دردسرهای یک مهمان

فرشاد گلزاری

مهمترین موضوعی که در قرن بیست و یکم به وضوح می‌توان آن‌را به چشم دید و به یکی از ابزارهای تامین منافع کشورها و خصوصاً قدرت‌های جهانی تبدیل شده، استفاده از هژمونی در سرزمین‌های است که روزی به عنوان مستعمره از آنها یاد می‌شد. بسیاری بر این عقیده‌اند که در عالم کنونی سیاست به هیچ وجه ما مساله‌ای به نام «استعمار و مستعمره» نداریم. این حرف از منظر ظاهری و رونمایی شاید درست باشد اما از حیث محتوایی و ماهوی غلط است. اگر نگاهی به دنیای کنونیِ روابط بین‌الملل بیندازیم به خوبی می‌بینیم که شکل و استعمار تغییر کرده است و حالا جای خود را به هژمونی داده است؛ امری که خروجی آن سلطه و ورود به تحولات حساس سیاسی امنیتی و حتی اقتصادی کشورهایی است که روزی حتی نفس کشیدنشان با اجازه قدرت‌های وقت میسر بود. برای درک این مساله باید به توافق سایکس - پیکو که در سال 1916 میلادی میان فرانسه و بریتانیا منعقد شد، اشاره کرد. در آن زمان کشورهایی مانند لبنان، مالی، لیبی، مراکش و بخشی از سوریه به فرانسوی‌ها داده شد و بریتانیا هم مسئولیت هدایت بحرین فعلی، عراق، هند، قبرس، اردن و مابقی کشورهای آفریقایی را به عهده داشت.

سرویس اطلاعاتی مراکش طی سال‌های اخیر اعلام کرده بود که ابراهیم غالی اساساً یک جدایی‌طلب است که هدفش تجزیه خاک مراکش با حمایت اسپانیا و فرانسه طی سال‌های پیش‌رو خواهد بود

همین قرارداد باعث شد تا امروز از چای هند گرفته تا قهوه آفریقا، زیر نظر لندن به فروش برسد و عایده آن به حساب بریتانیا واریز شود. فرانسه هم تا همین امروز نه تنها بر مستعمرات سابق خود نظارت دارد، بلکه اگر در کشوری مانند لبنان اتفاقی اعم از خلأ قدرت و نبود دولت پیش بیاید، رئیس جمهور فعلی آن یعنی امانوئل مکرون سراسیمه برای حل و فصل بحران به بیروت می‌رود که در 6 ماه اخیر این اتفاق دو بار رخ داد.

بر این اساس است که می‌گوییم استعمار تمام شده اما قدرت‌ها هنوز نفوذ خود را در سرزمین‌های مدنظرشان حفظ کرده‌اند. در این راستا یکی دیگر از امپراطوری‌هایی که همچنان بر بهره‌برداری از نفوذ دوران استعمار خود تاکید دارد، «اسپانیا» است. این کشور لاتین‌زبان نه تنها هنوز نفوذش در برخی از کشورهای آمریکای لاتین را ازحیث فرهنگی و اقتصادی حفظ کرده، بلکه همچنان در اطراف خود سعی کرده به قبض و بست نفوذ سیاسی و امنیتی‌اش مشغول باشد. در همین راستا، مراکش یکی از کشورهایی است که اسپانیا به دلیل نزدیک بودن به آن توانسته نفوذ سیاسی، امنیتی و فرهنگی خود را در آنجا چند گسترش دهد. به عنوان مثال شهر سبته در شمال مراکش که اساساً یک کشور اسلامی به حساب می‌آید، بیشترین نفوذ مادرید را تحمل می‌کند. بر این اساس می‌توان گفت که مراکش همچنان در حال دست و پنجه نرم کردن با نفوذ یکی از غول‌های اتحادیه اروپا است، اما چند هفته‌ای است که روابط دو طرف بیش از حد پر تنش شده است که درون‌مایه این بحران سیاسی و امنیتی است.

پذیرایی از دشمن!

روابط رباط و مادرید پس از آنکه اسپانیا «ابراهیم غالی»، رهبر جبهه پولیساریو را با هویت جعلی برای درمان کرونا پذیرفت، دچار تنش شد. این امر البته تنش‌ها را به سطحی جدید برد و مراکش نسبت به فرار رهبر پولیساریو از اسپانیا هشدار داد و اعلام کرد که اگر وی در مادرید دادگاهی نشود، روابط میان دو کشور متشنج خواهد شد. «کریمه بنیعیش»، سفیر مراکش در اسپانیا هشدار داد که اگر مادرید بخواهد با همان ابهامی که ابراهیم غالی‌ را وارد خاک خود کرد از این کشور خارج کند، در این صورت، وخامت روابط با رباط را انتخاب کرده است. اینکه ابراهیم غالی کیست و دقیقاً در حال انجام چه کاری است، امری به حساب می‌آید که ریشه در تاریخ مراکش دارد. او سیاست‌مدار اهل صحرای غربی است و به عنوان یک شخصیت تاریخی مشغول به خدمت بوده است. غالی نقش مهمی در مبارزه مردم صحرا بر خودباوری و استقلال از مراکش ایفا کرده ‌و به همین دلیل دولت مراکش او و جبهه پولیساریو که تحت فرما غالی رهبری می‌شود را یک وصله ناجور می‌دانند. حتی سرویس اطلاعاتی مراکش طی سال‌های اخیر اعلام کرده بود که ابراهیم غالی اساساً یک جدایی طلب است که هدفش تجزیه خاک مراکش با حمایت اسپانیا و فرانسه طی سال‌های پیش‌رو خواهد بود. حالا که غالی به اسپانیا سفر کرده و دولت مراکش مدت‌ها به دنبال محاکمه او بوده، تنش به حدی رسیده که تهدید‌ها میان رباط و مادرید دو برابر شده است.

ارتش اسپانیا مخالفت خود را با شرکت در رزمایش‌های نظامی در مراکش با مشارکت تعدادی از کشورها از جمله آمریکا اعلام کرد که دلیل عدم مشارکت مادرید در این رزمایش‌ها، برگزاری آن در بخشی از صحرای غربی است

در همین راستا روز گذشته (دوشنبه) روسیاالیوم در این خصوص گزارش داده که سفیر مراکش در اسپانیا اعلام کرده که مسئله رهبر پولیساریو آزمونی برای استقلال دستگاه قضایی اسپانیا است که مراکش به آن کاملا اعتماد دارد و در عین حال آزمونی برای اسپانیا است که آیا تحکیم روابط با مراکش را انتخاب می‌کند یا همکاری با دشمنان این کشور را ترجیح می‌دهد؟ اسپانیا نیز از سوی دیگر، مراکش را به امتیازگیری با بهره‌گیری از کارت مهاجران متهم می‌کند. پس از آنکه وزارت خارجه اسپانیا کریمه بنیعیش‌ را در اعتراض به ورود مهاجران غیرنظامی از مراکش به شهر سبته فراخواند، رباط سفیر خود در مادرید را برای رایزنی احضار کرد.

از سوی دیگر وزیر دفاع اسپانیا در پی تنش‌ها میان دو کشور در شهر سبته، مراکش را به اخاذی از کشورش و استفاده از کودکان مهاجر متهم کرد؛ چراکه بر اساس آمار منتشر شده از سوی ناصر بوریطه، وزیر خارجه مراکش، این کشور سال ۲۰۱۷، بیش از ۴۰۰۰ شبکه مهاجرت غیرقانونی را خنثی کرده و ۱۴۰۰۰ تلاش برای عبور از مرزها را ناکام گذاشته است. او همچنین با انتقاد از بروکسل اعلام کرد که کمک مالی اروپا برای تحقق این هدف ۳۰۰ میلیون یورو در سال بود و این مبلغ کمتر از ۲۰ درصد هزینه‌ها به حساب می‌آید. از منظری دیگر باید توجه داشت که تنش‌ها آنچنان بالا گرفته که پاریس نیز وارد این معادلات شده است. فرانسه به امکان میانجیگری میان مراکش و اسپانیا جهت کاهش شدت تنش‌ روبه‌فزونی که اخیراً میان دو کشور ایجاد شده، اشاره کرد. «ژان ایو لودریان»، وزیر خارجه فرانسه در گفت‌وگویی با شبکه فرانسوی ال‌سی‌آی اظهار کرد: «با ناصر بوریطه، وزیر خارجه مراکش در راستای از سرگیری گفت‌وگوها میان رباط و مادرید حرف زدم».

لودریان گفت: «روابط میان مراکش و اسپانیا در حال حاضر بسیار پیچیده شده و امیدوارم این روابط به زودی بهبود یابد». در این مسیر اما ارتش اسپانیا مخالفت خود را با شرکت در رزمایش‌های نظامی در مراکش با مشارکت تعدادی از کشورها از جمله آمریکا اعلام کرد.

مجله ال پاییس اعلام کرد که دلیل عدم مشارکت اسپانیا در این رزمایش‌ها، برگزاری آن در بخشی از صحرای غربی است.

بر این اساس به نظر می‌رسد که روابط تنش‌آلود میان مراکش و اسپانیا همچنان با محوریت ابراهیم غالی ادامه خواهد داشت؛ چراکه او کارت برنده مادرید برای مقابله با رباط است و به زعم برخی‌ها ما شاهد دردسرهای این مهمان اسپانیا هستیم.