مروری بر روند عادی‌سازی کامل روابط ترکیه با اسرائیل و آغاز پروازها به استانبول؛
پرده آخرحل اختلاف وآغاز دوباره همگرایی
فرشاد گلزاری
حدود شش ماه پیش بود که اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیم صهیونیستی به همراه همسر خود میشل به آنکارا سفر کرد. بدو ورود او به کاخ آکسارای، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در حالی که کت و شلوار و پالتو به تن داشت از او استقبال کرد و در نهایت هر دو نفر مقابل دوربین خبرگزاری‌ها و شبکه‌های تلویزیونی روی یک فرش آبی رنگ و باریک ایستادند که نشان می‌داد هوای آنکارا سرد است اما سردی روابط اسرائیل و ترکیه رو به گرمی رفته است. بدون شک عکس یادگاری اردوغان و هرتزوگ به دنیا نشان داد که با وجود اختلاف بیش از یک دهه‌ای میان دو طرف، باز هم منافع دو جانبه و مذاکره است که بر خصومت‌های سیاسی ارجحیت دارد. هرتزوگ اولین رئیس رژیم صهیونیستی است که پس از حدود 14 سال پا به خاک ترکیه گذاشت و همین امر موید این بود که ترکیه تصمیم نهایی خود را برای بازسازی روابطش با اسرائیل گرفته است. دیدار اردوغان و هرتزوگ اگرچه یکی از وقایع مهم سال 2022 میلادی به حساب می‌آید، اما باید توجه داشت که روابط این دو صرفاً در زمینه سیاسی با مشکل روبرو بود، اما در زمینه اقتصادی و امنیتی حتی طی این مدت که آنها با هم اختلاف داشتند، سرویس‌های اطلاعاتی «میت و موساد» در بالاترین سطح همکاری خود را ادامه داده بودند. در عرصه اقتصادی هم باید توجه داشت که تجارت ترکیه و اسرائیل در این مدت حتی برای یک ساعت هم قطع نشد و در اسرائیل عمومِ کارشناسان اقتصادی اذعان دارند که روابط تجاری تل‌آویو با آنکارا در نازل‌ترین سطح قرار داشته است.
از سوی دیگر در مجلات و اندیشکده‌های مطرح دنیا آمده است که نام اسرائیل در میان پنج دولت برتر از حیث روابط دوجانبه اقتصادی قرار دارد که ترکیه آن را تهیه کرده است. بنابراین اینکه گفته می‌شود روابط دو طرف با یگدیگر به صورت کامل قطع بوده و اساساً هیچ ارتباطی میان این دو وجود نداشته، اشتباه محض و خطای محرز است. درست است که ترکیه و اسرائیل از حیث سیاسی با یکدیگر رابطه نداشتند اما در دو محوری که ذکر شد (همکاری تجاری و همکاری امنیتی) هر دو طرف با یکدیگر ارتباط داشته‌اند. حالا اینکه هرتزوگ به آنکارا رفت علناً به معنای این بود که روابط سیاسی دو طرف برای حل مشکلات نهایی برقرار شده است اما باز هم یک مرحله تا اعلام ان مانده بود که در نهایت چهارشنبه ظهر این اتفاق یکباره رخ داد و به تیتر یک رسانه‌های دنیا تبدیل شد. آنچه در ابتدا به عنوان خبر فوری منتشر شد نشان می‌داد که یائیر لاپید، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه گفت‌وگوی تلفنی کرده و در همین گفت‌وگو به صورت رسمی روابط دو طرف به صورت کامل عادی اعلام شد. نخست‌وزیر اسرائیل پس از این تماس اعلام کرد که تصمیم گرفته شد روابط به طور کامل عادی‌سازی شده و سفرای دو طرف فعالیت خود را از سر بگیرند. کمی بعد هم وزیر خارجه ترکیه اعلام کرد که تصمیم داریم برای اسرائیل سفیر تعیین کنیم و به حمایت خود از مردم فلسطین ادامه خواهیم داد. اما سوال این است که چه شد این دو طرف به سوی عادی‌سازی کامل روابط خود رفتند؟
اسحاق هرتزوگ چندین ماه قبل صرفاً به خاطر گرفتن چند عکس یادگاری یا تحکیم روابط اقتصادی به دیدار اردوغان نرفت، بلکه از قبل هم مشخص بود که این سفر پی‌ریزی یک مناسبات جدید را در بطن خود دارد که حالا رخ عیان کرده است
پاسکاری در میانه تحولات خاورمیانه
بدون‌شک دیر یا زود روابط ترکیه و اسرائیل به صورت کامل عادی اعلام می‌شد؛ چراکه اسحاق هرتزوگ چندین ماه قبل صرفاً به خاطر گرفتن چند عکس یادگاری یا تحکیم روابط اقتصادی به دیدار اردوغان نرفت، بلکه از قبل هم مشخص بود که این سفر پی‌ریزی یک مناسبات جدید را در بطن خود دارد. اما توجه داشته باشید که اصولاً در تمام پیمان‌های همکاری با کشورهای دنیا و به خصوص دولت‌های عربی حاشیه خلیج فارس و دولت‌های آفریقایی نگاه امنیتی را بر همه چیز غالب می‌کند. اسرائیل عملاً به دلیل بافت جمعیتی و سیاستی که در این چند سال پیگیری کرده، به دنبال آن است که در درجه اول امنیت خود را حفظ کند و برای آنکه این مهم را مُهر تایید بزند و عملیاتی کند، نیاز به تعمیق نفوذ در کشورهای دنیا و به خصوص خاکِ دولت‌های منطقه دارد. به همین جهت در هر جایی که توافقی میان یک دولت با اسرائیل منعقد می‌شود آنها در ابتدای کار، خواستارِ برقراری پروازهای دو طرفه می‌شوند. این اقدام به نوعی راه را برای نفوذ به خاک دولت‌ها باز می‌کند و هر شخصی با هر پوششی می‌تواند وارد کشورهای هدف شود و برای دستگاه امنیتی تل‌آویو خدمت کند. این روند همین حالا در امارات، بحرین، مراکش و حتی سایر کشورهای آفریقایی در حال پیگیری است و در ترکیه هم از قدیم‌الایام در حال اجرا بوده است اما حالا بدون شک این اقدامات شیب صعودی به خود خواهند گرفت. نمونه بارز این تئوری را باید سخنانی دانست که میان اردوغان و لاپید رد و بدل شده است. رئیس‌جمهوری ترکیه و نخست‌وزیر اسرائیل در مکالمه‌ای که با یکدیگر داشتند، در مورد از سرگیری پروازهای شرکت‌های هواپیمایی اسرائیلی به ترکیه از سپتامبر آتی توافق کردند. این در حالیست که ترکیه از حدود ۱۵ سال قبل به دلیل تنش‌ها و اختلاف‌نظرها با رژیم صهیونیستی بر سر شروط امنیتی پیچیده این رژیم درباره امنیت پروازهای اسرائیل از ترکیه به مقصد تل‌آویو، ورود هواپیماهای اسرائیلی به فرودگاه‌هایش را ممنوع کرده بود.
زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد که نشان می‌دهد دولت ترکیه احتمالاً به زودی روابط سیاسی و اقتصادی خود را با سوریه از سر می‌گیرد که این موضوع آن هم در زمانی که روابط آنکارا و تل‌آویو با یکدیگر عادی شده، مطمئناً برای اسرائیلی‌ها خوشایند نیست
در مارس ۲۰۰۷ هم شرکت هواپیمایی اِل‌عال رژیم صهیونیستی سه پرواز هفتگی خود به استانبول را متوقف کرد. همچنین ترکیه ماه مه ۲۰۱۸ آخرین سفیر رژیم صهیونیستی را اخراج کرده و او را در مسیر بازگشتش به اراضی اشغالی، تحت یک بازرسی امنیتی شرم‌آور قرار داده بود ولی حالا گویا تمام این مسائل حل شده است! نکته پایانی که باید به آن اشاره شود این است که آشتی‌کنان ترکیه و اسرائیل در حالی صورت می‌گیرد که آنکارا از یک سو در حال دریافت سامانه پدافندی اس 400 از روسیه است و این اقدام زمانی انجام می‌شود که تل‌آویو شمشیرش را برای مسکو به دلیل حمله به اوکراین و نادیده گرفتن منافع آنها در این کشور، از رو بسته است. از سوی دیگر زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد که نشان می‌دهد دولت ترکیه احتمالاً به زودی روابط سیاسی و اقتصادی خود را با سوریه از سر می‌گیرد که این دو موضوع مطمئناً برای اسرائیلی‌ها خوشایند نیست. حال باید دید که پیوند مجدد این دو کشور چگونه مسائل سیاسی و امنیتی را در منطقه پاسکاری خواهد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید