بازی جدید حفتر در سناریوی قاهره

فرشاد گلزاری

 چندی پیش گفت‌وگوهای سیاسی لیبی درباره تعیین رئیس شورای حاکمیتی، دو معاون وی و همچنین نخست‌وزیر این کشور به صورت مجازی برگزار شد که براساس اخبار منتشر شده از سوی رسانه‌های این کشور، هیچ نتیجه‌ای در برنداشت. محمد الرعیض، عضو مجمع گفت‌وگوی سیاسی لیبی پس از پایان این گفت‌وگوها اعلام کرد که اعضای حاضر در مذاکرات سیاسی لیبی در نشست مجازی  موفق به کاهش درصد آرای مورد نیاز برای سازوکار انتخاب رئیس شورای حاکمیتی، دو معاون وی و نخست‌وزیر نشدند. طبق گفته او، ۳۶ عضو از شرکت‌کنندگان در رای‌گیری به کاهش درصد از ۷۵ به ۶۱ درصد رأی مثبت دادند، ۱۴ نفر دیگر به دو سوم (۶۶ درصد) رأی مثبت دادند و آرای ۲۱ نفر نیز ممتنع بود. الرعیض در ادامه همچنین گفت که در این نشست مجازی درباره مسائل مختلف از جمله یک مرحله مقدماتی به مدت یک سال و نیم و پیشنهاد سازمان ملل برای تشکیل یک کمیته مشورتی و یک کمیته حقوقی برای ایجاد یک چارچوب قانونی برای انتخابات گفت‌وگو شد. در همین راستا، شورای امنیت سازمان ملل متحد بر ضرورت وجود ساز و کار مطمئن و کارآمد برای نظارت بر آتش‌بس در لیبی تاکید کرد. اگر اظهارات « محمد الرعیض» را در کنار مواضع شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دهیم به خوبی می‌بینیم که اساساً هیچ توفیقی در حل و فصل معادلات لیبی حاصل نشده است و سند اثبات این ادعا را باید بیانیه بسیار مهمِ اخیر شورای امنیت دانست. اعضای شورای امنیت پس از جلسه رایزنی‌های غیرعلنی درباره اوضاع لیبی، در بیانیه‌ای با اشاره به توافق آتش‌بس در لیبی از تمام مزدوران و افراد مسلح خارجی خواستند از این کشور خارج شوند و دقیقاً آنچه که امروز به عنوان یک بحران بی سر و ته در لیبی شاهد هستیم، به دلیل حضور همین افراد است. در اینجا باید توجه داشته باشیم که این مزدوران به صورت خودسر و خود رأی وارد لیبی نشده‌اند، بلکه تحت حمایت کشورهای مشخص به لیبی آورده شده‌اند. اگر به منازعات بین‌المللی که طی یک دهه آخر نگاه کنیم می‌بینیم که اگر اراده کشورها در این بین وجود نداشته باشد، بدون تردید این مزدوران به راحتی نمی‌توانند از جایی به جای دیگر منتقل شوند. در مورد لیبی هم همین مساله صادق است. بخشی از مزدوران حاضر در لیبی که به نفع ارتش ملی لیبی به فرماندهی خلیفه حفتر وارد این کشور شده‌اند، از مراکش و حتی سودان به لیبی منتقل شده‌اند و در مقابل ترکیه هم طیف گسترده‌ای از تروریست‌های سوری را به نفع دولت وفاق ملی به رهبری فائز السراج وارد طرابلس کرد. کاملاً واضح است که این اقدام‌ها به نوعی برای برهم زدن توازن قوای میدانی در لیبی انجام می‌شود؛ چراکه در منازعات این‌چنینی هرطرفی که بیشترین دستاورد میدانی را داشته باشد، پای میز مذاکره هم می‌تواند بیشترین سهم‌خواهی سیاسی را انجام دهد. به همین دلیل، همانگونه که در ابتدا به آن اشاره کردم، شکست‌های سیاسی یک دلیل عمده دارد و آنهم تحرکات میدانی طرفین درگیر در لیبی برای کسب منافع است.

قاهره وارد میدان می‌شود!

همانگونه که گفته شد وضعیت فعلی در لیبی به دلیل تضاد و تعدد منافع بسیار بهم ریخته است و بر این اساس ما شاهد دور جدیدی از تحرکات در عرصه سیاسی و سپس نظامی هستیم که حالا «مصر» نقش‌آفرینی مضاعف را به عهده گرفته است.

چندی پیش خلیفه حفتر، فرمانده نیروهای ارتش ملی لیبی با عباس کامل، رئیس سازمان اطلاعات مصر دیدار کرد و بر اساس بیانیه‌ پایانی، دو طرف در جریان این دیدار در خصوص تمامی پرونده‌های امنیتی مهم و مورد توجه دو کشور لیبی و مصر و همچنین مسائل مربوط به امنیت مشترک به بحث و تبادل نظر پرداختند. عباس کامل تلاش‌های ارتش ملی لیبی در مبارزه با تروریسم و بازداشت مظنونان داخلی و بین‌المللی را ارج نهاد و همین موضوع نشان می‌دهد که منظور از تروریست‌ها، نیروهای تحت حمایت ترکیه بوده است.

وزارت دفاع ترکیه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد، نیروهایش ادامه آموزش نظامیان دولت وفاق در چارچوب توافقنامه آموزش و مشاوره نظامی میان آنکارا و طرابلس را تضمین می‌کنند؛مشخص شد که آنها در حال فرا گرفتن آموزش تسلیحات سنگین و ادوات زرهی هستند!

حدود دو روز پس ازاین دیدار، پارلمان ترکیه در جلسه‌ای با درخواست رئیس‌جمهوری درباره تمدید حضور نیروهای نظامی این کشور در ترکیه به مدت ۱۸ ماه موافقت کرد! شاید برای بسیاری از مخاطبان این اقدام آنکارا بسیار عجیب و تنش آمیز باشد اما واقعیت این است که تمدید نیروهای ترکیه در لیبی به مدت 18 ماه پایان این سرکشی نبود بلکه دقیقاً چهار روز بعد وزارت دفاع ترکیه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد، نیروهایش ادامه آموزش نظامیان دولت وفاق در چارچوب توافقنامه آموزش، همکاری و مشاوره نظامی که میان آنکارا و طرابلس به امضا رسیده، تضمین می‌کند و مشخص شد که آنها در حال فرا گرفتن آموزش تسلیحات سنگین و ادوات زرهی هستند.

به موازات این اتفاق‌ها خلیفه حفتر آرام ننشست و ترکیه را بار دیگر به صورت مستقیم تهدید کرد. او در مراسمی به مناسبت شصت و نهمین سالروز استقلال لیبی اعلام کرد تا زمانی که ارتش ترکیه در خاک ماست استقلال، آزادی، امنیت و صلح هیچ ارزشی ندارد. حفتر اعلام کرد که «این دشمن اشغالگر (ترکیه) یا با صلح یا با زور سلاح باید لیبی را ترک کند! تهدید مستقیم حفتر به خوبی سطح منازعه را مشخص می‌کند و این روند به حدی شیب صعودی به خود گرفت که خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه با حمله مستقیم به خلیفه حفتر او را به نوعی مورد هجمه قرار داد اما عجیب‌تر این بود که آکار در کمتر از 24 ساعت، در راس یک هیئت نظامی بلندپایه به طرابلس سفر و با رئیس شورای عالی دولت لیبی دیدار کرد! این حد از تحولات آنهم در کمترین زمان ممکن نه تنها ب‌سابقه است بلکه نشان می‌دهد که ترکیه به شدت از اوضاع نگران است و می‌خواهد از منافعش در طرابلس حفاظت کند.

قاهره پس از سفر عبدالفتاح السیسی، به فرانسه و دیدارش با امانوئل ماکرون، به نوعی از سوی پاریس وکالت گرفت که تمام قد در مقابل ترکیه بایستد و همین اتفاق حالا در شرف تکوین است؛چراکه سفارت مصر به زودی در لیبی بازگشایی می‌شود

آنچه در این میان باید مورد نظر باشد، تحرکات خزنده مصری‌ها در لیبی طی دو هفته اخیر است. قاهره پس از سفر عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر به فرانسه و دیدارش با امانوئل ماکرون، به نوعی از سوی پاریس وکالت گرفت که تمام قد در مقابل ترکیه بایستد و همین اتفاق حالا در شرف تکوین است.

سامح شکری، وزیر خارجه مصر و محمد طاهر السیاله، همتای لیبیایی‌اش روز گذشته (دوشنبه) و دو روز بعد از سفر وزیر دفاع ترکیه به لیبی، به صورت تلفنی با یکدیگر گفت‌وگو کردند.

به موازات این موضوع، دیروز وزارت خارجه دولت وفاق ملی لیبی اعلام کرد با هیئت مصری که به طرابلس سفر کرده، درباره ازسرگیری پروازها میان دو کشور و بازگشایی سفارت مصر به توافق رسیده است و این به معنای ورود علنی قاهره به محیط ترکیه است. اینها همه نشان می‌دهد که وزن حفتر و بازی او در سناریوی جدید قاهره وارد فاز جدید شده است.