هیأت امنیتی - سیاسی آمریکا برای اولین بار پس از سقوط کابل با طالبان دیدار کرد؛
ترس، تهدید یا تعامل واقع‌بینانه با طالبان؟
فرشاد گلزاری
از زمان سقوط کابل و برچیده شدن بساط دولت اشرف غنی تاکنون حدود دوماه می‌گذرد، ولی همچنان اوضاع در افغانستان گنگ، نامفهوم و حتی خطرناک‌تر از گذشته است. دو روز پیش یکی از مساجد شیعیان در ولایت قندوز توسط عوامل انتحاری داعش مورد هدف قرار گرفت و بیش از 150 نفر کشته و زخمی شدند، و در نهایت تمام مسئولان طالبان وعده مقابله با این گروهک را دادند، اما همه می‌دانند که این وعده‌ها ممکن است عملیاتی نشوند. واقعیت این است که بسیاری از مولفه‌ها نشان می‌دهد که این وضعیت افغانستان چیزی نیست جز سوء مدیریت ایالات متحده در مورد مبارزه با تروریسم و حتی استقرار دموکراسی در افغانستان. اخیراً مجله فارن‌افرز در یک گزارش پژوهشی اعلام کرده که آمریکا در شناخت عوامل تروریسم کماکان دچار اشتباه است؛ چراکه امروز فعالیت سازمان‌های تروریستی در آفریقا و خاورمیانه، نسبت به قبل از ۱۱ سپتامبر بیشتر شده است اما این کشور همچنان معتقد است که توانسته با تروریسم مقابله کند. واقعیت غیرقابل‌کتمان این است که تمرکز بر جنگ علیه تروریسم به تغییر اولویت‌های آمریکا انجامید و جنگ علیه تروریسم در درون خود دچار تناقض شد؛ چنان‌چه در مرحله پسا ۱۱ سپتامبر، به جای تمرکز بر تروریسم، به بازنگری در تعیین اهداف ایالات متحده آمریکا در جهان و بازنگری در تعریف هویت آمریکایی، پرداخته شد و حالا با گذشت 20 سال از آن روزها، تمرکز آمریکایی‌ها بر رقابت با حزب کمونیست چین است. به همین دلیل باید توجه داشت که ایالات متحده بانی این وضعیتی است که حالا بر افغانستان همانند یک شبح شوم سایه افکنده است.
در این میان اما طالبان هم نمی‌تواند آنگونه که وعده داده بود اوضاع را مدیریت کند؛ چراکه هنوز بحث واکسیناسیون در افغانستان به سرانجام نرسیده و از سوی دیگر افغانستان حالا وارد فصل سرما شده که بدون شک مشکلاتی اعم از نبود گاز و حامل‌های انرژی در این کشور مساله‌ساز خواهد شد. از منظری دیگر اخیراً امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه افغانستان از آمریکا خواست تا مسدود شدن دارایی‌های بانک ملی کشورش را لغو کند؛ چراکه آمریکا اواخر مهرماه گذشته با هدف جلوگیری از دسترسی دولت تحت رهبری طالبان به پول نقد، نزدیک به ۹.۵ میلیارد دلار از دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان را مسدود کرد. در مقابل همین چند روز پیش و پس از انفجاری که در مسجد شیعیان قندوز اتفاق افتاد، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان اعلام کرد که داعش تهدید جدی برای افغانستان نیست و به زودی این گروه را سرکوب خواهند کرد. این موضوع اگرچه می‌تواند درست باشد اما سهیل شاهین، دیگر سخنگوی این جریان در دوحه در اظهارات و موضع‌گیری اخیر خود، ضمن رد همکاری با آمریکا برای مهار گروه‌های افراطی در افغانستان، موضع سازش‌ناپذیری را در مورد یک موضوع کلیدی پیش از نخستین مذاکرات مستقیم با واشنگتن و پس از خروج آمریکا از افغانستان در ماه اوت سال جاری میلادی اعلام کرده است. این موضع طالبان به شدت آمریکایی‌ها را نگران کرده است و احتمال می‌دهند مجدداً این جریان با القاعده یا شاخه‌های دیگر گروه‌های رادیکال حاضر در شبه‌قاره یا جنوب آسیا ارتباط برقرار کنند.
وندی شرمن پیش از پایان سفر به پاکستان در جمع خبرنگاران گفت که ایالات متحده با شرکای جهانی برای کمک به پیشگیری از بحران بشردوستانه در افغانستان همکاری می‌کند، اما حاکمان جدید (طالبان) در این کشور به تعهدات خود از جمله حفاظت از حقوق بشر، عمل نکرده‌اند
دیدار در دوحه و اسلام‌آباد
ترس واشنگتن در مورد اظهارات اخیر طالبان در خصوص مستقل عمل کردن این جریان علیه جریان‌های تروریستی حاضر در افغانستان در زمانی رخ عیان کرد که معاون وزیر خارجه ایالات متحده برای دیدار با همتای خود و مقامات سیاسی - امنیتی پاکستان عازم اسلام‌آباد شد. وندی شرمن که نام و چهره‌ای آشنا برای تمام مردم ایران و به خصوص خبرنگاران حوزه سیاست خارجی و مسائل بین‌الملل است در جمع خبرنگاران پیش از پایان سفر به پاکستان گفت که ایالات متحده با شرکای جهانی برای کمک به پیشگیری از بحران بشردوستانه در افغانستان همکاری می‌کند، اما حاکمان جدید طالبان در این کشور به تعهدات خود از جمله حفاظت از حقوق بشر، عمل نکرده‌اند. این دقیقاً همان ترسی است که پس از استقرار طالبان در کابل به سراغ ایالات متحده آمده است و حالا آنها در حال سناریوچینی جدید خود هستند. این دیپلمات آمریکایی گفت‌وگوهای خود با رهبران پاکستانی در مورد نقشه‌راه پیش رو در افغانستان و نحوه برخورد با طالبان را مستقیم و عمیق توصیف کرد؛ اما در ادامه سخنانش اعلام کرد که آمریکا از به رسمیت شناختن دیپلماتیک دولت طالبان در این مقطع خودداری می‌کند و ما آنها را نه بر اساس گفته‌هایشان بلکه بر اساس اقداماتشان قضاوت خواهیم کرد. این موضع شرمن دقیقاً نشان می‌دهد که او حالا تهدید را به جای ترسِ ایالات متحده در مورد طالبان قرار داده و به نوعی به جای ادبیات دیپلماتیک و دوستانه از ادبیات تَحِکُمی استفاده می‌کند. از سوی دیگر در دوحه هم همین نگرانی به صورت دیگری جریان دارد؛ چراکه برای اولین بار پس از خروج آمریکایی‌ها از افغانستان و سقوط کابل به دست طالبان، حالا مقامات طالبان و آمریکا در دوحه با هم روبرو شده‌اند.
آمریکا از به رسمیت شناختن دیپلماتیک دولت طالبان در این مقطع خودداری کرده و بر این اعتقاد پای می‌فشارد که طالبان را نه براساس گفته‌ها بلکه بر اساس اقداماتش باید قضاوت کرد
بر اساس اعلام رویترز جمعه شب هیأت بلندپایه آمریکا متشکل از مقامات وزارت خارجه، آژانس توسعه بین‌المللی و سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا وارد دوحه شدند و از روز شنبه تا دیروز (یکشنبه) با مقامات طالبان و دفتر سیاسی آنها در دوحه دیدار داشته‌اند. این درحالی است که هیأت طالبان شامل اعضای دولت انتقالی است که هفته‌ها پیش توسط این جنبش تشکیل شده است. یکی از منابع آمریکایی به رویترز اعلام کرده که این دیدار در ادامه تعامل واقع‌بینانه با طالبان است که در مسائل حیاتی برای امنیت ملی انجام می‌دهیم، اما این جلسه در مورد به رسمیت شناختن یا مشروعیت بخشیدن به طالبان نیست و ما هنوز می‌گوییم که مشروعیت باید از طریق اقدامات طالبان به دست بیاید. به گفته مسئولان حاضر در هیأت آمریکایی، این تیم، طالبان را تحت فشار قرار خواهد داد تا از عبور ایمن شهروندان آمریکایی و سایرین از افغانستان و آزادی مارک فرریش، شهروند آمریکایی ربوده شده در آنجا اطمینان حاصل کنند. این دو رویداد (سفر شرمن به پاکستان و ملاقات دوحه) در حالی برگزار می‌شود که اخیراً رئیس سرویس اطلاعاتی پاکستان (ISI) از سمت خود برکنار و ژنرال ندیم احمد انجم که فارغ‌التحصیل کالج سلطنتی مطالعات دفاعی بریتانیا است، به ریاست این سازمان امنیتی منصوب شده است.
از سوی دیگر روز گذشته دویچه‌وله اعلام کرد که احزاب اسلامگرای قدرتمند در عرصه سیاست پاکستان در حال فشار وارد کردن بر دولت این کشور با هدف به رسمیت شناختن دولت طالبان در افغانستان هستند که این دو مولفه نشان می‌دهد اسلام‌آباد باز هم در حال فشار آوردن بر آمریکایی‌ها است. حال باید دید واشنگتن از سر ترس و تهدید به سمت طالبان می‌رود یا اینکه به دنبال تعامل واقع‌بینانه با این جریان است.
دیدگاه تان را بنویسید