جنب‌وجوش دیپلماسی برای نجات کی‌یف

فرشاد گلزاری

هر روز که اخبار حوزه بین‌الملل را به صورت روزنامه‌وار مرور می‌کنید، امکان ندارد که چند خبر یا تحلیل به نزاع بر سر اوکراین اختصاص نیافته باشد. از یک سو شاهد آن هستیم که ایالات متحده هیچگونه تضمینی در مورد عدم پیوستن اوکراین به ناتو به روس‌ها نداده است و از سوی دیگر شاهد آن هستیم که هنوز مسکو بر این اصرار دارد که نباید کی‌یف را از روسیه دور کنند و منافعش را به خطر بیندازند. حالا در این میان گویا اروپایی‌ها بسیج شده‌اند تا بتوانند از این آب گل‌آلود برای خود ماهی بگیرند و خود را یکی از طرف‌های درگیر در این پرونده معرفی کنند. پس از انبوهی از فعالیت‌های دیپلماتیک که شامل گفتگو با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در آخر هفته و سه تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه بود، امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه روز گذشته (دوشنبه) به مسکو رفت تا به دنبال «کاهش تنش» از بن‌بست تنش‌آمیز در مرزهای شرقی اوکراین باشد و ایفای نقش جدیدش را به رخ همه بکشد. سفر او در حالی انجام می‌شود که روسیه ده‌ها هزار نیرو در نزدیکی مرزهای همسایه‌اش مستقر کرده و همین امر باعث شده است که ایالات متحده به حدود 3000 سرباز اضافی برای تقویت جناح شرقی ناتو در لهستان و رومانی دستور دهد. کاخ سفید بر این باور است که مسکو حداقل 70 درصد از قدرت آتش مورد نیاز خود را جمع‌آوری کرده تا ولادیمیر پوتین تا اواسط فوریه گزینه عملیات نظامی بزرگ علیه اوکراین پیش‌رو داشته باشد. در همین راستا جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده روز یکشنبه اعلام کرد که تهاجم روسیه ممکن است همین فردا انجام شود اما ماکرون روز یکشنبه به روزنامه ژورنال دو دیمانش گفت که هدف روسیه اوکراین نیست، بلکه شفاف سازی قوانین و رابطه با ناتو و اتحادیه اروپا است. او به این روزنامه گفت که «پیشرفت به سوی نظم جدیدی که اروپای ما عمیقاً به آن نیاز دارد و بر مسائل اصلی برابری حاکمیت بین دولت‌ها استوار خواهد بود، ضروری است. مکرون اعلام کرد: «گفتگوها با پوتین احتمالا برای جلوگیری از وقوع درگیری نظامی با وجود ارزیابی‌های بدبینانه در بسیاری از پایتخت‌های غربی کافی خواهد بود و سپس در مورد شرایط تنش زدایی بحث خواهیم کرد. ما باید خیلی واقع‌بین باشیم و حرکات یک جانبه نخواهیم داشت، اما جلوگیری از وخامت اوضاع ضروری است.» در این میان گاردین در گزارش خود نوشته است ماکرون که دیپلماسی‌اش به دلیل ریاست فرانسه بر اتحادیه اروپا تقویت شده، گفته است که او همیشه خواهان گفتگوی عمیق با پوتین بوده و مسئولیت ما ایجاد راه حلی تاریخی برای مشکل امنیت اروپا است. در حالی که ماکرون در مسکو به سر می‌برد، اولاف شولتس، صدراعظم آلمان هم دیروز (دوشنبه) برای گفتگو با جو بایدن وارد واشنگتن شد و هدف آن کاهش اختلافات بین رویکرد ایالات متحده و آلمان در قبال بحران اوکراین است. این اولین سفر صدراعظم آلمان به آمریکا پس از رسیدن به قدرت است و حالا او با چالش بسیار بزرگی از حیث امنیتی، سیاسی و حتی اقتصادی روبرو است.

بسیاری از منتقدان مکرون اعتقاد دارند که او می‌خواهد با مانورهای اینچنینی در خارج از پاریس، کارنامه خود را برای انتخابات آتی سنگین‌تر کند و سفرش به روسیه و سپس به اوکراین را باید در این راستا ارزیابی کرد

تلاش‌ها به کجا می‌رسد؟

آلمان‌ها معتقدند که مهمترین موضوع همکاری با روسیه که نه تنها برای برلین بلکه برای حدود 20 کشور دیگر اروپایی ارزش دارد، مساله صادرات گاز روسیه به این کشورها است و به همین دلیل نمی‌خواهند بیش از این وارد منازعه با مسکو شوند

در این میان نکته بسیار مهم وجود دارد که تفاوت سفرهای رئیس جمهوری فرانسه و صدراعظم آلمان است. توجه داشت هباشید که امانوئل مکرون در آینده نزدیک باید برای بقای خود در کاخ الیزه در انتخابات سراسری بجنگد و منتقدان آن معتقدند که سفرش به مسکو و کی‌یف به نوعی در همین راستا خلاصه می‌شود. بسیاری از منتقدان مکرون اعتقاد دارند که وی به هر ترتیب می‌خواهد با مانورهای اینچنینی در خارج از پاریس، کارنامه خود را برای انتخابات سنگین‌تر کند و سفر اخیرش به حاشیه خلیج فارس و همچنین لبنان هم از این دست به حساب می‌آیند. عده‌ای دیگر هم مخالف این موضوع هستند اما آنچه در این میان باید موردنظر قرار بگیرد، اختلاف نظر آمریکا و آلمان بر سر پرونده اوکراین است. صدراعظم آلمان در مصاحبه‌ای با واشنگتن پست در خصوص این که برخی آلمان را در جریان بحران اوکراین یک هم‌پیمان غیر قابل اعتماد توصیف کردند، گفت که واقعیت این است که آلمان بزرگترین شریک ناتو در قاره اروپا است و ما به طور مداوم در حال تقویت نیروهای نظامی خود و شریکی بسیار خوب هستیم. ما در حال همکاری با متحدان خود در ناتو و (اتحادیه اروپا) و با آمریکا بر سر چگونگی واکنش به تهدید مطرح شده از سوی روسیه علیه اوکراین هستیم. پاسخ سرسختانه ما این است که اگر آنها در اوکراین مداخله کنند هزینه‌های بسیار بالایی می‌پردازند و ما خیلی سخت تلاش می‌کنیم تا از این وضعیت خارج شویمغ چراکه به نظر من شریک بودن در ناتو و اتحادیه اروپا و انجام وظیفه‌مان بهترین کار برای حل بحران است. در این میان برلین توسط برخی از متحدان ناتو به دلیل عدم تامین سلاح به اوکراین مورد انتقاد قرار گرفته است و حالا شولتس این موضوع را رد می‌کند. او در این مصاحبه اعلام کرد که ما با به کارگیری هزاران سرباز آلمانی به نیروهای پاسخ‌دهنده در ناتو کمک می‌کنیم و صدها نیرو را به لیتوانی اعزام کرده‌ایم، در حالی که ما در آنجا حضور خط مقدمی تقویت شده ناتو را رهبری می‌کنیم و در حال حاضر چندین جت جنگنده را برای گشت‌زنی به همراه نیروهای متحد در آسمان به رومانی اعزام کرده‌ایم و این کار را در قبال کشورهای حوزه بالتیک نیز انجام خواهیم داد. در این میان او سعی دارد تا خود و کشورش را متحد اوکراین به دنیا معرفی کند اما باید توجه داشت که آلمان هنوز در مورد پرونده کی‌یف با آمریکا اختلاف نظر دارد. آلمان‌ها معتقدند که مهمترین موضوع همکاری با روسیه که نه تنها برای برلین بلکه برای حدود 20 کشور دیگر اروپایی ارزش دارد، مساله صادرات گاز روسیه به این کشورها است. برای اروپایی‌ها و به ویژه آلمان، مساله انرژی مهمترین محور است و آنها نمی‌خواهند بیش از این با روسیه در وضعیت فعلی درگیر شوند. بر این اساس هدف از سفر شولتس به واشنگتن ارائه راه‌کاری برای واکنش نشان دادن به بحران جاری اوکراین عنوان شده است، اما بسیاری از تحلیلگران همچنان معتقدند که برلین نمی‌تواند بیش از این آمریکا را پس بزند و از سوی دیگر باید روسیه را هم در کنار خود حفظ کند. این در حالیست که حالا بحث وضع تحریم‌های کمرشکن علیه روسیه مطرح شده است و حتی ممکن است پوتین و نزدیکترین دوستانش هم در این مسیر مورد هدف قرار بگیرند. حال باید دید تلاش‌ها برای خنثی‌سازی تهدید، خروجی مثبت دارد یا خیر!