هشدار توأم با هراسِ مسکو

فرشاد گلزاری

12 ماه از ورود نظامی روسیه به خاک اوکراین می‌گذرد و هر روز این معادله پیچیده‌تر از گذشته می‌شود. معادله‌ای که در ظاهر مسکو و کی‌یف بازیگران اصلی آن هستند، اما زمانی که این پرونده را برای موشکافی بیشتر ورق می‌زنیم به وضوح می‌بینیم که سه سطح از بازیگران درگیر این مجادله شده‌اند که که حالا از قالب منطقه‌ای به یک پرونده بین‌المللی تغییر شکل داده است.

سطح اول این بازیگران را روسیه و ایالات متحده تشکیل می‌دهند و اگر بگوییم که اوکراین صرفاً به زمین بازی این دو تبدیل شده، گزافه‌گویی نکرده‌ایم. در این میان اتحادیه اروپا و ناتو هم به عنوان شریک استراتژیک آمریکا در سطح دوم قرار دارند که طی یکسال گذشته به هر طریقی در این پرونده نقش‌آفرینی کرده‌اند.

نکته اینجاست که اروپایی‌ها از سال 2014 و زمانی که ویکتور یانوکوویچ، رئیس جمهوری پیشین اوکراین از این کشور گریخت و شرق آن به اشغال جدایی‌طلبان طرفدار روسیه درآمد، تا به امروز با روس‌ها در یک درگیری چند ضلعی قرار داشته و دارند که حالا این درگیری‌ها به اوج خود رسیده است.

اروپایی‌ها از 2014 تاکنون تحریم‌های دوره‌ای خود علیه روسیه را بارها و بارها تمدید کرده‌اند و حالا کار به جایی رسیده که علناً به دنبال ارسال جنگنده و تانک به اوکراین هستند تا علیه ارتش روسیه مورد استفاده قرار بگیرد. اما سطح سومِ جنگ اوکراین را باید متحدان دو طرف اصلی این پرونده یعنی آمریکا و روسیه دانست. به عنوان مثال ترکیه در این میان سعی کرده در دو محور میانجیگری و کشور واسط برای صادرات گندم و غلات از اوکراین و با چراغ سبز مسکو نقش‌آفرینی کند.

از سوی دیگر چین هم به عنوان یک قدرت نظامی و اقتصادی مطرح در جهان، در سویی ایستاده که پوتین و تیمش حضور دارند. چینی‌ها به دلیل روابط تجاری و سیاسی که با ایالات متحده دارند، سعی می‌کنند به هر ترتیب که شده خود را به حاشیه برانند و از بازیگری در متن پرونده اوکراین خودداری کنند، اما در همان حاشیه هم با مسکو هماهنگ هستند و عموماً تلاش می‌کنند اهداف و بازیگری خود را به صورت پنهان عملیاتی کنند.

به عنوان مثال روز گذشته (جمعه) مجله آلمانی اشپیگل مدعی شد که روسیه قصد دارد در ماه آوریل ۱۰۰ پهپاد چینی تحویل بگیرد. دلیل اینکه در روزهای اخیر آلمان، آمریکا و دیگر کشورهای غربی چین را از فروش سلاح به روسیه بر حذر داشتند، دقیقاً به همین دلیلی است که اشپیگل در گزارش خود چاپ کرده است؛ چراکه پهپادهای چینی توانایی حمل کلاهک‌های ۳۵ تا ۵۰ کیلویی را دارد و این موضوع می‌تواند توازن قوا در میدان جنگ را بر هم بزند اما در این میان چینی‌ها چند روزی است که برای برجسته کردن نقش خود، سخن از میانجیگری برای برقراری صلح در اوکراین می‌زنند و حتی دراین رابطه دیروز (جمعه) مفاد طرح صلح خود را منتشر کردند!

مسکو نگران شکست است یا تجزیه؟!

اگر هر سه سطح این درگیری را موردنظر قرار دهیم به وضوح می‌بینیم که مجموعه غرب اعم از اروپا و آمریکا به انضمام شرکای آسیایی آنها مانند ژاپن و کره جنوبی به دنبال آن هستند تا ضربات مکرر به روسیه وارد کنند و آرام آرام ابعاد جنگ را گسترده‌ و عمیق‌تر کنند.

به عنوان مثال عصر روز گذشته (جمعه) رویترز به نقل از ماریوش بلاشچاک، وزیر دفاع لهستان اعلام کرد که تانک‌های لئوپارد که این کشور وعده آنها را به کی‌یف داده بود، حالا وارد اوکراین شده‌اند.

پیشتر بلومبرگ گزارش داده بود که لهستان قصد دارد ۱۴ دستگاه تانک لئوپارد دو را به اوکراین بفرستد و ماتئوش موراویکی، نخست‌وزیر لهستان اطلاعیه‌های مربوطه را در سفر خود به کی‌یف اعلام خواهد کرد.

از سوی دیگر یونان علی‌رغم درخواست‌های ایالات متحده، سامانه‌های موشکی دفاع هوایی اس-۳۰۰ را به اوکراین عرضه نخواهد کرد؛ چراکه این امر می‌تواند مواضع دفاعی یونان را تضعیف ‌کند. این دوگانگی (حمایت و عدم حمایت نظامی) آن هم در سالگرد جنگ اوکراین و دقیقاً در زمانی که مجمع عمومی سازمان ملل با اکثریت قاطع اعضا؛‌ قطعنامه‌ای غیرالزام‌آور با موضوع درخواست از روسیه برای پایان دادن به درگیری‌ها در اوکراین و خروج نظامیانش را تصویب کرده، باعث شده تا مسکو موضع تهاجمی بگیرد.

در این رابطه دیمیتری مدودف، معاون شورای امنیت روسیه دیروز (جمعه) اعلام کرد که کشورش در جنگ اوکراین پیروز شده و برای مقابله با خطرات تا لهستان هم پیش می‌رود؛ چراکه اگر روسیه شکست بخورد، تکه‌تکه (تجزیه) خواهد شد. مدودف در جای دیگری از سخنانش گفت که «ما باید خطرات را از تمامی جهات، تا حد ممکن از کشور خود دور کنیم، حتی اگر تا مرز لهستان پیش رویم».

تاکید رئیس جمهوری سابق روسیه بر مقابله با دشمن حتی تا مرز لهستان، به نوعی یک تهدید علنی و آشکار است؛ اما بحث اصلی این است که روسیه خطر طولانی شدن جنگ را حس کرده تا جایی که از «تکه تکه» شدن تمامیت ارضی خود سخن می‌گوید.