این پروتکل فعالیت می‌کنند. او گفته بود که سفرهای بین‌المللی را در زمان مشخص اعلام می‌کنیم اما از قبل درباره آن صحبت نمی‌کنیم. زمانی که این سخنان پسکوف در رسانه‌ها منتشر شد، دو تحلیل در فضای نخبگانی غرب شکل گرفت. تحلیل اول این بود که بسیاری از مخالفان دولت فعلی ایالات متحده اعتقاد داشتند که رئیس جمهوری سوریه قرار است به هر ترتیب که شده به روسیه سفر کند؛ چراکه به زعم آنها دولت بایدن به دلیل بالا گرفتن نزاع با روسیه در اوکراین، چشم از خاورمیانه برداشته و این منطقه استراتژیک دیگر برای او اهمیتی ندارد و روس‌ها در حال بازی با کارت‌های خود در غرب آسیا هستند. تحلیل دوم هم بر این اساس بود که این سفر با توجه به سخنان پسکوف انجام نخواهد شد یا به این زودی‌ها اتفاق نخواهد افتاد. اینکه چرا سخنان پسکوف و ترتیبات امنیتی سفر مذکور تا به این حد اهمیت دارد، دلیلی ندارد جز سفر بشار اسد به روسیه در سال 2017 میلادی. در اواخر نوامبر همین سال برخی منابع نظامی به رسانه‌های روسیه اعلام کرده بودند که رئیس‌جمهوری سوریه با یک فروند جنگنده روسی به همراه دو فروند جنگنده روسی دیگر جهت تضمین امنیت جان وی از پایگاه هوایی حمیمیم در نزدیکی لاذقیه به سمت فرودگاه سوچی پرواز کرد و اینجا بود که مشخص شد سرویس اطلاعات نظامی روسیه تا چه حد در حال مدیریت فضای امنیتی میان خود با سوریه است. بر همین اساس حالا با مرور سخنان چند روز پیش پسکوف باز هم به این جمع‌بندی می‌رسیم که روس‌ها همانند ایالات متحده، همیشه در بحث تامین امنیت سفر مقامات کشورهای همسو با خود، پروتکل‌های خاص خود را دنبال می‌کنند که البته این موضوع جنبه‌های رسانه‌ای و کارکردهای روانی هم برای آنها داشته و دارد. به هر ترتیب حالا بشار اسد در زمانه‌ای که روس‌ها درگیر جنگ اوکراین هستند بار دیگر وارد مسکو شده است. طبق پروتکل تشریفاتی روسیه برای استقبال از روسای‌جمهور، مراسم رسمی استقبال از رئیس‌جمهور اسد در فرودگاه بین‌المللی ونوکووا مسکو برگزار شد. خبرگزاری اینترفکس روسیه بامداد روز گذشته (چهارشنبه) با تایید سفر بشار اسد به روسیه اعلام کرد که میخائیل بوگدانوف، نماینده ویژه ولادیمیر پوتین و معاون وزیر امور خارجه، الکساندر یفیموف سفیر روسیه در دمشق و بشار الجعفری، سفیر سوریه در مسکو از رئیس‌جمهوری سوریه استقبال کردند. خبرگزاری نووستی هم با انتشار گزارشی اعلام کرد که هیأت همراه بشار اسد شامل فیصل مقداد، وزیر خارجه، منصور عزام، وزیر امور ریاست جمهوری، سامر الخلیل، وزیر اقتصاد و علی عباس، وزیر دفاع،  کنان یاغی، وزیر دارایی، فادی الخلیل، رئیس کمیسیون برنامه‌ریزی دولتی، قیس خضر، دبیر کل کابینه، لونا الشبل، مشاور ویژه ریاست جمهوری و دکتر بشار الجعفری، سفیر سوریه در مسکو است.

آرایش تیم همراه بشار اسد به خوبی نشان می‌دهد که او یک هیأت مرکب اقتصادی، سیاسی و نظامی را به مسکو برده است و همین مساله نشان از امضای توافقات مختلف دوجانبه دارد که این توافق‌ها در زمانی که روس‌ها درگیر جنگ با اوکراین هستند به جهت رویارویی با آمریکا برای آنها اهمیت زیادی دارد

آشتی با آنکارا به اصرار مسکو؟!

آرایش تیم همراه بشار اسد به خوبی نشان می‌دهد که او یک هیأت مرکب اقتصادی، سیاسی و نظامی را به مسکو برده است و همین مساله نشان از امضای توافقات مختلف دوجانبه دارد. آنچه در این بین و در مورد سفر بشار اسد به روسیه دارای اهمیت است حول چندین محور می‌گردد که به نوعی نشان‌دهنده تغییر سیاست‌های مسکو است. واقعیت این است که سفر وی به روسیه در حالی انجام می‌شود که در چین شی جینپینگ برای بار سوم به ریاست جمهوری کشورش برگزیده شده است و اخباری به گوش می‌رسد که نشان می‌دهد وی قرار است در آینده نزدیک به روسیه سفر کند.

 اینکه چرا صلح ترکیه و سوریه تا به این اندازه مهم جلوه می‌کند، دلایل مختلفی دارد اما در نهایت باید دانست که این اتفاق به حل بسیاری از مسائل که مهم‌ترین آنها پرونده پناهندگان و آوارگان است، کمک می‌کند و نقطه آغازی برای توقف روند وخامت اوضاع اقتصادی سوریه خواهد بود

این موضوع را اگر کنار اظهارات مقامات دیپلماتیک چین که از آمریکا درخواست کرده بودند از سوریه خارج شوند، قرار دهیم درمی‌یابیم که یک اتحاد و یا حداقل یک هماهنگی در پشت پرده میان مسکو و پکن صورت گرفته است که به نوعی محوریت آن سوریه و حتی خاورمیانه است؛ چراکه تحرکات چین و روسیه نه تنها در پرونده حضور نظامی آمریکا در سوریه، بلکه در مورد مسائل عراق، فلسطین، ایران و حتی لبنان افزایش پیدا کرده که باید آن را نوعی جابه‌جایی و جای‌گیری در چارچوب سیاست‌های خارجی دو کشور دانست. اما نکته مهمتر که رسانه‌های خارجی هم بدان اشاره کرده‌اند مساله روابط ترکیه و سوریه است. خبرگزاری فرانسه در مورد این سفر نوشته است که بشار اسد برای دیدار با متحد ارشد خود یعنی ولادیمیر پوتین، همزمان با افزایش تلاش‌های کرملین برای احیای روابط بین ترکیه و سوریه، به مسکو رفته است و جالب اینجاست که این دیدار در سالگرد بحران تروریستی سوریه انجام می‌شود که نزدیک به نیم میلیون نفر در آن کشته و نیمی از جمعیت این کشور را آواره کرده است. بر اساس بیانیه کرملین، دستور کار این سفر شامل توسعه بیشتر همکاری روسیه و سوریه در زمینه‌های سیاسی، تجاری، اقتصادی و بشردوستانه و همچنین چشم‌انداز حل‌وفصل همه جانبه اوضاع در سوریه و اطراف آن خواهد بود.

در این راستا روزنامه الوطن به نقل از روزنامه روسی ودوموستی اعلام کرد که انتظار می‌رود روسای جمهور دو کشور از جمله در مورد عادی‌سازی بین دمشق و آنکارا که در آن روسیه نقش میانجی را ایفا می‌کند، گفت‌وگو کنند. به موازات انتشار این تحلیل، رامی الشاعر، دیپلمات سابق و مشاور نزدیک به وزارت خارجه روسیه در گفت‌وگو با عربی۲۱ در اینباره گفت که پیش‌بینی می‌شود گفت‌وگوهای بشار اسد و ولادیمیر پوتین در مسکو بر پرونده ازسرگیری روابط میان دمشق و آنکارا متمرکز باشد و در این راستا کشورها با ۱۵ و ۱۶ ماه جاری میلادی به عنوان موعد اولیه برای برگزاری نشست معاونان وزرای امور خارجه به توافق رسیدند، اما تا بدین لحظه برگزاری این نشست تایید نشده است. اینکه چرا صلح ترکیه و سوریه به عنوان دو همسایه که روابط گرمی با یکدیگر قبل از سال 2012 داشتند، تا به این اندازه مهم جلوه می‌کند دلایل مختلفی دارد اما در نهایت باید دانست که این اتفاق به حل بسیاری از مسائل که مهم‌ترین آنها پرونده پناهندگان و آوارگان است، کمک می‌کند و نقطه آغازی برای توقف روند وخامت اوضاع اقتصادی سوریه خواهد بود. حال باید دید که مسکو در این میان قرار است چگونه واسطه‌گری کند!