بهانه‌جویی برای زهرچشم گرفتن از مسکو و واشنگتن

فرشاد گلزاری

 این روزها بخش عمده‌ای از اخبار منتشر شده در رسانه‌ها به ترکیه و تحولات این کشور در حوزه سیاست داخلی و سیاست خارجی مربوط است که البته اگر بخواهیم صادقانه در مورد تحلیل ارائه بدهیم باید بگوییم که این تحولات عمدتاً در حوزه سیاست خارجی بیش از سایر محورها به چشم می‌خورد. همه می‌دانند که این وضعیت و تمام اتفاقاتی که در ترکیه و به خصوص در حوزه سیاست خارجی این کشور طی سالیان اخیر به وجود آمده، ریشه در عملکرد حزب حاکم یعنی حزب عدالت و توسعه (آکپارتی) دارد. درست است که بسیاری از مردم ترکیه و حتی منتقدان این کشور در خارج از مرزهای آن حزب حاکم را مقصر اصلی می‌دانند اما واقعیت غیرقابل انکار این است که تمام این مسائل به دلیل نوع تفکر و نگاهی است که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری این کشور به مسائل سیاست خارجی دارد. بسیاری معتقدند که نگاه تهاجمی وی از سال 2014 میلادی که او به عنوان رئیس جمهوری ترکیه کار خود را شروع کرد در سیاست خارجی نمایان شد، اما واقعیت این است که او از سال 2003 میلادی تا 2014 میلادی به عنوان نخست‌وزیر در دولت‌هایی به رهبری احمد نجدت و عبدالله گل مشغول گرداندن امور بود و از همان زمان سودای بحث امپراطوری‌گری عثمانی را در سر داشت. اردوغان در همان موقع هم به این سیاست قائل بود که باید به هر ترتیبی که شده به نوعی عمل کند تا بتواند یک پایگاه اجتماعی بسیار قوی و قدرتمند در میان مردم کشورش بنا کند که این اقدام را توانست در پشت‌پرده به صورتی اجرایی کند که هیچکس متوجه آن نشود. اردوغان در زمان نخست‌وزیری خود در لایه‌های امنیتی و به خصوص رسانه‌های ترکیه ریشه دواند و توانست به هر ترتیب قدرت را در دست بگیرد و حالا خود را یکه‌تاز میدان می‌داند. اردوغان در طول شش سال گذشته که زمام امور را در دست داشته، سعی کرد تا به هر ترتیبی که شده در داخل ترکیه این حس را به افکار عمومی کشورش القا کند که اگر او در رأس هرم قدرت نباشد، ترکیه  نه تنها در مجامع عمومی با مشکلات زیاد روبرو می‌شود، بلکه از سوی دیگر ممکن است غیبت او در ساختار قدرت به حدی خطرناک شود که در منطقه منافع و امنیت ملی ترکیه به خطر بیفتد. اردوغان با این پروژه حدود شش سال است که مدام در گوش مردم کشورش می‌گوید که او ناجی و بنیانگذار ترکیه نوین است. افراط‌گرایی سیاسی اردوغان به حدی افزایش پیدا کرده که طی سال‌های اخیر ارتش ترکیه به عروسک‌ خیمه شب‌بازی او در جای جای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و حتی قفقاز تبدیل شده است. ارتش این کشور یک روز به سوریه فرستاده می‌شود و روزی دیگر در پوشش‌های مختلف، سر از لیبی، قبرس تُرک‌نشین، قره‌باغ و شمال عراق سردرمی‌آورند. در این میان البته ترکیه پس از بالا گرفتن تنش میان قطر و عربستان به سمت دوحه رفت و در این کشور تعداد زیادی از نیروهای ارتش خود را مستقر کرد. حالا هم ترکیه به دنبال آن است تا در افغانستان معادلات نظامی را به دست بگیرد که علاقه اردوغان و تیمش به سلطه بر فرودگاه کابل است.

افراط‌گرایی سیاسی اردوغان به حدی افزایش پیدا کرده که طی سال‌های اخیر ارتش ترکیه به عروسک‌ خیمه شب‌بازی او در جای جای منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا و حتی قفقاز تبدیل شده است و هر روز در یک کشور اعلام حضور می‌کند

فعال شدن مجدد در سوریه و عراق

مقامات نظامی آنکارا معتقدند براساس توافق آنکارا با مسکو و واشنگتن در پایان عملیات چشمه صلح ترکیه در سال ۲۰۱۹، باید نظامیان کُرد دستکم ۳۰ کیلومتر از مرزهای ترکیه عقب‌نشینی کنند اما این وعده هنوز اجرایی نشده و برعکس آمریکا به حمایتش از یگان‌های کرد ادامه داده است

این روند هنوز هم پایدار است و جالب اینجاست که پارلمان ترکیه هم با اردوغان کاملاً هماهنگ است. حدود چهار روز پیش خبرگزاری آناتولی ترکیه با مخابره یک خبر فوری اعلام کرد که لایحه تمدید مجوز عملیات برون مرزی ارتش ترکیه در عراق و سوریه به مدت دو سال دیگر در مجلس این کشور به تصویب رسید. در لایحه تمدید ماموریت در عراق و سوریه تاکید شده که تحولات در مناطق مجاور مرزهای زمینی جنوبی ترکیه و خطرات و تهدیدات ناشی از درگیری در حال افزایش است. تی.آر.تی هابر هم اعلام کرده که در این لایحه ضمن تاکید بر این که ترکیه برای حفاظت از تمامیت ارضی، وحدت ملی و ثبات همسایه خود عراق اهمیت زیادی قائل است، تصریح شده که تداوم حضور عناصر پ.ک.ک و داعش در عراق، تلاش برای مقابله با جدایی طلبی قومی، تهدیدی مستقیم برای صلح، ثبات و امنیت کشورمان است. در همین راستا بخشی از لایحه مذکور می‌گوید که گروه‌های تروریستی پ.ک.ک، پ.ی.د، ی.پ.گ، داعش و همچنین سایر گروه‌های تروریستی فعال در سوریه نیز به اقدامات خود علیه ترکیه را همچنان ادامه می‌دهند و به همین دلیل اخذ تدابیر لازم برای حفظ تمامیت ارضی در برابر تهدیدات علیه کشورمان در راستای حقوق بین‌المللی خود بسیار اهمیت دارد. اگر محتوای این لایحه و سخنان روز گذشته اردوغان که به مناسبت نودوهشتمین سالروز  اعلام جمهوری ترکیه که به صورت ویدیویی ارائه شد را در کنار هم قرار دهیم به صورت واضح درمی‌یابیم که او باز هم یک سناریوی تکراری را در دستور کار خود قرار داده است. او دیروز (جمعه) اعلام کرد که باید با سناریوهای خطرناک مقابله کرد. ساعاتی بعد از این سخنان وی، یکباره اعلام شد که قرار است به زودی دو عملیات در سوریه توسط ارتش ترکیه اجرایی شود. در همین راستا خبرگزاری نووستی به نقل از یک منبع در مخالفان سوریه گزارش داد که ترکیه خود را آماده عملیات نظامی تازه در دو محور در خاک سوریه کرده و این عملیات هر لحظه ممکن است آغاز شود. به گفته این منبع، ترکیه در صدد اجرای دو عملیات همزمان، یکی در استان ادلب و دیگری در شمال شرق سوریه علیه نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) است. این خبر در  حالی مخابره شده که وزیر خارجه ترکیه اعلام کرده آمریکا و روسیه به وعده‌های خود درباره عقب‌نشینی نظامیان کُرد از مرزهای ترکیه عمل نکردند و در چنین وضعیتی آنکارا باید اقدامات لازم را انجام دهد تا تهدید در مرزهای خود در سوریه را دفع کند. مقامات نظامی آنکارا معتقدند براساس توافق آنکارا با مسکو و واشنگتن در پایان عملیات چشمه صلح ترکیه در سال ۲۰۱۹، باید نظامیان کُرد دستکم ۳۰ کیلومتر از مرزهای ترکیه عقب‌نشینی کنند اما این وعده هنوز اجرایی نشده و برعکس آمریکا به حمایتش از یگان‌های کرد ادامه داده است. این اظهارات به خوبی نشان می‌دهد که آنکارا و در رأس آن اردوغان به دنبال آن است که بتواند با بهانه‌جویی جدید خود در وهله اول معادلات سوریه را به نفع خود تغییر دهد و در سوی دیگر با زهرچشم گرفتن از روسیه و آمریکا از آنها همانند گذشته باج‌خواهی کند.