آرایش هجومی علیه کرملین

فرشاد گلزاری

روز دوشنبه شاهد شلیک و اصابت چندین موشک روسی به پایتخت اوکراین بودیم که حدود 30 کشته و زخمی بر جای گذاشت و یکبار دیگر این نگرانی به وجود آمد که تا چه زمانی باید این روند ادامه پیدا کند؟! واقعیت غیرقابل کتمان این است که نزاع در اوکراین و صف‌بندی غرب و شرق در این کشور، موضوعی است که به زغم ناظران بین‌المللی به این زودی قرار نیست حل و فصل شود و ما صرفاً شاهد یک جنگ نظامی در شرق اروپا نیستیم. جهان شاهد یک تقابل آشکار و چندسویه در تلاقی مسکو و کی‌یف است؛ جایی که به گفته زبیگنیِف برژینسکی (مشاور امنیت ملی آمریکا در دوران کارتر) اگر قرار باشد دو طرف با هم متحد شوند بدون شک «امپراطوری اوراسیایی» به وجود می‌آید. برژینسکی در سال 1998 و زمانی که کتاب خود تحت عنوان «صفحه بزرگ شطرنج» را روانه بازار کرد به ساختار بالادستی ایالات متحده در مورد چسبندگی اوکراین و روسیه هشدار جدی داد و سپس پیشنهاد کرد که این دو طی سالیان آینده از یکدیگر جدا شوند. از آن روزها که برژینسکی این سخنان را مطرح کرد حدود 24 سال می‌گذرد و حالا گویا دولت بایدن قصد دارد به هر ترتیب که شده این توصیه او را عملیاتی کند. عمومِ صاحب‌نظران معتقدند که اهمیت ژئوپلیتیک و موقعیت برخی کشورها نه تنها یک مولفه مثبت برای آنها نیست، بلکه جز شر و عذاب هیچ ندارد. اوکراین یکی از همین کشورهاست. هم روسیه بدان چشم دارد، هم اروپا و آمریکا. باید گفت درون‌مایه حملاتی که روز دوشنبه علیه کی‌یف انجام شد و حتی محل استقرار و دفتر کار ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین را به لرزه انداخت، دقیقاً همین اهمیت ژئوپلیتیکی و جایگاه اوکراین در ادبیات سیاسی، امنیتی و اقتصادی دنیا است. تا همین چند ماه پیش (قبل از شروع حملات روسیه) اندک افرادی در دنیا می‌دانستند که اوکراین سهم بسزایی در تامین گندم، آرد و به طور کلی غذای شهروندان کره زمین دارد ولی بحث حالا از این مسائل عبور کرده و تقابل میان دو طیف (روسیه + آمریکا و اروپا) وارد فازهای جدیدی شده است. رسانه‌های اوکراینی روز گذشته (سه‌شنبه) از وقوع انفجارهایی در ریونه، کریفیی ریه و منطقه کی‌یف خبر دادند. بر اساس گزارش اخبار سرویس تلویزیونی اوکراین، سیستم دفاع هوایی این کشور در منطقه کی‌یف وارد عمل شده است اما با این حال گزارش‌ها نشان می‌دهد که اوایل دیروز انفجارهایی در منطقه غربی اوکراین به نام  وینیتسا و منطقه اودسا واقع در ساحل دریای سیاه رخ داده است. گفته می‌شود تمامی این انفجارها پس از اعلام هشدارهای حملات هوایی در سراسر اوکراین رخ داده است اما اهمیت این موضوعات به مساله دیگری مربوط است. این حملات که در روز دوشنبه و سه‌شنبه از سوی ارتش روسیه انجام شد در حقیقت نوعی اعتراض و به تلافی انفجار پل کریمه از سوی اوکراین بود. این انفجار علاوه بر جنبه حیثیتی، برای کرملین به شدت هزینه‌زاست و ازاین‌رو درصدد انتقام برآمده است.

تحکیم اتحاد علیه کرملین

آنچه در این میان باید  موردنظر قرار بگیرد این است که حملات اخیر موشکی روسیه به اوکراین موضوعی نیست که ما آن را صرفاً یک پیام تهدید یا یک تسویه حساب با کی‌یف بدانیم، بلکه این اقدام روس‌ها را باید یک هشدار جدی و علنی به کل اروپا قلمداد کرد. روسیه به خوبی می‌داند و در بالاترین سطح اشراف دارد که انفجار پل کریمه نمی‌توانست به تنهایی از سوی اوکراین عملیاتی شود، بلکه ایالات متحده، بریتانیا و سایر دولت‌های اروپایی در این مسیر به کی‌یف کمک کرده‌اند تا شاهرگ حیاتی روسیه را از کار بیندازند. اگرچه روسیه اعلام کرد که تردد و عبور و مرور روی این پل از سر گرفته شده است، اما آنچه که حالا مسکو را مقابل غرب قرار داده عکس‌العملی موشکی است که علیه کی‌یف نشان داده است. در این بین لهستان در حال فهرست‌بندی پناهگاه‌های این کشور برای مطمئن شدن از این مساله است که در صورت بروز حملات هوایی، این پناهگاه‌ها آماده استفاده از سوی مردم هستند. این ابتکارعمل از سوی دولت ورشو در میانه افزایش هدف قرار گرفتن سازه‌های شهری در اوکراین مطرح شده است و به نوعی باید آن را یک اقدام پیش‌دستانه برای مقابله با هرگونه حملات موشکی روسیه دانست؛ چراکه این کشور در پشت خط مقدم است و به نوعی در همسایگی اوکراین قرار دارد و هر لحظه ممکن است که آماج توپ و موشک یا گلوله‌های روسیه قرار بگیرد. از سوی دیگر پنتاگون در بیانیه‌ای اعلام کرده که کالین کال، معاون وزیر دفاع آمریکا در امور سیاست در نشستی به میزبانی آلیس گیتون، دبیرکل استراتژی و روابط بین‌المللی وزارت نیروهای مسلح فرانسه که روز جمعه در پاریس برگزار شده بود، شرکت کرد. در این نشست جاسپر ویک، دبیرکل سیاست دفاعی و امنیتی وزارت دفاع آلمان و پل وایات، دبیرکل سیاست امنیتی وزارت دفاع انگلیس نیز حضور داشتند و قرار بر این شد تا چالش‌های اقدامات روسیه و هرگونه تسویه حساب با غربی‌ها بر سر پل کریمه در نشست وزرای دفاع کشورهای عضو ناتو بررسی شود. این دقیقاً همان هماهنگی نظامی است که می‌تواند روسیه را وارد یک مخمصه جدید کند؛ اما در فاز سیاسی هم اقدامات مهمی در شرف وقوع است؛ به گونه‌ای که آمریکا و دیگر قدرت‌های گروه ۷ دیروز (سه‌شنبه) در مورد بمباران اخیر روسیه در سراسر اوکراین گفت‌وگوهای فوری داشتند. نکته قابل توجه باز هم فریادهای انگلیس در مورد این حملات است. قبل از برگزاری این نشست دفتر لیز تراس، نخست‌وزیر انگلیس در بیانیه‌ای اعلام کرد که نخست‌وزیر  این کشور از سایر دولت‌ها خواهد خواست که تحریم‌های گزنده را حفظ کنند و خواستار برگزاری نشست کامل رهبران ناتو (علاوه بر نشست وزاری دفاع ناتو) در روزهای آینده خواهد شد. از این سخنان چند ساعتی نگذشته بود که وزیر خارجه نیوزیلند اعلام کرد، کشورش علیه ۵۱ تبعه دیگر روس و ۲۴ مقام مرتبط با اراضی که به روسیه پیوسته‌اند، تحریم وضع کرده است. این وضعیت نشان از یک آرایش هجومی جدید در قبال روسیه دارد؛ چراکه اروپایی‌ها تاب شنیدن صدای اصابت موشک‌های مسکو در چند صدکیلومتری مرزهایشان را ندارند!