مرزبندی جدید در کی‌یف

فرشاد گلزاری

 2014 میلادی بی‌شک یکی از سال‌هایی در تاریخ قرن معاصر اوکراین به شمار می‌آید که تا مدت‌ها  باید در مورد آن نوشت و خواند. دلیل اهمیت این سال را باید تحولات سیاسی - امنیتی و نظامی در این کشور دانست. شاهد بسیاری از مخاطبان این گزارش به یاد نداشته باشند اما در اوکراین تظاهرات مردمی در ۱۸ فوریه ۲۰۱۴ و بعد از برخورد پلیس با مردم، به صورت ناگهانی شروع شد. در این تظاهرات که در حقیقت به انقلاب اوکراین منجر شد، حداقل ۸۲ نفر کشته شدند که ۱۳ نفر آن‌ها پلیس بودند و ۱۱۰۰ نفر مجروح شدند. آغاز این شورش در ۱۸ فوریه ۲۰۱۴ و با تظاهرات ۲۰ هزار نفری مردم اوکراین در واقعه میدان اروپا اتفاق افتاد اما سوال این بود که چرا سرنوشت اوکراین به اینجا رسید؟ واقعیت این است که اوکراین از سال 2004 به عرصه درگیری میان دو ابرقدرت یعنی آمریکا و روسیه تبدیل شد. همه به یاد دارند که پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری در سال 2004 میلادی، یکباره مردم به خیابان‌ها ریختند و در اعتراض به خروجی انتخابات دست به اعتراض زدند. این اعتراضات که از نوامبر 2004 تا ژانویه 2005 ادامه داشت، در حقیقت از سوی روس‌ها «انقلاب نارنجی» نام گرفت؛ چراکه طرفداران ویکتور یوشچنکو معتقد بودند که پیروز شدن ویکتور یانوکوویچ (نامزد مورد حمایت مسکو) اساساً یک طرح‌ریزی مشخص از سوی کرملین بوده است. آنها با در دست داشتن پرچم‌های نارنجی به میدان استقلال کی‌یف (پایتخت اوکراین) آمدند و علیه روس‌ها و نامزد آنها شعار دادند اما ادامه این تقابل به 10 سال بعد موکول شد. درست در فوریه 2014 بود که باز هم روسیه و آمریکا برای تعمیق و تعریض سیطره خود بر اوکراین به جان یکدیگر افتادند. در آن زمان یانوکوویچ که به رفیقِ شفیقِ روس‌ها بدل شده بود، از امضای یک توافق تجاری با اتحادیه اروپا سر باز زد و همین موضوع باعث شد تا آمریکایی‌ها یک شبه اوکراین را به هم بریزند. حالا نوبت واشنگتن بود که نزاع 10 سال گذشته را تکمیل کند و به هر ترتیب یانکوویچ از کشور خارج شد اما ورود شبه‌نظامیان تحت حمایت مسکو به شرق اوکراین و سپس الحاق شبه‌جزیره استراتژیک کریمه به خاک فدراسیون روسیه، تمام معادلات را بهم ریخت. از آن زمان تاکنون ایالات متحده و روسیه با یکدیگر و بر سر اوکراین در نزاع هستند و هم‌اکنون و با گذشت بیش از 7 سال شاهد تعمیق این نزاع هستیم. با روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا، دیگر ترامپ وجود ندارد که بگوییم این نزاع به جای باریک نمی‌رسد؛ بلکه برخلاف دولت محافظه‌کار قبلی آمریکا، این بار دموکرات‌های کاخ سفید به صورت علنی به دنبال  آن هستند تا روس‌ها را در محور اوکراین به یک چالش اساسی بکشند. یکی از این چالش‌ها، تلاش ایالات متحده برای عضویت اوکراین در ناتو است که به نوعی می‌توان آن را قابل اجرا و البته بسیار هزینه‌زا دانست؛ چراکه از چند ماه پیش تاکنون که این خبر منتشر شده، روس‌ها اقدام به برگزاری رزمایش در مرز مشترک خود با اوکراین کرده‌اند.

یکی از دلایلی که نشان می‌دهد در آمریکا عزم جدی برای مبارزه با روسیه در پرونده اوکراین وجود دارد، درخواست دو عضو ارشد کنگره آمریکا از بایدن در مورد پرونده اوکراین است، چراکه آنها خواهان استقرار نظامیان آمریکا در دریای سیاه هستند

هشدار آمریکا به کرملین  

میان روسیه و آمریکا در اوکراین به سال 2004 و 2005 یعنی پس از انتخابات ریاست جمهوری بر می‌گردد، اما در نهایت روس‌ها توانستند این نزاع را به 10 سال بعد یعنی سال 2014 موکول کنند اما حالا باز هم شاهد تقابل در کی‌یف هستیم

بدیهی است که روسیه پس از تماشای ادعای آمریکا برای پیوستن اوکراین به ناتو، آرام نمی‌نشیند و دست به اقدامات جدید می‌زند. یکی از اقدامات کرملین، استقرار نیروهای خود در مرز با اوکراین است. در این راستا وزارت دفاع اوکراین اعلام کرد که روسیه پس از پایان رزمایش اخیر، تعدادی از واحدهای نظامی خود را در نزدیکی مرز با اوکراین باقی گذاشته و تعداد سربازان روسی مستقر در این مناطق اکنون به ۹۰ هزار نفر رسیده است. بنا به بیانیه وزارت دفاع اوکراین، نیروهای مسلح روسیه اخیراً چندین رزمایش بزرگ با شرکت واحدهای گوناگون از جمله نیروهای هوابرد در این مناطق برگزار کرده‌اند و پس از پایان رزمایش، بخشی از سپاه ۴۱ نیروی زمینی روسیه در فاصله ۲۶۰ کیلومتری مرز اوکراین باقی مانده است. از سوی دیگر تصاویری که شرکت آمریکایی «ماکسار تکنولوژی» در اختیار رسانه‌ها قرار داده نشان می‌دهند که حدود هزار خودروی نظامی در اطراف شهر یلنیا واقع در ۲۵۰ کیلومتری مرز با اوکراین مستقر شده‌اند. این شرکت به خبرگزاری رویترز اعلام کرده که با مقایسه تصاویر ماهواره‌ای ماه‌های اخیر می‌توان به این نتیجه رسید که این تجهیزات شامل تانک، نفربرهای زرهی، سامانه‌های موشک‌انداز و تجهیزات کمکی آن‌ها از اواخر ماه سپتامبر به مرور وارد این منطقه شده‌اند. این در حالی است که کاخ کرملین ضمن تکذیب این گزارش گفته است که روسیه متناسب با ضرورت‌ها، نیروهای نظامی خود را در نقاط مختلف کشور مستقر می‌کند. «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کرملین هم در این رابطه اعلام کرد که روسیه هر کجا که لازم بداند حضور نیروها در قلمرو خود را حفظ می‌کند. در مقابل جان کربی، سخنگوی پنتاگون هم در کنفرانسی خبری اعلام کرد که ما به نظارت دقیق ادامه می‌دهیم، اما در حقیقت هرگونه اقدام بزرگ یا تهاجم از سوی روسیه نگران‌کننده است. فارغ از رد و بدل شدن این اظهارات باید توجه داشت که به نظر می‌رسد ایالات متحده این موضوع را بیش از گذشته جدی گرفته است. برای اثبات این موضوع می‌توان به سفر اخیر ویلیام برنز، رئیس آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) به مسکو اشاره کرد. در این مورد سی.ان.ان اعلام کرده که رئیس سیا به دستور رئیس‌جمهوری آمریکا به مسکو سفر کرده بود تا درباره تقویت قوای روسیه در نزدیکی مرز اوکراین به کرملین هشدار داده و مشخص کند که چه چیزی محرک اقدامات روسیه است. دلیل دوم که نشان می‌دهد در آمریکا عزم جدی برای مبارزه با روسیه در پرونده اوکراین وجود دارد، درخواست دو عضو ارشد کنگره آمریکا از بایدن در مورد پرونده اوکراین است. دو تن از اعضای ارشد کمیته نیرو‌های مسلح مجلس نمایندگان آمریکا در نامه خود به بایدن از وی خواسته‌اند که‌ نیروی نظامی بیشتری در دریای سیاه مستقر کند تا سطح بازدارندگی در مقابل حمله احتمالی از سوی روسیه را افزایش دهند. این تنش‌ها در حالی روز به روز تشدید می‌شود که حالا مقامات کی‌یف هم علیه روسیه جبهه گرفته‌اند. به عنوان نمونه روز گذشته (یکشنبه) سرویس امنیتی اوکراین، دولت روسیه را به انجام بیش از ۵۰۰۰ حمله سایبری علیه زیرساخت‌های مهم و نهادهای دولتی این کشور از سال ۲۰۱۴ متهم کرده است. در همین راستا دولت اوکراین اسامی، تصاویر و مکالمات رهگیری شده منتسب به هکرهای سرویس امنیت فدرال مسکو را منتشر کرده است که نشان می‌دهد تنش در حال شدت گرفتن است. حال باید دید که مرزبندی جدید در کی‌یف با بازیگری مسکو و واشنگتن چگونه ادامه پیدا خواهد کرد.