پدیده طبیعی که سیاسی شد

فرشاد گلزاری

یک هفته از وقوع زلزله مهیب و فاجعه‌بار در مرز سوریه و ترکیه می‌گذرد و هر روز اخبار و تصاویری منتشر می‌شود که قلب هر انسانی را به درد می‌آورد. اخباری که بیشتر بر تعداد کشته‌شدگان در این زلزله حدوداً 8 ریشتری معطوف است و هر از چندگاهی در این میان، خبری خوشایند از نجات کودک یا یک زن و مرد به گوش می‌رسد؛‌ اما چندی بعد باز هم اخبار افزایش کشته‌شدگان است و کمک‌هایی که هنوز هم چندان چشمگیر نیستند.

بر اساس آخرین اخبار منتشر شده، شمار قربانیان زلزله دوشنبه در ترکیه و سوریه به مرز ۳۰ هزار کشته و ۸۷ هزار زخمی رسیده و این در حالی است که سازمان ملل متحد در جدیدترین ارزیابی خود از فاجعه زلزله ۷.۸ ریشتری ترکیه، تعداد جانباختگان در دو کشور ترکیه و سوریه را ۵۵ هزار نفر تخمین زده است که به نوبه خود عدد قابل توجهی به حساب می‌آید.

از سوی دیگر معاون دبیرکل سازمان ملل در امور بشردوستانه و امداد اضطراری هم این رقم را تایید کرده است.  از سوی دیگر فؤاد اُکتای، معاون ریاست‌جمهوری ترکیه بامداد دیروز (یکشنبه) با حضور مقابل دوربین رسانه‌ها، در مقر سازمان مدیریت حوادث غیرمترقبه ترکیه در آنکارا گفت که تلفات زلزله‌ای که هفته پیش در استان قهرمان‌مرعش روی داد و به ۹ استان دیگر هم آسیب رساند، به ۲۴ هزار و ۶۱۷ کشته و بیش از ۸۰ هزار مصدوم افزایش یافته است.

اینکه دیده می‎‌شود وزیر خارجه یونان با تمام اختلافی که میان کشورش با ترکیه وجود دارد در کشاکش زلزله به این کشور سفر می‌کند و همتای تُرک وی به استقبالش می‌‌آید به نوعی نشان دهنده تلطیف مواضع و روابط میان دولت‌های مذکور است

وبگاه شبکه المیادین نیز به نقل از مقامات مسئول رسمی و پزشکی سوریه، شمار قربانیان این زلزله در سراسر سوریه را ۴ هزار و ۴۸۷ کشته و بیش از هفت هزار زخمی اعلام کرد  اما الجزیره، صبح روز گذشته (یکشنبه) شمار قربانیان زلزله در سوریه را  ۴ هزار و ۵۴۸ کشته و بیش از ۷ هزار زخمی اعلام کرد. ای اعداد و ارقام به نوعی نشان می‌دهد که اوضاع در هر دو کشور چندان مناسب نیست و به نوعی باید منتظر تلفات بیش از این باشیم.

بزرگی این زلزله به حدی بوده که علاوه بر ترکیه و سوریه در لبنان، فلسطین، عراق، اردن، مصر، عربستان سعودی و بخش‌هایی از اوکراین و اروپا از جمله یونان، بلغارستان و... به ثبت رسیده است و به همین دلیل است که حالا اعداد تلفات شیب افزایشی به خود گرفته‌اند. ای در حالیست که نیروهای امنیتی ترکیه ۸ پیمانکار برج‌هایی را که به دلیل ساخت و ساز غیراصولی در جریان زلزله اخیر به کلی ویران شد‌ه‌اند، بازداشت کرده‌ و گفته شده که چندین تن از آنها همچنان متواری هستند.

در این میان اما یک نکته بسیار مهم وجود دارد که اساساً ریشه سیاسی دارد. در مدت این یک هفته اتفاقاتی در منظقه و سیاست خاورمیانه‌ای دولت‌ها رخ داده که بسیاری را به تعجب وا داشته است و نشان می‌دهد مسائلی که ریشه آنها محورهای انسانی است، می‌تواند همانند یک مولفه برای ایجاد چسبندگی میان دولت‌های متضاد با یکدیگر عمل کند.

  فعالان سعودی از موضع رسمی عربستان در جمع‌آوری کمک‌های مالی به نفع قربانیان زلزله انتقاد کردند و این تأخیر را نشان‌دهنده کاهش نقش عربستان در جهان اسلام و دنیای عرب دانستند

تشکیک عربستان بالاخره پایان یافت!

اینکه دیده می‎‌شود نیکوس دندیاس، وزیر خارجه یونان با تمام اختلافی که میان کشورش با ترکیه وجود دارد به این کشور سفر می‌کند و مولود چاووش اوغلو، همتای تُرک وی به استقبالش می‌‌آید و سپس دست در دست یکدیگر به مناطق زلزله زده سفر می‌کند، یا اینکه مرزهای ارمنستان با ترکیه پس از حدود چهار دهه برای ارسال کمک به آنکارا بازگشایی می‌شود، به نوعی نشان دهنده تلطیف مواضع و روابط میان دولت‌های مذکور است.

به عبارتی دیگر زلزله توانست به هر ترتیبی که شده برخی از دولت‌هایی که با یکدیگر اختلاف داشتند را برای مدتی به هم نزدیک کند. فارغ از این مسائل باید متوجه بود که در سوریه اوضاع کمی با ترکیه متفاوت است.

اگرچه محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق دو روز پیش (شنبه) در سخنانی در پنجمین کنفرانس بین‌المجالس عربی و نشست رؤسای پارلمان‌های عرب بر این نکته تاکید کرد که سوریه باید هر چه زودتر به اتحادیه عرب بازگردد، اما واقعیت این است که در زلزله اخیر به خوبی مشخص شد منطقه خاورمیانه هنوز هم اسیر سیاست‌بازی و سیاست‌زدگی‌هایی است که هیچ خروجی جز نزاع میان دولت‌ها در خود ندارد. اینکه ایالات متحده حالا بخشی از تحریم‌های سوریه را به صورت مشخص تعدیل کرده، صرفاً یک مانور سیاسی به حساب می‌آید اما در این میان کشورهایی مانند عربستان سعودی هم از جمله دولت‌هایی بودند که با همین سیاست واشنگتن همراه شدند ولی انتقادها به آنها مجال نداد تا همین روند را ادامه دهند. روز گذشته (یکشنبه) منابع خبری سعودی اعلام کردند که کاروان کمک‌های عربستان با بیش از ۱۰۰ تن اقلام امدادی، در چارچوب تلاش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای امدادرسانی به زلزله زدگان، به شمال سوریه که تحت کنترل مخالفان دولت این کشور است وارد شده و همچنین هلال احمر عربستان پس از انتقال زمینی 11 کامیون حامل کمک‌ها به سوریه زلزله زده، برای فرود هواپیمای حامل کمک‌های خود در فرودگاه بین‌المللی دمشق درخواست مجوز کرد که این مجوز از سوی دمشق صادر شده است.

از سوی دیگر اولگ ایگوروف، معاون رئیس مرکز آشتی روسیه در سوریه (حمیمیم) هم اعلام کرد که دمشق برخی گذرگاه‌های انسانی با مناطق تحت کنترل شبه‌نظامیان در استان ادلب را جهت کمک‌رسانی به غیرنظامیان آسیب‌دیده در زلزله اخیر باز کرد. اما آنچه در این میان مهم به نظر می‌آید، انتقادهای داخلی از رفتار و عملکرد دولت عربستان در قبال این زلزله و همچنین تفاوت قائل شدن میان سوریه و ترکیه است.

در همین راستا حزب اپوزیسیون تجمع ملی و تعدادی از مخالفان دولت عربستان از عملکرد دولت در بحران زلزله ترکیه و سوریه و تأخیر آن در امدادرسانی‌های لازم به این دو کشور انتقاد کردند. در این بین فعالان سعودی از موضع رسمی عربستان در مورد این فاجعه و کندی آن در حمایت از طرح‌های اجتماعی برای جمع‌آوری کمک‌های مالی به نفع قربانیان انتقاد کردند.

آنها این تأخیر را نشان‌دهنده کاهش نقش عربستان در جهان اسلام و دنیای عرب به دلیل سیاست‌ها و مواضع محمد‌بن سلمان، ولیعهد عربستان دانستند. این در حالیست که بحرین و برخی دیگر از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس هم از روند مورد نظر سعودی‌ها تبعیت کردند و نشان دادند که زلزله به عنوان طبیعی‌ترین پدیده دنیا، فقط در خاورمیانه سیاسی است!